Էջ:«Armenia og armenierne.» (Bodil Biørn okt. 1944).pdf/9

- 7 -

երբեմն ուժ էի հավաքում և մեծապես շնորհակալություն հայտնում Աստծուն, երբ լսում էի, թե ինչպես են նրանցից ոմանք զարմանալիորեն փրկվել երկար, վտանգավոր ուղևորություններից։

Քանի որ աշխատում էի Կոստանդնուպոլսի փախստականների շրջանում, լսեցի փոքր Հայաստանի Հանրապետությունում տիրող անսահման դառնության մասին՝ հատկապես հազարավոր այն որբերի շրջանում, որոնք սոված ու կորսված թափառում էին փողոցներում և այո՛, նրանցից շատերը սովամահ եղան։ Եվ քանի որ դրանք այն երեխաներն էին, որոնց օգնում էին նորվեգական-հայ կազմակերպությունները, որոշեցի գնալ այնտեղ, եթե Աստված կամենա։

1922 թվականի սկզբին «Near East Relief»-ում աշխատող մի քանի ամերիկացիների հետ հեռացա։

Հայաստանի այդ հատվածն էլ չխուսափեց թուրքերի ավերումից։ Վերջիններս երկու անգամ գրավեցին այն։ Առաջին ներխուժումը 1918 թվականին էր, վերջինը՝ 1921-ին։ Մինչ այդ ոչնչացրել էին 78 մեծ և ծաղկող հայկական գյուղ, սպանել բնակչության մեծ մասին։ Կարսի շրջանում Վանի և Մուշի 12000 փախստականներ ժամանակավոր կացարաններ էին կառուցել, բայց թուրքերի ներխուժման պատճառով ստիպված էին փախչել՝ թողնելով իրենց տներն ու ունեցվածքը։

Փոքր Հայաստանի Հանրապետությունը լոկ 30 000 կմ2 է՝ մոտ 1 մլն բնակչությամբ, որոնց մեծ մասը հայեր են։ Նրանք են վերահսկում իրենց երկիրը։ Մայրաքաղաքը Երևանն է։ Վրաստանի և Ադրբեջանի հետ միասին դաշնություն են կազմել, որի նստավայրը Թիֆլիսում է՝ Վրաստանի մայրաքաղաքում։ Այս երեք նահանգները միացած են Ռուսաստանին, որը կառավարում է բոլոր արտաքին գործերը։ Կառավարությունը փորձում էր երկիրը նորից ոտքի կանգնեցնել։ Բարոյական ոգին շատ բարձր էր հայերի մոտ, բայց երբ այնտեղ գնացի, շատ էր ընկել։ Ի վերջո, այս հալածված ժողովրդի մեծ մասը տարիներ շարունակ ապրում էր փախուստի մեջ, շուրջբոլորը որբ երեխաներ էին թափառում և մուրացկանություն անում։ Դրա համար էլ երիտասարդության անաստվածությունը հասավ անհանգստացնող մակարդակի։

Երբ ժամանեցի, տիրում էր սովն ու թշվառությունը։ Գյուղերից շատ երեխաներ էին եկել քաղաքներ՝ հաց փնտրելու, որովհետև թուրքերը ոչնչացրել էին գյուղերի բերքը․ միայն խոտ կարող էին ուտել։ Շատ գիշերներ չեմ կարողացել քնել, քանի որ լսում էի, թե ինչպես են փողոցներում փոքրիկները հաց խնդրում։ Ի՜նչ երջանիկ էի, երբ կառավարությունից վերջապես լավ տուն ստացա Լենինականում (Ալեքսանդրապոլ) և կարողացա այդ սոված և մրսած փոքրիկներից մի քանիսին իմ տուն տանել։ Նախևառաջ պետք է առաջին անհրաժեշտության իրերն ապահովեինք։ Այնպիսի՜ ուրախություն էր, երբ կարողացա ընդունել առաջին մի քանի հոգուն։ Նրանք թշվառ էին և կորսված, շատերը նման էին կմախքի, դեղնած էին և նիհար՝ հիմնականում ցնցոտիներով և լիքը լվերով։ Բայց շուտով մեր նորվեգական տունը՝ «Լուսաղբյուրը», լցվեց երեխաների ուրախ ձայներով։ Փոքրիկները լողանալուց, ցնցոտիները հանելուց ու փոխարենը մաքուր, գեղեցիկ հագուստ հագնելուց ու սնվելուց հետո երջանիկ վազվզում էին։ Շատերը հիվանդ էին և կորուսյալ, երբ նրանց ընդունեցի․ շուտով ամենավատ վիճակում գտնվող երկու երեխաները մահացան։ Երկու լավ, բարի կին կար, որ օգնում էին ինձ երեխաների հարցում։ Մեկը դարձավ մեր խոհարարը, մյուսը՝ խնամում էր երեխաներին։ Հետո գնումներ կատարող վարձեցի, որովհետև մոտ մեկ տարվա համար գնումներ պետք է կատարեի, քանի որ ձմռանը գները կրկնակի թանկանում էին։ Քիչ-քիչ ընդունեցինք առաջին 25 երեխաներին։ Ավելի ուշ, ևս 11 երեխա ընդունեցինք և վերջում 36 փոքր տղա ունեինք մեր տանը։ Երեխաներից միայն մեկն էր լսել Աստծո մասին։ Տանը նրանց համար դպրոց և ուսուցիչ ունեինք․ նույնիսկ նրանց Աստվածաշնչի պատմություն էինք սովորեցնում, քանի որ այն արգելված էր դպրոցում։ Մեծ երեխաներից ամեն մեկն իր գործն ուներ տանը։ Նրանք պետք է օգնեին և ամեն 14 օրը մեկ հերթը փոխվում էր և նա, ով ամենալավն էր կատարել իր գործը, փոքրիկ նվեր էր ստանում։

Հեշտ էր նրանց ուսուցանելը․ կարճ ժամանակում նրանք սովորեցին և՛ երգեր, և՛ Աստվածաշունչը, նույնիսկ 3 նորվեգերեն երգ սովորեցին։ Երբ նրանք գուլպաներ և կոշիկներ հագան,