հիմնական, կեանքին ուղղութիւն ու բովանդակութիւն
տուող եւ ո՞րը օժանդակող, լրացուցիչ։
Այս տե՛ղ է ահա, որ կարող են բաժանուել
ճանապարհները եւ այստե՛ղ է, որ պէտք է ընտրութիւն
անել (իսկ ընտրութեան հետ միասին՝
նաեւ պայքարել):
Ազգը պատմական երեւոյթ է ու ազգերի
գոյութիւնը անհերքելի փաստ...
Այո՛, բայց ամէն մի պատմական երեւոյթ ու
ամէն մի իրական փաստ սրբութիւն հօ չէ՞ ինձ
համար:
Եթէ այդպէս լինէր, ես պիտի հրաժարումի
որեւէ գնահատումից առհասարակ ու խոնարհուէի
ամէն մի իրականութեան առջեւ ընդհանրապէս,
որովհետեւ չկայ մի երեւոյթ, որ չունենայ իր
պատճառները անցեալում ու չանդրադառնայ
ներկայի վրայ:
Պատճա՞ռ է սա, որ ես ցանկալի համարեմ
այդ երեւոյթները, պաշտպան կանգնեմ դասակարգին
ու պետութեան, պայքարեմ նրանց գոյութիւնը
յաւերժացնելու համար:
Իմ պատասխանը այդ հարցին՝ բացասական
է:
Երբ ես իմ մտքի մէջ պատկերացնում եմ
լաւագոյն կազմակերպութիւն հանուր—մարդկային
համակենակցութեան համար, ոչ դասակարգային
եւ ոչ էլ պետական բաժանումները տեղ
