տեղական, անդրկովկասյան բոլշևիկնեիր նախաձեռնությամբ և որ այդ բոլոր մեջ ռուսական կենտրոնը որևէ մասնակցություն չունի:
Հայաստանը, որ բոլոր երկրների մեջ ամենից ավելի կարոտ է խաղաղության և շինարար աշխատանքի, չի կարող որևէ հույս դնել բոլշևիզմի վրա, որովհետև բոլշևիզմը գերեզման է հայ ժողովրդի ֆիզիկական գոյության և նրա քաղաքական անկախության համար:
Եթե որևէ ուրիշ երկրի վերաբերմամբ խոսք կարող է լինել բոլշևիզմի հեղափոխական բնույթի և դերի մասիին՝ մի բան, որ միանգամայն ես ժխտում եմ, մեզ մոտ համենայն դեպս բոլշևիզմը բացարձակապես մի հակահեղափոխական, հակապետական և հետադարձ, ռեակցիոն շարժում է: Որովհետև որևէ քաղաքական հոսանքի կամ շարժման հեղափոխականությունը չափվում է ոչ թե նրա հեղափոխական ֆրանզներով ու աղաղակներով, այլ նրա հեղափոխական գործերով կամ, ավելի ճիշտ, նրա կատարած գործերի հեղափոխական արդյունքներով: Մինչդեռ, ինչպես մենք տեսանք, բոլշևիզմը ամենուրեք իր հետ և իր հետևից բերում է ամենասև ռեակցիա թե քաղաքական, թե սոցիալական և թե տնտեսական ասպարեզում: Իսկ Հայաստանում բոլշևիզմը ռեակցիոն շարժում է կրկնակի տեսակետով, որովհետև մեր սահմանների մեջ նա հենվում է նաև բացահայտորեն ռեակցիոն տարրերի վրա: Մենք գիտենք արդեն, որ բոլշևիկների հենարանը եղել են դենիկինյան սպաներն ու զինվորները, նախկին ռուս զինվորները, ռուս աղանդավորները, որոնք երազում են ցարական Ռուսաստանի վերականգնման մասին, և վերջապես, թրքությունը, որի իդեալն է համիսլամական մեծ կայսրությունը:
Բոլշևիզմի և համիսլամության դաշնը մի պատահական, բռնատոսիկ բան չէ, ինչպես կարծում են շատերը: Դա մի բնական եղբայրակցություն է աշխարհիս ամենառեակցիոն երկու ուժերի՝ ռսության և թրքության: Մոնղոլակնա ոգին և մոնղոլական արյունն է, որ այստեղ միացրել է երկու արյունակից մոնղոլական ցեղերը՝ ռուս և թուրք ցեղերը մի ընդհանուր ասիական պայքարի մեջ ընդդեմ առաջավոր Եվրոպայի, ընդդեմ համաշխարհային կուլտուրայի:
Կռվել բոլշևիզմի դեմ նշանակում է կռվել խավարի և ստրկության դեմ...
