ԺԸ կանիչներէն *էկը ճՒշդ այ" լուսաւորութեան կոչումն է ։ Արուեստը դբոեւորումն է մեր ներքին աշխարհի մութին, անոր պայծառ խնկալուճի անհրաժեշտ միջոցը, մարգը իր նմանին հետ հաղորդութեան մ Հ|ք դնող աստուածատուր շնորհը։ Ամէն մարգ շի1 կրնար ունենալ այո շնորհը, արուեստագկ աները բացառիկ էակներ են, որոնց կոչումն է պեզել մարդկային կեանքի ել հոգիի գաղտնիքները։ Արուեստը իմացումն է ներաշխարհի անձեւ խաւարին ։ Բայյ «իսկական արուեստի ամէն մի արգասիք մի պատուհան է՝ ր Լսցուած տիեզերքի եւ մարդկութ՜եան վրայ> (*) ։ Աւրեմն ոչ միայն արուեստագէտի եւ հե– աեւարար մարգու հոգին լուսաւորող լապտեր մըն է արուեստը, այլ տիեզերքի իմացութեան ձգտող միքոր մը։ Միաժամանակ հանրարմէք ազդակ* անհատր իր մենութենէն հանոզ եւ մարդկութեան ու աշխարհին կապող ։ Մենք րոլորս ալ զգացումներ, ապրումներ ու խոհեր ունինք , րայց միայն արուեստագէտը կրնայ այդ զգացումներն ու խոհերը արտայայտել : Ապրումն ու կարոզութիւնր տարրեր բաներ են : Մենք ունինք միայն ապրումը, արուեստա¬ գէտը ունի նաեւ կարոզութիւնր արուեստի միք^ոցաէ սեւեոելու ընդհանրական ապ¬ րումներ: Մենք րոլորս կ ^ապրինք, րայց միայն արուեստագէտը կը քա,աար կ կեանքը . կր լուսաբանէ ղայն * Այ- լուսաբանում ր պարզ ու ընթացիկ նկարագրութիւն չէ կեանքի կամ հոգիի իրականութեան, այլ մեկնաբանութիւնը անոր, վերսաեզծումը : Արուեստր կեանքի դէպքերուն ու վարմունքներուն արձանագրութիւնը չէ , այլ վերահնա– րումր. արուեստագէտ չէ ան, որ չունի ստեղծագործական կարողութիւն : Աւրեմն կայ երկու իրականութիւն. կեանքի, աշխարհի իրականութիւնը ել արուեստինր, որ առաջինէն կը սնանի, Հ,խտացումն ու ցոլացումն> է անոր, րայց նորաստեղծութեան մը արդիւնքն էէ Արուեստի գործը արուեստագէտի տեսած ի– րականութե ան ինքնուրո յն վերահնարումն էէ Ասոր համար ալ «արուեստագէտ դաոնալու անհրաժեշտ պայմսւններից մէկը ներքին ազատութիւն) Է (**) : ՀԷե ր բտգտտ* օտար դրդումներէ% արուեստագէտը իր հոգիով ւգէտք Հ տեսնէ տշխարհր։ Աոանց ներքին ազատութեան արուեստ չկայ• Ջկայ նաեւ աոանց արտաքին ազատութեան, րայց Աղրալեան չի յարուցե ո այս հ^բցը ՝ Արանքին պայմաններու եւ հակումներու բերումով ան աւելի արուեստի գործի ներքին հոգերանութեամր կր զբաղիլ քան արտաքին աշխարհի պարտա– դ րրանքներով ։ սար կը պահանջէ նաեւ աննախապաշար մօտեցում, ազատ ստեզծագսր– ծութիւն% աոանց կանխակալ կարծիքի։ Արուեստագէտը Հսրտարացֆ պէ—ք է * տենայ կեանքին եւ արտայայտէ զայն իր իսկութեանր մէջ, համաձայն իր տեսա¬ նողի կարոզութեան : Աղրալեան միտու մնալ որ գրականութիւնը չէ, որ կը դատապարտէ աոհտսա- րաՀ> աՈ արուեստի գործի ներքին էութեան չյարմարող բռնազբօսիկ դիտումը (*) ՅովհսւնՕէս Թումանեանի «՝քաշ Նազար>ր — «Հորիզոն), 1912 ր թ-ի՝– 232-233։ (**) «Լատանի ժոզովածու>ի գրախօսական, արդէն յիշուած:
