Այժմ տեսէք գողջուկ հոգու վերլուծութիւնը. «Նա զգում էր հիմա, որ այդ հեկեկանքները, ինչքան էլ մի գարչելի թիւրքի չրթունրներից ելած, այնուամենայնիւ խորապէս քստմնելի էէն , սիրտ կտրատող ու անօրինակ : էւ միաժամանակ , նրանը ըմ բոստացուցիչ մի ր ան ունէին իրենց մէջ% որ Մ ան աս էն դո– ղաընում էր մէնչեւ իր հոգու ամենածածուկ խորշերը՝» (էջ 65) ։ Նոյն որակի ապրումներ նա վերագրում է նաեւ թիւրըին . . . Հեղինակը նկատի չունէ ^ որ մարդիկ մտածում են րառերաԼ ել ամէն գաս ի՛ր լեզուի րառերով» որ հայող աշխարհում ոչ մի գեղ– ջուկի գչխի *քէջ որել է «հառաչանը» չի կարող թուալ կամ զգացուել իբր Հրստմնելի» , «անօրինակ» % «ըմրոստեցուցի չ» ... Ա բանը որա¬ կումներ են , որ միայն մշակուած հոգիներէ մէջ կարող են տեղ գտնել : Այստեղից մենը հասնում ենը գրուածրի ամենաթոյլ կոզմին* նա շինծու է , նա մեզ չի տա լիս այն , ինչ է ր ական է , այլ այն % էն չ որ ոտեղծել է հեղինակի երեւակայութիւնը է որ անհաւատարիմ է իրա– կանութեան : Այգ անհաւատարմութիւնը երեւում է ոչ միայն </իրա– լոր մարգկանց ֆիզիրական կացութիւնը նե րկա յացնե լու մէջ% որ ամենեւին անդամազննական չէ (կարդացէը նրանց շա րժումնե ր ի եւ ներըին ապրումների անբնական ու շինծու զուգորդութիւնը ամբոզք դրրէ մէջ ծայրէ—ծայր) այլեւ պատմուածըի կո(1էզը կազմող փաստի մէջ^ որ կատարելապէս անհաւանական է։ Ոչ թէ կեանըը պէտը է մեր մտըերի համար բացատրութիւն դառնայ , այլ մեր մտըերր կեանըի համար : Նախապաշարումն ամէն տեղ վնասակա ր է , ր այց արուեստի մէջ նա աւերիչ է : Պէար է սրտաբաց հ առանց կանխակալ ըմբռնում¬ ներէ մօտենալ կևանըին ել ղգուշաւոր հետազօտութեան նիւթ գար– ձընել մարզկային վարմունքներն ու ապրումները% լինեն նրանը մերը թէ ՈԼ–րէշինը ամէն վարմոլնը պատկերէ լ էական ու րնորոշ գծէ– րով եւ ամէն ապրում համապատասխան լեզուով : Միայն այս ճամրով մենր կարող ենը ստեղծել ներդաշնակ աւ պարդ հետեւապէս եւ դեղեցիկ գործէր ։ ՀՈՐԻԶՈՆ, 1912, թփւ֊ 251 - 217 -
