պատրաստությունը, անպատրաստություն բոլոր կողմերից` ե՛ւ պետության, ե՛ւ հասարակականքաղաքական կազմակերպությունների, ե՛ւ ժողովրդի։
Նշելով այս հեռանկարները եւ հստակեցնելով մեր ներկա քայլերը, այնուամենայնիվ, մենք չպետք է ընկնենք երանության գիրկը եւ կորցնենք իրապաշտության զգացումը։ Պետք է սառը գիտակցել, որ ամեն ինչ չէ, որ կախված է մեզանից, շատ բաներ կախված են արտաքին հանգամանքներից, եւ մենք պետք է պատրաստ լինենք ժամանակին արձագանքել դրանց։
Չպետք է անգամ բացառել, որ Հայաստանը նաեւ ստիպված լինի կնքել միութենական պայմանագիրը, որքան էլ ստրկական լինի այն։ Աշխարհում շատ ժողովուրդներ ստիպված են եղել կնքել ստրկական պայմանագրեր։ Մեր պատմությունից հիշենք թեկուզ 1918– 1922 թվականները։ Ընդամենը հինգ տարվա ընթացքում Հայաստանն իր հայրենասեր իշխանությունների ձեռքով չորս ստրկական պայմանագիր կնքեց` Բաթումի, Ալեքսանդրապոլի, Կարսի եւ միութենական պայմանագրերը։
Միութենական պայմանագիրն ստորագրելու հարկադրանքի դեպքում արդեն, պարզ է, որ գործի պետք է դրվեն բոլոր քաղաքական ազդակներն ու դիվանագիտական հմտությունները` առավելագույն նպաստավոր պայմաններ ձեռք բերելու նպատակով։
Կարծում եմ, հասկանալի է, որ միութենական պայմանագիրը կարող է ստորագրվել միայն ավելի վատթար վիճակից խուսափելու նպատակով, կամ էլ` Բաբրակ Քարմալի տարբերակով։ Այնուամենայնիվ, կասկած չպետք է մնա, որ, հակառակ ժամանակավոր բռնություններին ու հարկադրական նահանջներին, միեւնույն է` Հայաստանը եւ խորհրդային մյուս հանրապետությունները վաղ թե ուշ պետք է հասնեն լիակատար անկախության։
«Հայաստանի Հանրապետություն», 6 մարտի, 1991 թ.։
ՀՀԱՆԱ, 28/28.02.91։ Բնագիր։ Ինքնագիր, բանավոր ելույթի հեղինակային խմբագրություն։
