սերը։ Չարենցն իր խմբագրած ժողովածուն համարում էր «որոշ անխուսափելի էտապ մեր մեծագույն բանաստեղծի երկերի իդեալական, այսինքն ակադեմիական հրատարակության ճանապարհին, — մի նպատակ, որ, ինչպես փորձը ցույց է տալիս, կարող է մարմնավորվել միմիայն մեր բոլոր լավագույն գրական-գիտական ուժերի կոլեկտիվ, մանրակրկիտ, համառ և բազմամյա աշխատանքով»։
1939 թ. հրատարակվեց Նվարդ Թումանյանի կազմած «Թումանյանը քննադատ» ժողովածուն։ Այստեղ առաջին անգամ ի մի հավաքվեցին մամուլի էջերում ցրված թումանյանական հոդվածների ու ելույթների մի զգալի մասը, հատվածներ նրա անտիպ նամակներից։ Նյութերը դասավորված են ժամանակագրական կարգով՝ ամեն մի տարեթվի տակ առանձնացնելով հոդվածներն ու նամակները։ Ժողովածուն, որն առ այսօր իր տեսակի մեջ մնում է միակը, մեծ դեր խաղաց Թումանյանի գեղագիտական և քննադատական ըմբռնումներն ընթերցող լայն շրջանների սեփականությունը դարձնելու գործում։
1930-ական թթ. կեսերին ՍՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի հայկական մասնաճյուղի (Արմֆան) գրականության և լեզվի ինստիտուտում սկսվեցին Հովհ. Թումանյանի երկերի առաջին գիտական հրատարկության աշխատանքները, որոնք 1943 թ. հետո շարունակվեցին և ավարտվեցին ՀՍՍՀ ԳԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտում։ Երկերի ժողովածուի վեց հատորները (սկզբնապես նախատեսված հինգի փոխարեն) լույս տեսան հետևյալ ժամանակագրական հաջորդականությամբ և կազմով. 1940 թ. — հ. II (պոեմներ), 1947 թ. — հ. V (նամակներ), 1949 թ. — հ. III (պատմվածքներ և հեքիաթներ), 1950թ. — հ. I (բանաստեղծություններ), 1951 թ. — հ. IV (քննադատություն և հրապարակախոսություն), 1959 թ. — հ. VI (լրացուցիչ՝ գեղարվեստական երկեր, հոդվածներ և ուսումնասիրություններ, նամակներ)։ Հատորների բնագրերը տպագրության պատրաստելու և ծանոթագրելու բարդ և դժվարին աշխատանքը իրագործվել է մի խումբ գրականագետների, բայց
