280. ՍՏԵՓԱՆ ՄԱԼԽԱՍՅԱՆՑԻՆ
Թիֆլիս
(էջ 286)
Ինքնագիրը (1 էջ) պահպանվում է Մատենադարան. Ստ. Մալխասյանցի ֆ։ Անթվակիր է. բայց նշված ամիսը և օրը հուշում են, որ դրված է 1918 թ., երբ Անդրկովկասի կոմիսարիատի որոշմամբ, Լոռու բնակչության հրավերով և որպես ՀՀՄՄ նախագահ՝ Թումանյանը պատրաստվում էր մեկնլ Լոռի և մոտակա գավառները, ուր սկսվել էին վտանգավոր ընդհարումներ (տե՛ս № 278 պաշտոնական փաստաթղթի ծանոթագրությունը)։
Երկտողի հասցեատերը ՀՀՄՄ-ի փոխնախագահն էր և Ախալցխայի հայրենակցական միության ներկայացուցիչը։ Նույն օրը Թումանյանին գրած նամակով Մալխասյանցը հետաքրքրվել էր, թե ե՞րբ է նա մեկնելու Թիֆլիսից, նրա հետ լինելու է «թուրք հաշտարար»՝ հայերից թալանված գույքը հետ ստանալու համար և ապա կարող են երկու հաշտարարների հետ գնալ Նորավանի այն հայերը, որոնց գույքը կողոպտել են թուրքերը և ստիպել գյուղից հեռանալ, «խեղճերը,— գրել է Մալխասյանցը, — փետրվարի 13֊ից մինչև այսօր արդարություն և իրավունք էին հայցում։ Վարի, երկրագործական աշխատանքի ժամանակն անցնում է, թուրքերը ցանում են մեր վարած բոստանները» (ԳԱԹ, Թֆ, ց 2, № 504)։ Սույն երկտողը այդ հարցերի պատասխանն է։
Տպագրվել է Նդօ, 1995, № 1:
281. ԱՆԴՐԿՈՎԿԱՍԻ ՆԵՐՔԻՆ ԳՈՐԾԵՐԻ ՄԻՆԻՍՏՐԻՆ
Ղարաքիլիսա — Թիֆլիս
(էջ 286)
Հեռագրի բնագիրը ռուսերեն պահպանվում է ՀՔԿՓԿԱ ֆ № 4033, ց 2, գ 908, թ 2։
Հայերեն թարգմանությունը հրապարակել է Սուրեն Շլեպչյանը՝ ԳԹ, 1969, № 36:
1 Անդրկովկասի ներքին գործերի նախարարն այդ ժամանակ Ա.Չխենկելին էր:
2 Հեռագիրն անհայտ է.
