մասամբ ռուսերեն) աղբյուրներից։ Այս շարքի մեջ մտնում են այնպիսի հանրահայտ, հայ մանկական դրականության անբաժան . /■ /, կան ութ յունր դարձած ոտանավորներ, ինչպես «Գրիչ», «Առաջին ձյանը,), սև՛ արտ», «Ծաղիկները», «Փիսիկի դանղաւոը», «Ամենից լավ տունը», ■:Բ՝ռչունի մտածմունքը», «Բզեղի դպրոցը» Լ այրն։ Դրանք իսկական և լիակատար իմաստով փոխադրություններ են, որոնց մեջ սկղրն ա ղբ յուրը ելակետ է, խթանող գործոն, բայց չի ելա չկ անդում վերակերտողի ստեղծագործական ազատությունը, որը շատ է դուրս դաւիս թարզմանչի սովորական «պարտականությունների» սահմաններից։ Այս բանաստեղծությունների վյւա աշխատելիս Թուման չանն ըստ էության վարվել է ճիշտ այնպես, ինչպես վարվում էր ժողովրդական բանահյուսության նյութերը մշաւ/ելիս. նմանության աղբյուր ծառայած տեքստից նա շատ բան կրճատել ու դուրս է թողել, որոշ հատվածներ ավելացրել է։ Կարելի է ասել, որ հայացրել է ոչ միայն բառերը, այլև ամբողջ ոգին ու ոճական հյուսվածքը՝ դարձնելով հայ մանկան համար մինչև վերջ հարազատ ու հասկանալի։ Այս առումով խիստ կարևոր է բանաստեղծի հետևյալ վկայությունը («Ոչ֊ դրա կան ոչնչությունները քըն– նադատ» հոդվածից, 1909 թ.)՛ «Լուսաբերը» կազմելու համար մենք ամենալայն կերպով օգտվել ենք ժողովրդական նյութերից և պիտի օգտվենք միշտ… էն էլ ոչ միայն մեր ժողովրդականից ենք օգտվում, այլև օտար աղբյուրներից ռուսական, ֆրանսիական, գերմանական, լեհական, բայց մանավանդ անգլիական ու ամերիկական, հարկավ, մեր ինքնությանն ու մեր մտածողության եղանակին հարմարեցնելով» (ԵԺ IV, 99—100)։ Դժբախտաբար, մինչև այժմ դեռ լրիվ շեն հայտնաբերվել Թ ում ան յանի համար հիմք ծառայած այն բոլոր աղբյուրները, որոնց հետ համեմատելով հնարավոր լիներ պատկերացնել բանաստեղծի կատարած աշխատանքն իր բոլոր մ անրամ ասներով (հարցի վրա կարող էին լույս սփռել «Հուսաբերի» և «Հասկերի» հետ կապված արխիվային նյութերը, որոնք, սակայն, չեն դրվել p՛ում՛ան յանազեւոների տրամադրության տակ)։ Բայց անկախ ղռանից էլ պարզ է, որ այդ ոտանավորներն իրենց արժեքով ՛և նշանա– I. ււթյամբ իրոք համազոր են ինքնուրույն ստեղծագործության և լիիրավ կերպով մտնում են հս/յ մանկական գրականության ոսկե ֆոնդը։ Ազատ փոխա ղրութ յան և բուն իմաստով թարգմանւււթ չսւն միջին տեղն են գրավում Թուման յանի հայացրած օտարւ֊՚ղգի հեքիաթները։ Ինչպես։ ցո՛յց է տալիս համեմատությունը, այստեղ ևս Թումանյանը երբեք հնս. ղ՛:։նզորեն չի հետևեք բնագրի տառին, այլ շատ բան վախել է, ավելացրեք և մանավանդ կրճատեք ոչ քիչ դրվագներ և արւ՚ւա հայ։:ւությունսհր դե կավարվելով գեղագիտական և դաստիարակչական նկատառումներով։ Ակտիվ ստեղծագործական աշխատանքը ըտ ւտ:։:ն է երևում հատկապես Գրիմ եղբայրների հեքիաթների թարգմ անութ յան մեջ։ Հատկանշական է, որ նրանց գրի առած ավելի քան 290 հեքիաթներից Թումանյանն ընտրել ու թարգմանել է միայն ինը, թեև Կովկասի հայ հրատարակչական ընկերությունից պատ– 581
