թող գնան իրանց դպրոցները իրանց ծրագիրներով բանան։
Անշուշտ մարդիկ կգտնվեն, որ չեն հավատալ, թե այսպիսի բան կա տպած հայերեն տառերով, այդպիսիները թող ձեռք բերեն «Մշակ» № 3, էջ 3 ու կարդան։
Ես չեմ իմանում ինչ է հասկանում ազատամիտ բառով պ. Չալխուշյանը, գուցե ազատական է հասկանում, որ դարձյալ զրպարտություն է, թե նրանք կրոն ու ազգ չեն ընդունում, բայց այսպես թե այնպես այս խոսքերն այսօր, տպված են ոչ թե 60-ական թվականների «Մեղուի» մեջ, այլ հռչակավոր ազատամիտ Գր. Արծրունու հիմնած թերթում։
Սակայն անցնենք գլխավոր հարցին և, մեր ցավից տառապող սիրտը բռնելով, հանգիստ խոսենք, թե ինչո՞ւ հայոց թեմական դպրոցները միմիայն հոգևորականներ պիտի տան, եթե ոչ... փակվեն։ Ինչո՞ւ այդ դպրոցներից դուրս եկածները եթե համալսարան մտնեն բժիշկ կամ փաստաբան դառնալու, ազգը իր լուման այլևս չպիտի տա ադ դպրոցները պահպանելու։ Ինչո՞ւ։ Ո՞րտեղից և ի՞նչ պատճառով եղկելի Հովհաննես Կարբեցու ուրվականը հայտնվեց «Մշակի» էջերում և արվում է այս խավարային պահանջը, այն էլ ազգի անունից։
Այո՛, մի ժամանակ, անցյալ դարի 30-ական թվականներին, Հովհաննես Կարբեցին, իր անհուն խավարամտությունից, այլև Ներսես Աշտարակեցու ջգրու, առաջարկում էր և աշխատում Ներսիսյան դպրոցը Սեմինարիա անունով վերածել լոկ տիրացուարանի, որ միմիայն հոգևորականների որդիքն այնտեղ ընդունվեին և միմիայն հոգևորականներ դուրս գային։ Եվ ժամանակի երկրի կառավարիչր՝ բարոն Ռոզեն, խրախուսում էր տգետ ու փոքրոգի կաթողիկոսի այս միտքը։ Սակայն սրա դեմ իր աքսորավայրից ծառանում էր Ներսես Աշտարակեցին, և 1838 թվին Քիշնևից ներքին գործերի մինիստր Բլուդովին տված իր ընդարձակ պատասխանի մեջ այսպես է աղաղակում մեզ զբավեցնող առարկայի մասին, որ արտագրում եմ նույնությամբ․
«Եւ թէպէտ բարոն Ռօզեն գլխաւոր կառավարիչն ՛ի Վրաստան, առանց իւիք հետազօտութեանց հարկաւորացն վասն
