Անահիտ
Մեր թվականությունից առաջ 34 թ. հռոմեացի զորավար Անտոնիոսը իր պարթևական արշավանքի ժամանակ մտավ Բարձր Հայքի Եկեղյաց գավառի Երիզա ավանը, ուր դրված էր հայոց մայր աստվածուհի Անահիտի վիթխարի ոսկեձույլ արձանը: Նրա զինվորները ջարդուկտոր արեցին ոսկեձույլ արձանը, որպես ավար բաժանեցին իրար մեջ և տարան Հռոմ: Լուրեր էին տարածվում, թե Անահիտի արձանի վրա հարձակված առաջին զինվորը կուրացել, այնուհետև խելագարվել ու մահացել է: Հռոմեացի պատմիչ Պլինիուսը մեզանից երկու հազար տարի առաջ գրել է, որ այդ ավարին մասնակից մի հին զինվոր ճոխ ճաշկերույթ է տվել Օգոստոս կայսեր պատվին։ Կայսրը հարցրել է Անահիտի արձանի մասին: Զինվորը պատասխանել է, թե ինքն է եղել արձանի վրա հարձակվողներից առաջինը և այդ ճաշկերույթի ծախսը Անահիտի արձանի սրունքի մի կտորով է հոգացել:
19-րդ դարի վերջին գտնվել է Անահիտ աստվածուհու պղնձաձույլ գլուխը, տարվել է Անգլիա և այժմ պահպանվում է Բրիտանական թանգարանում, իսկ կրկնօրինակը Հայաստանի պատմության թանգարանում է:
Հին Հայաստանի տարբեր վայրերում, հատկապես` Տարոնում և Վասպուրականում, կային Անահիտի տաճարներ, որոնց նվիրում էին սպասավորներ, սպասուհիներ, ինչպես նաև` ճակատին սպիտակ նշան ունեցող երինջներ, որոնք նախիրներով արածում էին տաճարների շուրջը, և ոչ ոք իրավունք չուներ ձեռք տալ դրանց:
Անահիտը հայերի գլխավոր աստված Արամազդի դուստրն էր, մայրության, բերքի ու պտղաբերության սրբազան մարմնավորումն ու հովանավորողը, նրան կոչում էին նաև Մեծ տիկին, Ոսկեծղի, Ոսկեմատն։ Անահիտը բոլոր խոհեմությունների ու պարկեշտությունների մայրն էր համարվում, մարդկանց սնուցող, ապրեցնող ու փառավորող աստվածուհի: Մարդիկ իրենց նախաձեռնությունների մեջ Անահիտից էին հովանավորություն և առողջություն խնդրում. Անահիտ անունը, որ նշանակում է անբիծ, անարատ, մաքուր, շատ սիրված ու տարածված անուն է հայերի մեջ:
Անանիա Շիրակացի
7 րդ դար
Միջնադարյան հայ խոշորագույն գիտնականներից մեկն է եղել Անանիա Շիրակացին, որ նշանավոր թվաբան էր, տոմարագետ, տիեզերագետ, օդերևութաբանական գիտելիքների հմուտ գիտակ և ուսուցիչ:
Յուրացնելով հայրենի դպրությունը, հրաշալի տիրապետելով մայրենի լեզվին, նա իրեն պատրաստ զգաց նաև նվիրվելու համարողական արվեստին, այսինքն՝ թվաբանությանը, որ շատ էր սիրում:
Բայց այն հեռավոր ժամանակներում «Հայոց մեր աշխարհում չկար այնպիսի մեկը, որ տիրապետեր իմաստությանը, և ոչ էլ նույնիսկ որևէ տեղ գիտական գրքեր էին ճարվում», - գրել է Շիրակացին «Ինքնակենսագրականում»։
Ի՞նչ կարող էր անել պատանին, որը ոչ միայն պարզապես սիրում էր թվերի մոգական աշխարհը, այլև համոզված էր, թե ամեն ինչի հիմքում թվերն են, իսկ համարողական արվեստն էլ համարում էր բոլոր գիտությունների մայրը: Չմոռանանք, որ նա ապրում էր ավելի քան հազար երեք հարյուր տարի առաջ, երբ ուսումը շարունակելու, գիտելիքները խորացնելու միակ միջոցը ճամփորդական գավազանը վերցնելն էր ու հեռավոր երկրներում ուսուցիչ գտնելը։
Իսկ դա այնքան էլ դյուրին գործ չէր. Եվ ոչ թե այն պատճառով, որ ընդհանրապես
