Օդի զովությունը մրսեցնելու չափ ցուրտ էր. բայց նա ավելի կազդուրեց օրիորդին, ավելի հովացրեց նրա բորբոքված դեմքը: Նա անցավ դեպի պարտեզ և մտավ ծառերի մեջ։ Այստեղ խավարը ավելի թանձր էր. այստեղ նրան չէին տեսնի: Նա նստեց թավիշյա խոտերի վրա, և ձեռքը ծնոտին դրած, սկսեց նայել դեպի երկինքը: Լուսինը չէր երևում. «Որտե՞ղ է նա, մտածում էր օրիորդը, երևի քնած էր»: Նրա շուրջը տիրում էր խորին լռություն: Ծառերի վրա մի տերև անգամ չէր շարժվում: Բոլորը հանգստանում էին, թե քամին, որ շատ անգամ օրորում էր այդ ծառերի ճյուղերը, և թե գետը, որի աղմկալի հոսանքի ձայնը նա միշտ լսել էր գիշերային լռության ժամանակ: Բոլո՜րը հանգստանում էին, միայն ինքը անհանգիստ էր, միայն ինքը արթուն էր։ Նա հիշեց մի երգ, որ սովորել էր պառավ տատից, և բոլորովին ակամա կերպով դուրս թռան նրա սեղմված շրթունքի միջից սիրելի երգի անուշ հնչյունները.
«Քնած է լուսնյակը երկնքի խորքում, Քնած է թռչնակը իր փափուկ բընում, Քնած է քամին, տերևը չէ շարժվում, Քնած է գետը ձայնը չէ լսվում։ Մայրիկ ի՞նչու ես քնել չեմ կարում, Ուզում եմ քնել, աչքս չէ փակվում. Մայրիկ, այս ի՞նչ է, որ ինձ տանջում է, Այս ի՞նչ կրակ է, որ սիրտս այրում է»։
Վերջացնելով երգը, նա գլուխը ցած թողեց ծնկների վրա, և երկու ձեռքով բռնելով իր բորբոքված երեսը սկսեց դառն կերպով լաց լինել: Արտասուքը հեղեղի նման թափվում էր նրա սիրուն աչքերից։ Ի՞նչու էր լաց լինում։ — Ինքն էլ չգիտեր։ Արդյոք նրա համար, որ միտը բերեց իր սիրելի մորը, որին չէր տեսել, որի բերնից մի անուշ խոսք անգամ չէր լսել։ Էլ ի՞նչու էր լաց լինում։ Այդ ի՞նչ անբացատրելի զգացմունք էր, որ խռովում էր նրա կուսական անմեղ սիրտը։ Բայց արտասուքը փոքր ինչ հանգստացրեց նրան։ Նա գլուխը վեր բարձրացրեց, նայեց իր շուրջը, և նրա աչքը ընկավ չորս կաղամախիների հովանու տակ հանգստացած գերեզմանի վրա, որ շատ հեռու չէր իր նստած աեղից։ Դա իր քրոջ՝ Սոնայի գերեզմանն էր, որին թեև չէր տեսել, բայց նրա ցավալի պատմությունը հազար անգամ լսել էր։ Հանգուցյալը նահատակի նշանակություն էր
174
