պաշտպանում, քան վրացիք, որ ամեն գնով ուզում էին պահել Բաթումը: Մուսավաթի ներկայացուցիչ Հաջինսկին և Պեպինովն, որ գնացին Կ.Պոլիս, պաշտոնապես հայտարարեցին իր թելադրությունը 1. Կ.Պոլսում կպաշտպանի հայկական հարցը - ?, 2. Բարում չի վերադարձնի Կովկասին, 3. Կովկասը պիտի ունենա 3 կանտոն - Հայաստան, Վրաստան և Ադրբէջան (գուցե և 4-րդ Աջարիան), 4. Մուսավաթը կլինի չեզոք, պայմանով 3 կետ երկաթուղի, Փոքրամասնության պաշտպանություն կոտորածից, 4. բոլշևիկների դեմ, 5. «Մուսավաթի»-ի օրիենտացիան տաճկական է, թէ հայերի համար դա ընդունելի չէ - թող լինի գերմանո-թուրքական օրիենտացիա, 6. Մուսավաթը այժմ չի կանչի տաճկական զորքերին, 7.Передел-ը: Հրաժեշտ Տրապիզոնից: Այնտեղ մնացողներ: (Վիշապելի, Հաջինսկի, Պեպինով):
Կառավարխւթեան] ներկայացուցիչների զեկուցում:
Կ. Ղազազյան-ինչպես դելեգացիայի, այնպես և կառավարության կազմի մեջ հայացքի միատեսակություն չկար - ոմանք, օր[ինակ], ընդունում էին Բրեստ- Լիտովսկի դաշնագիրը (օրինակ Չխենկելի), ոմանք ոչ, ուստի և կրիզիս եղավ: Թուրքերի դիրքը - կռվի դեպքում ակտիվ աջակցություն չեն կարող ցույց տալ, լավագոյն դեպքում թիկունքի որոշ աշխատանքներ կարոդ են կատարվել: Այնպես որ ներկա կւսզմով կառավարելը տևական լինել չի կարող, պիտի հաղթե կամ մի (պաշտպանողական) և կամ մյուս (Բրեստ-Լիտովսկի) տեսակետը: Ապահովության Գերագույն խորհուրդը (Գեգեչկորի, Ռամիշվիլի, Կարճիկյան), դրանով մյուս մինիստր[ություն]ները երկրորդական նշանակություն ստացան, թուրքերը դժգոհ են դրանից, ուրեմն երկու տեսակ կրիզիս է առաջանում- հայացքների տարբերություն և թուրքերի դժգոհություն:
Հ. Քաջազնունի- խոսք առնելով կարդաց իր մանրամասն գրավոր հիմնավորումը, թե ինչու մեզ համար համեմատաբար փոքրագույն չարիք է Բրեստ- Լիտովսկի դաշնագիրը և թե ինչու՞ Տաճկ[աստանը] բնավ չի հրաժարվի այդ դաշնագրից:
ПОЧЕМУ ПРИ СОЗДАВШИХСЯ УСЛОВИЯХ ПРИЗНАНИЕ БРЕСТСКОГО
ДОГОВОРА ЕСТЬ НАИМЕНЬШЕЕ ИЗ ЗОЛ
А. Турки настойчиво требуют признания этого договора, не соглашаясь ни на что меньшее. У нас нет основания думать, что упорство их может быть сломлено нашим сопротивлением при ведении переговоров; напротив, есть полная уверенность, что они не отступят ни на один шаг, по следующим соображениям:
1. Выставленные нами возражения правового характера против обязательности для нас Брестского договора весьма слабы; аргументация же турок представляется достаточно обоснованной и убедительной.
2. Турция рядом актов торжественно манифистировала удачное заключение мира в Бресте; ему придан характер крупной победы. Сделать какие - либо уступки значило бы разочаровать армию и народ. Правительство не может пойти на это; оно не может сказать: победив в Бресте могущественную Московию, в Трапезунде мы были побеждены Закавказьем.
3. Вероятные, - а может быть и неизбежные — потери на юге /в Аравии, Сирии, Месопотамии/ делают для Турции особенно необходимым компенсацию на севере.
4. Турки откровенно заянляют, что хотят использовать в полной мере благоприятно сложившуюся коньюнктуру, называя всякое послабление недопустимой в политике сентиментальностью. В течении 200 лет Турция
