1966-ին Ս․ ՍՄԿԿ Ռոստովի մարզկոմի աոաջին քարտուղարն էր, 1966-ից՝ ՍՄԿԿ ԿԿ քարտուղար, ՍՄԿԿ ԿԿ բաժնի վարիչ։ 1971 –83-ին՝ ՌՍՖՍՀ Սինիստրների խոր– հըրդի նախագահ։ 1983-ից՝ ՍՄԿԿ ԿԿ կից կուսակցական վերահսկողության կոմի– տեի նախագահն է։ ՍՄԿԿ ԿԿ անդամ է 1961-ից, ՍՍԿԿ ԿԿ Քաղբյուրոյի անդա– մության թեկնածու՝ 1971-ից, անդամ՝ 1983-ից։ ՍՍՀՍ V–XI գումարումների Գե– րագույն սովետի դեպուտատ։ Պարգևա– տրվել է Լենինի 4 և 3 այլ շքանշաններով ու մեդալներով։
ՍՈԼՈՄՈՍ (2оХш|10£) Դիոնիսիոս (1798– 1857), հույն բանաստեղծ։ Առաջին բա– նաստեղծությունները գրել է իտալ․։ 1821-ին մտել է «Ֆիլիկի էտերիա» ընդ– հատակյա կազմակերպության շարքերը։ «Ազատության հիմն»-ը (1823) Ս–ի առա– ջին խոշոր ստեղծագործությունն է՝ գըր– ված հուն․։ ժող․ պայքարի թեմային են նվիրված «Ներբող Բայրոնի մահվան առ– թիվ» (1825) և «Ազատ պաշարվածները» պոեմները։ Ուշ շրջանի ստեղծագործու– թյունները («Հունական նավ», «Սապֆո» են) գրված են իտալ․։ Հանդես է եկել ժող․ լեզվի՝ դիմոտիկայի, հաստատման հա– մար։ «Ազատության հիմն»-ի առաջին տնե– րը 1869-ից դարձել են Հունաստանի ազգ․ հիմնը։
ՍՈԼՈՆ (ZoXcov) (մ․ թ․ ա․ մոտ 640/635– 559), աթենական քաղ․ գործիչ և բարեփո– խիչ։ 594-ին ընտրվել է արքոնտ։ Անցկաց– րել է ռեֆորմներ, որոնց հետեանքով վե– րացվել են հողային պարտքը, պարտա– յին ստրկությունը (պարտքերի պատճա– ռով ստրկության վաճառված աթենացի– ները ետ են գնվել և վերադարձվել հայրե– նիք), միասնականացվել է չափն ու կշի– ռը, թույլատրվել առետր․ ընկերություն– ների ստեղծում։ Բոլոր քաղաքացիները, ըստ գույքացենզի, բաժանվել են 4 դասի, մեծացել է ժող․ ժողովի (էկկլեսիա) դերը, ստեղծվել է կառավարման երկու նոր մար– մին՝ 400-ի խորհուրդը (բուլե) և հելիեան (երդվյալների դատարան)։ Ս–ի բարեփո– խումները նպաստել են տոհմական կարգի քայքայմանը, դրել աթենական ստրկա– տիրական դեմոկրատիայի հիմքը։ Ս․ ատտիկյան առաջին բանաստեղծ– ներից էր․ գրել է եղերերգեր և երգիծական բանաստեղծություններ (յամբեր)։ Հուն, ավանդությունը Ս–ին համարում է «յոթ իմաստուններից» մեկը։
ՍՈԼՈՆԻԿԻ, հայաբնակ գյուղ ՌՍՖՍՀ Կրասնոդարի երկրամասի Լազարեսկի շրջանում, Ցուսկվաջ գետի ափին, շըրջ– կենտրոնից մոտ 8 կմ հվ–արլ․։ Սովետա– կան տնտեսությունն զբաղվում է բանջա– րաբուծությամբ, այգեգործությամբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, ակումբ, կինո, բուժ– կայան։ Հիմնադրել են հայերը, 1936-ին։
ՍՈԼՈՎԵՑԿԻ ՄԵՆԱՍՏԱՆ, ճարտ․ հուշար– ձան Սոլո վեցկի կղզում (Սպիտակ ծով)։ Հիմնադրվել է XV դ․ 20–30-ական թթ․։ Ս․ մ–ի ճարտ․ անսամբլի տարածքը շըր– ջապատված է 7 դարպասավոր, 8 աշտա– րակավոր (1584–94, վարպետ Տրիֆոն) հզոր պարսպով (բարձր․՝ 8–11 մ, լայն․՝ 4–6 մ), որը հիմնականում շարված է հըս– կայական (երկ․՝ մինչև 5 մ) գլաքարերից։ Մեկ առանցքով տեղադրված պաշտամուն– քային կառույցները (գլխավորները միմ– յանց են կապվում կամարակազմ ծածկ– ված անցումներով) շրջապատված են տնտ․ ու բնակելի շենքերով։ Մ․ մ–ի կառույցնե– րից են․ սեղանատունը (500 մ մակերեսով միասյուն դահլիճ), ուսպենսկի (Վերա– փոխման, 1552–57), Պրեոբրաժենսկի (Պայծառակերպության, 1556–64), Բլա– գովեշչենսկի (Ավետման, 1596–1601) տաճարները, քարաշեն ապարանքներ (1615), ջրաղաց (XVII դ․ սկիզբ), զանգա– կատուն (1777), Նիկոլայի եկեղեցին (1834)։ Մ․ մ․ այժմ պատմաճարտ․ արգե– լոց է։
ՍՈԼՈՎՅԱՆ Հարություն Հովակիմի (Ակի– մի) (1891, Աստրախան – 1937), Անդր– կովկասում և Ռուսաստանում սովետական կարգերի հաստատման պայքարի մասնա– կից, կուսակցական–արհմիութենական գործիչ։ Կոմունիստական կուսակցության անդամ 1907-ից։ Մովորել է Վենետիկի Մխիթարյան վարժարանում (1904–06), Մոսկվայի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետում (1913–14), ավարտել է Բեռլինի համալսարանի քիմ․ ֆակուլտե– տը, ստացել դոկտորի աստիճան (1931)։ Եղել է հնչակյան կուսակցության Թիֆլիսի կազմակերպության տեխ․ քարտուղարը։ 1907-ին ընդունվել է ՌՍԴԲ(բ)Կ Թիֆլիսի կազմակերպության շարքերը։ 1910–13-ին եղել է ՌՍԴԲ(բ)Կ Թիֆլիսի Կոմիտեի ան– դամ։ 1914-ին Մոսկվայում ձերբակալվել և արտաքսվել է Թիֆլիս, որտեղ ընտրվել է բոլշևիկյան գրական բյուրոյի անդամ, մասնակցել «Կավկազսկի ռաբոչի» («Кав– казский рабочий») թերթի հրատարակ– մանը։ 1917–19-ին եղել է Մոսկվայի հացթուխների արհմիության վարչության քարտուղարը, մասնակցել կուսակցական բջիջներ ստեղծելու աշխատանքներին։ Հոկտեմբերյան հեղափոխության օրերին, որպես Մոսկվայի Բուտիրյան շրջանի ռազ– մահեղափոխական կոմիտեի անդամ, մաս– նակցել է Կարմիր գվարդիա կազմակեր– պելուն, նշանակվել ջոկատի պետ։ 1918-ին՝ Մոսկվայի սովետի անդամ, «Իզ– վեստիա» («Известия») թերթի բաժնի վարիչ։ 1919-ի սեպտեմբերից ընդհատակ– յա աշխատանք է կատարել Թիֆլիսում, ընտրվել կուսակցության քաղկոմի բյուրո– յի անդամ։ 1920-ին վերստին ձերբակալ– վել և արտաքսվել է։ Նույն թվականի մա– յիս–հոկտեմբերին կուսակցական ղեկա– վար աշխատանք է տարել Վլադիկավկա– զում (Օրջոնիկիձե)։ 1920-ի հոկտեմբերից 1921-ի հունիսը Մ․ միջազգային արհմիու– թյան պրեսբյուրոյի ղեկավարն էր, 1923-ից՝ Անդրկովկասյան կոմունիստա– կան համալսարանի (ЗКУ) ուսումնական մասի պրոռեկտորը։ Եղել է Վրաստանի կոմկուսի ԿՎՀ–ի անդամ (1921–22), Ան– դըրֆեդերացիայի ԿՎՀ–ի նախագահու– թյան անդամ ու պատասխանատու քար– տուղար (1922–23)։ 1931-ից աշխատել է Մոսկվայի գիտահետազոտական ինստ– ներից մեկում։ Լ․ Առաքեչյան
ՍՈԼՈՎՅՈՎ Զինովի Պետրովիչ (1876– 1928), սովետական առողջապահության և կարմիր բանակի ռազմասանիտարական ծառայության կազմակերպիչներից։ Կո– մունիստական կուսակցության անդամ 1898-ից։ 1904-ին ավարտել է Կազանի հա– մալսարանի բժշկ․ ֆակուլտետը։ Եղել է «Օբշչեստվեննի վրաչ» («Общественный врач») ե․ «Վրաչեբնայա ժիզն» («Врачеб– ная жизнь») ամսագրերի խմբագիր, մաս– նակցել է Հոկտեմբերյան հեղափոխությա– նը (Մոսսվա)։ Տուբերկուլոզի դեմ պայքա– րի համառուսաստանյան լիգայի քարտու– ղար։ 1918-ին՝ ներքին գործերի ժողկոմա– տի բժշե․ մասի վարիչ և բժշկ․ կոլեգիա– ների խորհրդի անդամ, ՌՄՖՄՀ առժողկո– մատի կազմակերպման նախագծի հեղի– նակ։ Միաժամանակ (1920-ից)՝ ԲԳԿԲ–ի Ռազմաւ անիտարական գլխավոր վարչու– թյան պետ և կարմիր խաչի Ռուսաստան– յան ընյերության գործկոմի նախագահ։ Մ–ի նախաձեռնությամբ կազմակերպվել է (1925-ին) «Արտեկ» պիոներական հա– մամիութենական ճամբարը։ 1923-ից՝ Մոսկվայի II համալսարանի բժշկ․ ֆա– կուլտետի սոցիալական հիգիենայի ամ– բիոնի պրոֆեսոր։ Աշխատանքները վե– րաբերում են սովետական առողջապահու– թյան տեսական հիմունքների, սովետա– կան բժշկագիտության կանխարգելիչ ուղ– ղության, ռազմասանիտարական ծառա– յության կազմակերպման հարցերի մշակ– մանը։ | Երկ․ Вопросы социальной гигиены и здра– воохранения, Избр․ произведения, М․, 1970․
ՍՈԼՈՎՅՈՎ Մերգեյ Միխայլովիչ [5(17)․5․ 1820, Մոսկվա –4(16)․10․1879, Մոսկվա], ռուս պատմաբան։ Պետերբուրգի ԳԱ ան– դամ (1872)։ Ծնվել է հոգևորականի ըն– տանիքում։ Ավարտել է Մոսկվայի համալ– սարանը (1842)։ Կրել է Տ․ Ն․ Գրանովսկու, Ի․ էվկրսի և Հեգելի փիլ–յան ազդեցու– թյունը։ 1842–44-ին եղել է Արմ․ Եվրոպա– յում․ Փարիզում լսել է Ֆ․ Գիզոյի և ժ․ Միշ– լեի, Բէխլինում՝ Կ․ Ռիտտերի և Լ․ Ռանկեի, Հայդելբերգում՝ Ֆ․ Շլոսսերի դասախո– սությոլնները, Պրագայում ծանոթացել է պատմաբաններ Ֆ․ Պալացկու, Պ․ Շաֆա– րիկի |հետ։ Խորապես ուսումնասիրել է եվրոպ․ երկրների քաղ․ կառուցվածքը։ 1845-ին Մոսկվայի համալսարանում սկը– սել է կարդալ Ռուսաստանի պատմության դասընթաց, պաշտպանել «Մեծ իշխաննե– րի հանդեպ Նովգորոդի վերաբերմունքի մասին» մագիստրոսական, իսկ 1847-ին՝ «Ռյուրիկյան տան ռուսական իշխանների միջև հարաբերությունների պատմությու– նը» դոկտորական դիսերտացիաները։ 1847-ից՝ Մոսկվայի համալսարանի պրո– ֆեսոր։ 1850–70-ական թթ․, բուրժ․ ռե– ֆորմների նախապատրաստման ու իրա– կանացման շրջանում, Մ․ հրապարակել է բազմաթիվ ուսումնասիրություններ, ակ– նարկներ, հոդվածներ՝ ղեկավարվելով իր «Պատմական նամակներում» (1858) ար– տահայտած սկզբունքով՝ գիտությունը պարտավոր է պատասխանել կյանքի հար– ցերին։ 1863-ին (լեհ․ ապստամբության տարում) լույս է տեսել «Լեհաստանի անկ– ման պատմությունը», 1877-ին՝ «Կայսր Ալեք ւանդր I։–Քաղաքականությունը, դի– վանագիտությունը» գիրքը։ Ս․ գրել Է պատմ․ գիտության տեսության («ժողո– վուրոների պատմական կյանքի դիտողու– թյուններ», «Առաջադիմությունն ու կրոնը» ևն) 1ւ պատմագրության («XVIII դ․ ռու– սական պատմության գրողները», «Ն․ Մ․ Կարսմգինը և նրա «Ռուսական պետու–
