տիեզերանավի թռիչքը տևել է 5 օր 22 ժ 31 ր, իսկ «Ապոլլոն» տիեզերանաւԱւնը՝ 9 օ՛ր 1 ժ 28 ր։ Սովետա–ամերիկյաե հա– մատեղ փորձնական թռիչքը կարևոր քայլ էր խաղաղ նպատակներով տիեզեր սկան տարածության հետազոտման և յուրաց– ման բնագավառում միջազգային 1ամա– գործակցության զարգացման ճանապար– հին։
ՍՈՏՈՒԹԼԻ, գյուղ Արևմտյան Հայս ստա– նում, էրզրումի վիլայեթի համանոււ գա– վառում։ 1909-ին ուներ 36 տուն հայ բնա– կիչ։ Մշակում էին հացահատիկի տարբեր տեսակներ, զբաղվում այգեգործությամբ, անասնապահությամբ։ Գյուղում կար եկե– ղեցի՝ կից դպրոցով։ Բնակիչները ււեղա– հանվել են 1915-ին, Մեծ եղեռնի с ամա– նակ։ Մեծ մասը զոհվել է գաղթի ճանա– պարհին։ Մակավաթիվ փրկվածներն ապաստանել են տարբեր երկրներւսմ։ ՍՈՆ (Saone), գետ Ֆրանսիայում, Ռոնի վտակը։ Երկարությունը -482 կւ/ է, աւ․ազա– նը՝ մոտ 30 հզ․ կէՐ։ Սկիզբ է առնու մ Լո– թարինգյան սարավանդից, հոսում Սոն– Ռոնյան միջլեռնային իջվածքով։ Սնումը հիմնականում անձրևային է, ջրառատ է նոյեմբեր–ապրիլ ամիսներին։ Տաւ եկան միջին ծախսը մոտ 400 մձ/վրկ է (с ետա– բերանի մոտ)։ Նավարկելի է։ Ջրանցքնե– րով միացած է Մոզել, Լուար, Մառն, Սեն, Հռենոս գետերին։ Գետաբերանում է Լիոնը։
ՍՈՆԱՏ (իտալ․ sonata, < լատ․ son ire – հնչել), կամերային գործիքային երաժըշ– տության հիմնական ժանրերից։ Դասա– կան ավարտուն ձևով Ս․, որպես կսնոն, եռամաս ցիկլային ստեղծագործության է՝ ծայրի արագ մասերով (առաջինը, ա սպես կոչված, սոնաւոայքւն ձևով) և դանդս ղ մի– ջին մասով։ Երբեմն ցիկլում ընդգրկվում է նաև մենուետ կամ սկերցո։ «Ս․» տե ւմինը հայտնի է XVI դարից։ Սկզբնապես նշա– նակել է գործիքային պիես, ի տարբերու– թյուն վոկալ պիեսի (կանտատի)։ XVII դ․ սկզբհև ձևավորվել է Ս–ի 2 տեսակ՝ եկե– ղեցական Ս․ (sonata da chiesa) և կամերա– յին Ս․ (sonata da camera)։ Եկեղեցական Ս․ քառամաս ցիկլ է՝ մասերի տեւ՚պերի որոշակի հաջորդականությամբ (դա՚ւդաղ, արագ, դանդաղ, արագ կամ արագ, դան– դաղ, արագ, արագ)։ XVII դ․ տար սծում են գտել, այսպես կոչված, տրիո–ur նատ– ները (2 կամ 3 կատարողների համար՝ գեներաչ–բասի նվագակցությամբ)։ Կա– րևորագույն տեղ են գրավել նաէ մեկ ջութակի և գեներալ–բասի համար Ս–ները (Ա․ Վիվալդի, Ա․ Կորելլիի և ուրիշներ)։ Կլավիրի հարուստ զարգացած նվագա– մասով ջութակի Ս–ներ է ստեղծել t»n․ Ս․ Բախը։ Վաղ դասական շրջանում (XVIII դ․ կես) սկզբնավորվել է դասական Ս․ [Կ․ Ֆ․ Է․ Բախի և Դ․ Սկարլատտիի դաշնամուրի Ս–ները), որ վերջնականապես ձև սվոր– վել է վիեննական դասական դպրոց ք կոմ– պոզիտորների՝ 6ո․Հայդնի, Վ․ Ա․ Մոցար– տի և Լ․ Բեթհովենի ստեղծագործության մեջ։ Ս–ի զարգացման բւսրձրակետը Լ․ Բեթհովենի Ս–ներն են (դաշնամուրի 32, ջութակի և դաշնամուրի 10, թավջու– թակի և դաշնամուրի 5)։ Դրանք աւանձ– նանում են բովանդակության խորությամբ, կերպարների լայն շրջանակով, վաո կոն– ֆլիկտայնությամբ, հաճախ՝ համարյա սիմֆոնիկ մասշտաբներով։ Բեթհովենի մի շարք Ս–ներ քառամաս են (սիմֆոնիա– ների և կվարտետների նմանությամբ)։ Ռոմանտիկ կոմպոզիտորների ստեղծա– գործության մեջ տեղի է ունեցել դասական Ս–ի ժանրի հարստացում և վերաիմաստա– վորում։ Ս–ի զարգացման մեջ մեծ ավանդ են ներդրել Ֆ․ Շոպենը, Ռ․ Շումանը, Ֆ․ նիստը, Ցո․ Բրամսը, Է․ Գրիգը և ուրիշ– ներ։ Նրանց Ս–ներում ուժեղացել է ժանրի սիմֆոնիկ մեկնաբանման միտումը, խո– րացել կերպարների հակադրությունը։ Ցիկլի միասնականացման ձգտումը հան– գեցրել է միամաս Ս–ների ստեղծմանը (Ֆ․ Լիստի դաշնամուրի 2 Ս–ները)։ XIX դ․ վերջին –XX դ․ սկզբ․ նորացման միտում– ներ դրսևորվել են Գ․ Ֆորեի, Պ․ Դյուկա– յի,Մ․Ռավելի, Կ․ Դեբյուսիի, Ա․ Սկրյա– բինի, Ն․ Մետների Ս–ներում։tXX դ․ Ս․ մնում է որպես երաժշտ․ առաջատար ժանրերից մեկը։ ժամանակակից երաժըշ– տության աչքի ընկնող նմուշներ են Ս․ Ս․ Պրոկոֆևի, Դ․ Դ․ Շոստակովիչի, Պ․ Հին– դեմիթի, Բ․ Բարտոկի Ս–ները։ 1950– 1970-ական թթ․ «Ս․» տերմինը, ինչպես հեռավոր անցյալում, երբեմն հասկաց– վում է որպես գործիքային պիեսի նշում (Կ․ Պենդերեցկու Ս․ թավջութակի և նվա– գախմբի համար)։ Գրկ․ Попова Т․, Соната, М․, 1962․
ՍՈՆԱՏԱՅԻՆ ՁԵՎ, գործիքային երաժըշ– աության ամենազարգացած ոչ ցիկլային ձևը։ Նրա երկարատե պատմ․ զարգացու– մը XVIII դ․ վերջին հանգեցրեց վիեննա– կան դասականների՝ Ցո․ Հայդնի, Վ․ Ա․ Մոցարտի և Լ․ Բեթհովենի ստեղծագոր– ծության մեջ կոմպոզիցիոն խիստ չափա– նիշների բյուրեղացմանը։ Դրանց համա– ձայն, Ս․ ձ․ կազմավորվում է 3 խոշոր բաժիններից՝ էքսպոզիցիա, մշակում և ռեպրիզ։ Էքսպոզիցիան բաղկացած է 4 պարտիայից՝ գլխավոր, կապող, օժան– դակ և եզրափակիչ։ Գլխավորի մեջ շա– րադրվում է առաջին թեման՝ հիմնական տոնայնությամբ։ Կապողը նախապատ– րաստում է երկրորդ՝ օժանդակ պարտիա– յի թեման, որը հնչում է դոմինանտային կամ զուգահեռ տոնայնությամբ։ Եզրա– փակիչ պարտիան եզրափակող բնույթի նոր թեմա է կամ մոտիվների և ֆրազների շարք։ Ս․ ձ–ի երկրորդ՝ մշակման բաժնում զարգանում և մշակվում է Էքսպոզիցիայի թեմատիկ նյութը, միմյանց հաջորդում են մի շարք տոնայնություններ։ Երրորդ բաժ– նում՝ ռեպրիզում, կրկին անցնում է Էքս– պոզիցիայի նյութը, սակայն գլխավոր և օժանդակ պարտիաները շարադրվում են միևնույն (հիմնական) տոնայնությամբ։ Ս․ ձ–ում հաճախ հանդիպում են նաև ոչ պարտադիր բաժիններ՝ նախաբան և կո– ղա (ընդհանուր եզրափակում)։ Ս․ ձ–ի այդ նորմատիվ պլանը պատմ․ զարգաց– ման ընթացքում փոփոխվել Է, բայց նրա առանձին գծեր՝ երեք խոշոր բաժինների առկայությունը, երկու կամ ավելի թեմա– ների հակադրման սկզբունքը, մնում են որպես կարևորագույն հատկանիշներ։ Ս․ ձ․ կիրառվում է սոնատային–ցիկլային ստեղծագործությունների (սիմֆոնիա, սո– նատ, արիո, կվարւոեա են) առաջին մա– սերում, ինչպես նաև առանձին, ինքնու– րույն երկերում՝ նախերգանք, պոեմ ևն։
ՍՈՆԱՏԻՆ (իտալ․ sonatina, սոնատի նվա– զականը), ոչ ծավալուն և տեխնիկապես ոչ բարդ սոնատ, այսինքն՝ ցիկլային ստեղծագործություն, որում առաջին՝ առաջատար մասը գրված է սոնատային ձեով։ Հանդիպում են նաև միամաս Ս–ներ։ Ս․ հաճախ կիրառվում է ուսումնամանկա– վարժական պրակտիկայում (Մ․ Կլեմեն– տիի, Վ․ Ա․ Մոցարտի, Լ․ Բեթհովենի Մ–ները)։ XX դ․ ստեղծվել են նաև Ս–ներ, որպես լիարժեք գեղարվեստական եր– կեր (Մ․ Ռավելի դաշնամուրի Ս․)։ XIX դ․ «Ս․» տերմինով հաճախ նշվել է առանց մշակման բաժնի սոնատային ձևով գըր– ված պիեսը։ ՍՈՆԳ–ԱՅԼԱ Ռինգաուդաս – Բրոնիսլո– վաս Իգնովիչ (ծն․ 1929), սովետական պետ․ և կուսակցական գործիչ։ ՍՄԿԿ ան– դամ 1953-ից։ Ավարտել է Լիտվ․ անասնա– բուժական ակադեմիան (1955)։ 1960– 1961-ին եղել է Լիտվ․ ՍՍՀ գյուղատնտե– սության մինիստրի, 1961–62-ին՝ Լիտվ․ ՍՍՀ Մինիստրների խորհրդի նախագահի տեղակալ, 1962-ից՝ Լիտվայի կոմկուսի ԿԿ քարտուղար։ 1981-ի հունվարից Ս․ Լիտվ․ ՍՍՀ Սինիստրների խորհրդի նա– խագահն Է։ ՍՄԿԿ ԿՎՀ–ի անդամ (1981)։ Լիտվայի կոմկուսի ԿԿ բյուրոյի անդամ։ ՍՍՀՄ X գումարման Գերագույն սովետի դեպուտատ Է։
ՍՈՆԴՈՏՅԱՆ (Աստվածատրյան) Խաչիկ Հովհաննեսի, Ս ո ն գ ո տ Ք ր ի շ տ ո ֆ (Szongott Kristof, 21․3․1843, Սարոշ–Բո– գատ–24․1․1907, Գեռլա), հայագետ–պատ– մաբան, ազգագրագետ, հրապարակագիր, թարգմանիչ։ 1863-ից դասավանդել է Գեռ– լայի հայկ․ դպրոցում (1894-ին պետակա– նացվել է և վերածվել գիմնազիայի), ապա խ․ Սոնգոտյան եղել վերատեսուչ (մինչև 1903 թ․)։ 1887– 1907-ին հրատարակել է <Արմենիա> ամ– սագիրը, աշխատակցել «Արևելք», «Մշակ» և այլ պարբերականների։ Հեղինակ Է «Սամոշույվար (Գեռլա)՝ հունգարահայե– րի մետրոպոլիսը գրով և պատկերներով» (հունգ․, 1893) և «Սամոշույվար ազատ թա– գավորական քաղաքի մենագրությունը, 1700-1900 թթ․» (հունգ․, հ․ 1–2, 1901 – 1903) պատմագիտ․ աշխատությունների։ «Հունգարահայ գերդաստանների տոհմա– նունները» (հունգ․, 1898) գրքում տվել է Հունգարիայի հայ տոհմանունների ծագու– մը, ստուգաբանությունը։ 1903-ին տպա– գրվել է Ս–ի «Հունգարահայ ազգագրու– թյուն» գիրքը, 1906-ին՝ «Հունգարների ծագումը և նրանց նախահայրենիքը»։ Հունգ․ է թարգմանել Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունը» (1892), հայերեն՝ Շ․ Պետեֆիի ստեղծագործություններից։
