Առողջապահության զարգացման հիմնական ցուցանիշները 1 1940 1960 1970 1980 1983 Բժիշկների թիվը՝ բոլոր մասնագիտությունների, հզ․ 155 432 668 997 1103 10000 բնակչին սպասարկող բժիշկների թիվը 7,9 20,0 27,7 37,5 40,4 Միջին բուժաշխատողների թիվը, հզ․ 472 1695* 2123 2814 2962** ՝՝Հիվանդանոցային մահճակալների թիվը, հզ․ 791 1739 2663 3324 3500 Հիվանդանոցային մահճակալների թիվը՝ 10 000 բնակչին 40 80 109 125 128 Կանանց կոնսուլտացիաների, մանկական պոլիկլի– նիկաների և ամբուլատորիաների թիվը (ինքնու– րույն գործող և բժշկ․ այլ հիմնարկների կազ– մում), հզ․ 8,6 16,4 21,0 24,3 26,3 Մահճակալների թիվը՝ հղիների և ծննդկանների հ․ամ«ւՀւ, եօլ․ ււ 213 224 330 238
- 1965․ ** 1982
ճառների 52% –ը) և չարորակ նորագոյա– ցությունները (14%)։ Առավել տարածված են աթերոսկլերոզը, հիպերտոնիկ, սրտի իշեմիկ հիվանդությունները, ռևմատիզմը; Վարակիչ հիվանդություններից գերա– կշռում են գրիպը և շնչառական այլ վա– րակներ։ Մանկական վարակիչ հիվանդու– թյուններից նկատվում են կարմրուկի, քութեշի, կապույտ հազի, խոզուկի դեպ– քեր, որոնք անընդհատ նվազում են։ հիվանդանոցային և ա մ– բ ու լ ա տ ո ր–պ ոլիկլինիկային օգնությունը։ 1981-ին հիվանդա– նոցային հիմնարկների թիվը, 1923-ի հա– մեմատությամբ, ավելացել է 4, մահճա– կալային ֆոնդը՝ ավելի քան 16, բնակչու– թյան մահճակալային ֆոնդով ապահով– վածությունը՝ 10 անգամ։ 11-րդ հնգամյա– կում նախատեսված է հիվանդանոցների մահճակալային ֆոնդն ավելացնել 8– 10%–ով։ 1982-ին եղել է ամբուլատոր օգ– նություն կազմակերպող 37,1 հզ․ բուժ– հիմնարկություն։ 1980-ին ձեռնարկու– թյուններում բուժկետերի թիվը (1950-ի համեմատությամբ) աճել է 3,4, բժշկա– սանիտարական մասերինը՝ 3 անգամ։ Արտահիվանդանոցային բուժօգնության հիմնարկների աշխատանքի առաջատար մեթոդ է դիսպանսերացումը։ Լայնորեն կիրառվում է զանգվածային կանխարգե– լիչ զննման մեթոդը։ Հատուկ բժշկա– ֆիզկուլտուրային դիսպանսերները և բուժ– կանխարգելիչ հիմնարկները հսկում են մարզիկների առողջական վիճակը։ ՍՍՀՄ–ում ստեղծվել են քաղաքային և շրջանային շտապ օգնության կայաններ (1980-ին՝ 4387 կայան)։ Սան․ ավիացիայի հանրապետական, երկրամասային և մար– զային կայանների աշխատանքներին մաս– նակցում են բժշկ․ ԴՀԻ–ների և բուհերի ամբիոնների մասնագետները։ Սանիտարահամաճ աբակա– յին ծառայությունը։ Դեռևս 1918-ին առժողկոմատի կազմում կազմա– կերպվեցին սանիտարա–համաճարակա– յին բաժանմունքներ, իսկ տեղական սո– վետների գործկոմների առողջապահու– թյան բաժիններում՝ սանիտարա–համա– ճարակային ենթաբաժիններ (1919)։
ՌՍՖՍՀ ժողկոմխորհի 1922-ի դեկրետով («Հանրապետության սան․ մարմինների մասին») հաստատվեց սաէ․ գործի միաս– նական կազմակերպություն, որոշվեցին սան․ մարմինների խնդիրները, իրավունք– ները և պարտականությունները։ 1948-ին Առողջարան Ջերմուկում կազմակերպվեցին սանհամաճարակային կայաններ։ ՍՍՀՄ և միութենական հան– րապետությունների օրենսդրության հի– մունքները առողջապահության վերաբեր– յալ (1969) և ՍՍՀՄ պետ․ սան․ հսկողու– թյան դրույթները (1973) սանհամաճարա– կային ծառայությանն ընձեռում են լայն լիազորություններ4 արտաքին միջավայրի բարելավման, արդյունաբերության, շի– նարարության, հասարակական սննդի, բնակավայրերի ջրամատակարարման, բարեկարգման, հատակագծման հսկո– ղություն։ Սան․ ծառայությունը կազմակեր– պում է բնակչության կանխարգելիչ պատ– վաստումներ, համաճարակների բռնկում– ների ժամանակ իրականացնում համա– ճարակային, ինչպես նաև սանիաարակա– րանտինային միջոցառումներ։ ՍՍՀՄ Գե– րագույն սովետի 1972-ի սեպտ․ 20-ի կա– նոնադրությամբ («Բնության պահպանու– թյան և բնական ռեսուրսների արդյունա– վետ օգտագործման հետագա բարելավ– ման միջոցառումների մասին») ավելի են ընդլայնվում սանիտարա–համաճարակա– յին միջոցառումների հնարավորություն– ները։ Կանանց և երեխաների բուժ– կանխարգելիչ օգնությունը, սովետական կառավարության կարևոր խնդիրներից են մայրության և մանկու– թյան պահպանությունը, կանանց արտա– դրական ու հասարակական գործունեու– թյան զուգակցման ապահովումը՝ մայրու– թյան և երեխաների դաստիարակության հետ։ Հատուկ օրենսդրությամբ նախա– տեսված է կանանց աշխատանքի պահ– պանությունը՝ հատկապես հղիության շրջանում։ Նրանց տրվում է հղիության և ետծննդյան վճարովի արձակուրդ՝ 112 օրացուցային օր։ Երկու և ավելի երեխանե– րի ու բարդացած ծննդաբերությունների դեպքում ետծննդյան արձակուրդն ավե– լանում է մինչև 70 օր։Պետ․ բյուջեով միայ– նակ և բազմազավակ մայրերին նախա– տեսված է նպաստ։ Երեխա ունեցող ընտա– նիքների օգնության պետ․ բյուջեն 1980-ին կազմել է 311 մլն ռ․։ ՍՍՀՄ–ում ստեղծվել են կանանց կոնսուլտացիաների, ծնըն– դատների, մանկաբարձագինեկոլոգիա– կան բաժանմունքների, իսկ գյուղական վայրերում՝ կոլխոզային ծննդատների և ֆելդշերամանկաբարձական կետերի լայն ցանց։ Սովետական կառավարությունը հատուկ ուշադրություն է դարձնում երե– խաների առողջության և դաստիարակու– թյան վրա։ 1980-ին հիվանդանոցային հիմնարկներում երեհւանեոհ համար նա– խատեսված մահճակալների թիվը կազմել է մինչև 567,2 հզ․, նախադպրոցական հիմ– նարկներում երեխաների թիվը՝ 14339 հզ․։ ՍՍՀՄ–ում առաջինն է աշխարհում կիրառ– վել երեխաների դիսպանսերային օգնու– թյան մեթոդը, ինտենսիվորեն աճում է մասնագիտական մանկաբուժական օգ– նությունը, կազմակերպում են մանկական վիրաբուժության, նյարդախտաբանու– թյան բաժանմունքներ։ 1982-ին մանկա– կան առողջարանների թիվը կազմել է 1196, մահճակալներինը՝ 170 հզ․։ 10-րդ հնգամյակի տարիներին իրականացվել են մայրության ու մանկության պահպանու– թյան համակարգի հետագա կատարելա– գործման և նյութական բազայի ապահով– ման միջոցառումներ։ Լայն տարածում են գտել բժշկագենետիկական կոնսուլ– տացիաները, ընտանիքի և ամուսնության կաբինետներն ու կոնսուլտացիաները։ Ս ա ն ա տ ո ր ա–կ ուրորտային բ ու ժ ու մ ը․ նախահեղափոխական Ռու– սաստանում գործում էր 60 առողջարան՝ 3 հզ․ մահճակալով։ Հոկտեմբերյան հե– ղափոխությունից հետո առողջարաններն ազգայնացվեցին։ ՍՍՀՄ–ում գոյություն ունեն համարյա բոլոր հիմնական բնական բուժիչ գործոնները և առողջարանների տիպերը։ 1982-ին գործել են 2352 առող– ջարան և պանսիոնատ՝ 567 եզ․ տեղով, 7269 հանգստյան տուն ու պանսիոնատ՝ 1014 եզ․ աէււլսվ*․ Միջազգային համազոր– ծակցությունը առողջապա– հ ու թյան բնագավառ ու մ․ 1978-ին Ալմա Աթա յում Առողջապահու– թյան համաշխարհային կազմակերպու– թյան (ԱՀԿ), ՄԱԿ–ի մանկական ֆոէւդի և ՍՍՀՄ կառավարության նախաձեռնու– թյամբ կայացավ միջազգային կոնֆերանս՝ առաջնային բժշկասան․ օգնության վերա– բերյալ։ Ընդունված դեկլարացիայում սո– ցիալիստ․ առողջապահության սկզբունք– ները շարադրվեցին որպես աշխարհի բո– լոր երկրներում առաջնային բժշկասան․ օգնության բարձր մակարդակի նվաճման կարևորագույն պայման։ ՍՍՀՄ–ը ակտի– վորեն մասնակցում է ԱՀԿ–ի գործունեու– թյանը։ Ավելի քան 150 սովետական գիտ– նականներ և բազմաթիվ մասնագետներ աշխատում են ԱՀԿ–ի ղեկավար մարմին– ներում և ռեգիոնալ բյուրոներում։ ՍՍՀՄ–ը բազմակողմանի օգնություն է ցույց տալիս զարգացող երկրներին։ ՍՍՀՄ–ը համաձայ– նություն է կնքել ԱՄՆ–ի, Մեծ Բրիտանիա– յի, Ֆրանսիայի, Իտալիայի, Ֆինլանդիա– յի և այլ երկրների հետ առողջապահու– թյան և բժշկագիտության բնագավառում,
