կապարանդ, բուժկայան։ Գյուղում և շրջա– կայքում պահպանվել են այրեր–բնակա– րաններ, ամրոց, գյուղատեղի («Լալքար»), եկեղեցի (Ս․ Հռիփսիմե, 1675), մատուռ, գերեզմանոց։ Ք․ հայտնի է իր հեղափոխա– կան անցյալով (տես Գորիսի․ շրջան հող– վածը)։ Ք–ում են ծնվել պրոֆեսիոնալ հե– ղափոխական Ե․ Մ․ Սեյանը, հեղափոխա– կան Գ․ Ս․ Ղագարյանը, գրող, լրագրող Գ․ Ի՛․ Արեյանը, ագրոքիմիկոս Ա․ Շ․ Գալստյանը։ ՔԱՐ ԱՀ ՈՒՆՋ, գյուղ ԼՂԻՄ–ի Մարտունու շրջանում։ Միավորված է Քերթի կոլ– տնտեսության հետ։ Ունի գրադարան, ակումբ, կինո։ Ք–ում և շրջակայքում պահպանվել են բերդ (IX դ․)» Մ․ Աստ– վածածին եկեղեցին (XIII –XVIII դդ․), Քարավեջի բնակատեղին (XIII դ․), խաչ– քարեր։
ՔԱՐԱՁՈՐ, գյուղ ՀՍՍՀ Սպիտակի շրջա– նում, Քարաձոր գետի ափին։ Կաթնաապ– րանքային միջտնտեսային ձեռնարկու– թյունն զբաղվում է նաև հացահատիկի, կերային կուլտուրաների, ճակնդեղի մշա– Քարաձոր կությամբ։ Գործում է Սպիտակի կարի արտադրական միավորման մասնաճյուղը։ Ունի ութամյա դպրոց, ակումբ, գրադա– րան, կինո, բուժկայան։ Հիմնադրվել է 1836-ին։
ՔԱՐԱՂ, տես Հաչիա։
ՔԱՐԱՍ՜Ե Ռաշիդ (ծն․ 1921), Լիբանանի պետ․ գործիչ։ Մասնագիտությամբ իրա– վաբան։ 1947-ին ավարտել է Կահիրեի համալսարանը։ 1951-ից՝ պառլամենտի դեպուտատ։ 1951–55-ին զբաղեցրել է մինիստրական տարբեր պաշտոններ։ Լի– բանանի պրեմիեր մինիստր՝ 1955–76-ին (ընդհատումներով) և 1984-ի ապրիլից (ազգ․ միասնության կառավարության ղե– կավար)։ Լիբանանի ազգ․ անկախության և սուվերենության ամրապնդման կողմնա– կից։
ՔԱՐԱՍ՛ՏԱՆ Արտաշես Հովհաննեսի (ծն․ 2․03․1908, Ղափան), հայ սովետական ֆի– զիոլոգ։ ՄՄՀՄ (1970) և ՀՍՍՀ (1963) ԳԱ թղթակից անդամ։ Լ․ Օրբեչու աշակերտը։ ՍՄԿԿ անդամ 1940-ից։ Ավարտել է Երևա– նի բժշկ․ ինստ–ը (1935)։ Հայրենական պատերազմի տարիներին (1941–45) Ք․ գործող բանակի հոսպիտալներում աշխա– տել է որպես նյարդավիրաբույժ։ 1946– 1950-ին աշխատել է ՍՍՀՄ ԳԱ Ի․ Պավլովի անվ․ ֆիզիոլոգիայի ինստ–ում, Լ․ Օրբելու ղեկավարությամբ, 1950–1958-ին՝ ՍՍՀՄ ԲԳԱ փորձառական բժշկագիտության ինստ–ում։ 1959-ից Ք․ ղեկավարում է ՍՍՀՄ ԳԱ Ի․ Սեչենովի անվ․ էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի և կենսաքիմիայի ինստ–ի կենտրոնական նյարդային համակարգի համեմատական ֆիզիոլոգիայի լաբորա– տորիան, 1975-ից՝ նաև էվոլյուցիոն ֆի– զիոլոգիայի բաժինը։ 1960–77-ին եղել է նույն ինստ–ի դիրեկտորի գիտական գծով տեղակալ։ ՀՍՍՀ ԳԱ Լ․ Օրբելու անվ․ ֆիզիոլոգիայի ինստ–ի գիտական խորհրդատուն է։ Ք–ի գիտական հետազոտությունները վերաբերում են ողնաշարավորների ֆի– լոգենետիկ շարքում ուղեղիկի և գլխուղե– ղի մեծ կիսագնդերի և ենթակեղևային գոյացությունների էվոլյուցիայի հարցե– րին։ Ք․ ձևակերպել է ինչպես ամբողջու– թյամբ վերցրած ուղեղի զարգացման հիմնական օրինաչափությունները, այն– պես էլ նրա առանձին ինտեգրատիվ համակարգերի զարգացման փուլերը սփռուն (դիֆուզ) ձևերից մինչև կառուց– վածքային և ֆունկցիոնալ տեսակետից մասնագիտացված ձևերը։ Ք․ առաջադրել է զգայական համակարգերի էվոլյուցիա– յում երկակի նյարդավորման սկզբունքը, մշակել կենտրոնական նյարդային համա– կարգի կրիտիկական փուլերի զարգաց– ման սկզբունքը ողնաշարավորների ֆիլո– գենեզում։ Ք․ ուղեղի միջազգային կազ– մակերպության (IBRO) անդամ է։ Ար– ժանացել է ՍՍՀՄ ԳԱ Ի․ Պ․ Պավլովի անվ․ (1957) և Լ․ Օրբելու անվ․ (1974) մրցանակ– ների։ Պարգևատրվել է Հայրենական պա– տերազմի II աստիճանի 2, ժողովուրդնե– րի բարեկամության և «Պատվո նշան» շքանշաններով ու մեդալներով։ Երկ․ Эволюция функции мозжечка и больших полушарий головного мозга, Л․, 1956; Методологические основы эволюцион– ной нейрофизиологии, Л․, 1969; Функцио– нальная эволюция мозга позвоночных, Л․г 1970; Эволюция конечного мозга позвоноч– ных, Л․, 1976; Иван Михайлович Сеченов и эволюционная нейрофизиология, Л․, 1980․ Ա․ խաչունց
ՔԱՐԱՍ՛ՏԱՆ (իսկ․ ազգանունը՝ Մելիք– Քարամյան) էրազմ Ալեքսանդրի (15․ 3․1912, Փարիզ –15․6․1985, Երևան), հայ սովետական կինոռեժիսոր։ ՍՍՀՄ ժող․ արտիստ (1971)։ ՍՄԿԿ անդամ 1945-ից։ 1935-ին ավարտել է Ւաւրկովի թատեր․ ուսումնարանը։ Աշխատել է Արմ․ Սիբիրի և Մոսկվայի թատրոններում, 1936-ից՝ հայկ․ կինոյում՝ նախ ռեժիսորի ասիս– տենտ, ապա երկրորդ ռեժիսոր, մասնակ– ցել է «Կարո» (1937), «Զանգեզուր» (1938), «Լեռնային արշավ», «Լեռնային հեղեղ» (երկուսն էլ՝ 1939), «Արարատյան դաշտի աղջիկը» (1949) գեղարվեստական ֆիլ– Կադր «Ամպրոպի արահետով» կինոնկարից (1956), ռեժ․ է․ Քարամյան Ա․ Հ․ Քարամյան է․ Ա․ Քարամյան մերի ստեղծմանը։ 1947–54-ին եղել է փաստագրական, 1954-ից՝ գեղարվեստա– կան կինոյի ռեժիսոր։ Նկարահանել է «Հայաստանի ամառանոցները» (1940), «Սովետական բանակի մուտքը Իրան» (1941), «Սևանի կասկադը» (1948), «Սո– ցիալիստական Երևանի ճարտարապետու– թյունը» (1952, Ցու․ Երզնկյանի հետ) և այլ վավերագրական ֆիլմեր։ Գեղարվես– տական կինոնկարներից են՝ «Ուրվական– ները հեռանում են լեռներից» (1955), «Ամպրոպի արահետով» (1956), «Անձամբ ճանաչում եմ» (1957), «Արտակարգ հանձ– նարարություն» (1965), «Պայթյուն կես– գիշերից հետո» (1969, բոլորն էլ՝ Ս․ Կևոր– կովքւ հետ), «Նասրեդինը իյոջենթում» (1960, Հ․ Բեկնազարյանի հետ, «Ուզբեկ– ֆիլմ» կինոստուդիա), «Տասներկու ուղե– կից» (1962)։ Մասնակցել է իր մի շարք ֆիլմերի սցենարների ստեղծմանը։ ՀՍՍՀ պետ․ մրց․ (1967)։ Պարգևատրվել է Աշ– խատանքային կարմիր դրոշի 2, Կարմիր աստղի, ժողովուրդների բարեկամության շքանշաններով։ Գրկ․ Հայկական կինոարվեստը (հոդված– ների ժող․), հ․ 1, Ե․, 1958։ Բ և կ–Ն ազար– յան Հ․, Հուշեր դերասանի և կինոռեժիսորի, Ե․, 1968։Р и յ а е в С․, Армянская художест– венная кинематография, Е․, 1963․ Ս․ ԳաչսայաԱ
ՔԱՐԱՍ՜ՏԱՆ Կառլեն Հովհաննեսի (ծն․ 13․1․1933, Երևան), հայ սովետական շի– նարար, տեխ․ գիտ․ դ–ր (1980)։ ՍՄԿԿ անդամ 1962-ից։ Ավարտել է Երևանի պո– լիտեխնիկական ինստ–ը (1955)։ 1966-ից ՀՍՍՀ պետշինի շինարարության և ճար– տարապետության ԳՀԻ–ի շինարարական ֆիզիկայի, 1981-ից՝ խոշորապանելային տնաշինության բաժնի վարիչ։ Աշխատու– թյունները վերաբերում են շենքերի և կա– ռույցների պատող կոնստրուկցիաների լարվածա–դեֆորմացիոն և ջերմախոնա– վային հատկություններին։ Երկ․ Температурно-влажностные дефор– мации и напряжения ограждающих кон– струкций из легких бетонов на природных пористых заполнителях, Е․, 1976․
ՔԱՐԱՍՏԱՆ Կարապետ Ներսեսի [5(18)․ 1․1911, Նախիջևան–29․8․1980, Երևան], հայ սովետական պատմաբան։ Պատմ․ գիտ․ դ–ր (1976), պրոֆեսոր (1977)։ ՍՄԿԿ անդամ 1931-ից։ Սովորել է ՍՍՀՄ զինված ուժերի Ս․ Կ․ Տիմոշենկոյի անվ․ ռազմա– տրանսպորտային ակադեմիայում (1934– 1936), ավարտել Երևանի 1ս․ Աբովյանի անվ․ հայկ․ մանկավարժական ինստ–ի պատմության ֆակուլտետը (1940)։ 1932– 1934-ին՝ Երևանի ինդուստրիալ ինստ–ի, 1937–39-ին՝ ՀԿԿ Երքաղկոմին կից երե–
