բը կործանել է Օ–ի թագավորությունը և այն դարձրել հոոմ․ նահանգ։ Գրկ․ Փավաոոս Բ ու գանդ, Պատ– մություն Հայոց, Ե․, 1968։ Մովսես Խո– րեն ա ց ի, Պատմություն Հայոց, Ե․, 1968։ Gu․t schmid A․, Untersuchungen iiber die Geschichte des Konigreichs Osro§ne, «Memoires de l’Academie imper․ de St․- Petersbourg», 1887, ser․ 7, it․ 35, Mb 1․
ՕՍՑԻԼՏԱՏՈՐ (< լատ․ oscillare – ճոճ– վել, տատանվել), տատանվող ֆիզիկ, համակարգ։ Հավասարակշռության դիր– քի շուրջը տատանողական շարժում կա– տարող մակրոսկոպիկ մարմինը կոչվում է դասական Օ․։ Ազատության մեկ աստիճան ունեցող 0․ կոչվում է գծային։ Փոքր X շեղումների դեպքում գծային Օ–ի պոտենցիալ Էներգիան հավասար է moo2x2/2 (m-ը զանգվածն Է, co-ն՝ տատան– ման ցիկլային հաճախականությունը)։ Այսպիսի Օ–ի շարժումը նկարագրվում է х+а>2х=0 հավասարումով, որի լուծու– մը՝ x=asin (cot+փ) (a-ն ամպլիտուդն Է, Փ–ն՝ սկզբնական փուլը), ցույց է տալիս, որ շեղումը ժամանակի ընթացքում փո– փոխվում է ներդաշնակ օրենքով։ Ներդաշ– նակ Օ–ի տատանման պարբերությունը՝ Т=2л/со։ Ներդաշնակ Օ–ի լրիվ Էներ– գիան ուղիղ համեմատական է ամպլիտու– դի քառակուսուն՝ mco2a2/2։ Դասական ներդաշնակ Օ–ի օրինակներ են զսպա– նակից կախված բեռը, մաթ․ ճոճանակը, կամերտոնը են՝ բավականաչափ փոքր ամպլիտուդների դեպքում։ Քվանտային ներդաշնակ Օ–ի վի– ճակները որոշվում են Շրեդինգերի Н՝фп=Еп՝фп հավասարման լուծումներով, որտեղ H=–(h2/2m)d2/dx2H~m<i)2x2/2-ը Համիլտոնի օպերատորն Է, փո–ը՝ վիճա– կը նկարագրող ալիքային ֆունկցիան, En-ը՝ Էներգիան․ En=hco(n+l/2), որտեղ ո=0, 1, 2,․․․-ը Օ–ի քվանտային թիվն Է։ Քվանտային Օ–ի փոքրագույն Էներգիան հավասար է հօօ/2, ի տարբերություն դա– սական դեպքի, երբ Emin=0, այսինքն4 ըստ քվանտային տեսության, բացարձակ դադարի վիճակ գոյություն չունի։ Քվան– տային Օ–ի օրինակներ են ատոմների տատանումները մոլեկուլներում, մոլե– կուլներինը՝ պինդ մարմիններում, իսկ ազատ ճառագայթման դաշտը համարժեք է տարբեր հաճախականություններով քվանտային О-ների համախմբության։ Ռ․ Ավագրսն
ՕՍՑԻԼՈԳՐԱՖ « լատ․ oscillo –ճոճ– վում եմ և < հուն․ 7Р«фго– գրում եմ), Էլեկտրական ազդանշաններ դիտելու Ա չափելու սարք։ Օգտագործվում է նաե ժամանակի ընթացքում Էլեկտրական ազ– դանշանների փոփոխությունները դիտե– լու U գրանցելու (օսցիլոգրամներ) համար։ Ըստ աշխատանքի սկզբունքի տարբերում են լուսաճառագայթային (Էլեկտրամեխա– նիկական) և Էլեկտրաճառագայթային Օ–ներ։ Լուսաճառագայթս! յին Օ–ները (ԼՃ․Օ) կոչվում են շլեյֆային։ Որպես զգա– յուն տարրեր ծառայում են հաստատուն մագնիսական դաշտում տեղավորված մագնիսաէլեկտրական գաւվանաւէեարե– րր։ Նկ․ 1-ում լույսի աղբյուրից (1) գո– յացած և ճեղքային դիաֆրագմայով (2) ձևավորված հարթ լուսային ճառագայթն անդրադառնում է գալվանամետրի (3) թեթև շարժական հայելուց (4) և գլանային ոսպնյակների (8) օգնությամբ մասամբ ուղղվում դեպի փայլատ էկրան (6)՝ տե– սողական դիտման համար, մասամբ էլ դեպի համաչափ շարժվող լուսազգայուն ժապավեն (7)՝ օսցիլոգրամի, ստացման համար։ Գալվանամետրի հաղորդալարե– րում հոսանքի (I) առկայության դեպքում գոյանում է նրա մեծությանը համեմատա– կան Լորենցի ուժ, որը շեղում է հայելին և հավասարակշռության դիրքից հանում լուսային ճառագայթը։ Պարբերական պրո– ցեսներ դիտելու համար օգտագործվում է պտտվող հայելային թմբուկ (5), որն ապահովում է լուսային ճառագայթի հո– րիզոնական համաչափ պարբերական փռումը։ էկրանի վրա կայուն (անշարժ) պատկեր ստանալու համար փովւոխում են թմբուկի պտտման անկյունային արա– Նկ․ 1․ լուսաճաոագայթային օսցիլոգրաֆի պարզեցված սխեման գությունը, համաձայնեցնում հետազոտ– վող հոսանքի փոփոխվող հաճախականու– թյան հետ։ ԼՃՕ–ները հնարավորություն են տալիս միաժամանակ դիտել մինչև 24 անկախ պրոցեսներ։ ժամանակակից գի– տության և տեխնիկայի տարբեր բնագա– Նկ․ 2․ Ս1–65Ա ունիվերսալ էճՕ–ի արտաքին տեսքը վառներում լայնորեն կիրառվում են էլեկ– տրոնաճառագայթային Օ–ները (ԷՃ․Օ), որոնց հիմնական մասը էչեկւորոնաճա– ռագայթային խողովակն (Էճ1ս) է։ ժամանակակից О-ների ԷՃԽ–ներում կիրառվում է էլեկտրոնային ճառագայթի էլեկտրաստատիկ շեղումը՝ ուղղաձիգ և հորիզոնական շեղող թիթեղների օգնու– թյամբ։ Արագագործ և հիշող ԷՃՕ–ները (տես Հիշող էւեկարոնաճաոագայ թային խողո– վակ) ունիվերսալ ԷՃՕ–ներից հիմնակա– նում տարբերվում են է&խ–ների, ինչպես նաե կառուցման որոշակի առանձնահատ– կություններով, իսկ ստրոբոսկոպիկ Օ–նե– րը՝ նաև ստրոբավորման սկզբունքով։ Ս․ Սահակյան ՕՎ, գյուղ Արևմտյան Հայաստանում, Բիթ– լիսի վիլայեթի խիզան գավառի Մամըռ– տանք գավառակում։ 1909-ին ուներ 30 տուն հայ բնակիչ։ Գյուղում կար եկեղե– ցի՝ կից վարժարանով։ Բնակիչները բռնու– թյամբ տեղահանվել են 1915-ին, Մեծ եղեռնի ժամանակ։ Մեծ մասը զոհվել է գաղթի ճանապարհին։ ՕՎԱԼ (ֆրանս․ ovale, < լատ, ovum – ձու), ձվարդ, փակ ուռուցիկ հարթ կոր։ Այստեղ «ուռուցիկ» ասելով պետք է հաս– կանալ կորի այն հատկությունը, որ նա ցանկացած ուղղի հետ չունի երկուսից ավելի ընդհանուր (իրական) կետեր։ Օ–ներն օժտված են բազմազան հատ– կություններով։ 0- րինակ, 1․ ամեն մի Օ․ ունի չորսից ոչ պակաս այնպիսի կետեր, որտեղ նրա կորությունը հաս– նում է մաքսիմումի կամ մինիմումի (թեորեմ չորս գա– գաթների վերաբեր– յալ, էլիպսի դեպ– քում այդ կետերը ճիշտ չորսն են՝ մեծ և փոքր առանցքնե– րի ծայրակետերը), 2․ եթե О-ի ցանկա– ցած երկու զուգահեռ շոշափողների հե– ռավորությունը d է (հաստատուն լայնու– թյամբ Օ․)․ ապա О-ի երկարությունը հավասար է зта-ի։ О-ի օրինակներ են էլիպ– սը, շրջանագիծը։ Օ․ է նաև հետևյայ նկա– րագրությամբ տրվող կորը, a երկարու– թյամբ կողմ ունեցող հավասարակողմ եռանկյան գագաթներից տարածված են վեց շրջանային աղեղներ, որոնցից երեքի շառավիղը կամայական с հատվածն է, իսկ մյուս երեքինը՝ а+с հատվածը (նկ․)։ Հանրահաշվական երկրաչափության մեջ Օ․ են կոչվում նաև պարզապես փակ (պարտադիր չէ ուռուցիկ) հարթ հանրահաշվական կորե– րի կապակցված բաղադրիչները։
ՕՎԱՆԵՍՈՎԱ Արշա Համբարձումի [ծն․ 10(23)․12․1906, Բաքու], սովետական կի– նոռեժիսոր։ ՌՍՖՍՀ արվեստի վաստ․ գոր– ծիչ (1947)։ ՍՄԿԿ անդամ 1943-ից։ 1932-ին ավարտել է կինեմատոգրաֆիայի համա– միութենական ինստ–ի (Մոսկվա) ռեժիսո– րական ֆակ–ը։ 1931–61-ին՝ «Սոյուզկինո– խրոնիկա»-ի (այժմ՝ Վավերագրական ֆիլ– մերի կենար, ստուդիա, Մոսկվա) ռեժի– սոր։ Եղել է «Պիոներիա» կինոժուռնալի կազմակերպիչը (1931) և ղեկավարը (մին– չև 1946-ը)։ О-ի վավերագրական կինո–
