պաամաաշխարհագրական) դպրոցը ( փմ– նադիրներ՝ Ցու․ Կրուն և Կ․ Կրուն)։ Երկրորդ համաշխարհային պատեււազ– մից (1939–45) հեաո կյանքի ընդհանուր դեմոկրատացման շնորհիվ Ֆ–ում նսաս– աավոր մթնոլորտ ստեղծվեց ազգ․ մշա կույթի զարգացման համար։ Պոեզիա յում տարածվեցին մոդեռնիստական հո սանքները, արձակում գերիշխեց ռեալիզ մը, նոր ծաղկում ապրեց սոցիալ․ վեպը (Վ․ Լիննա, ծն․ 1920)։ Առանձնացավ Տել– լա Վուոլիյոկի (1886–1954), Օ․ Պավոլայ– նենի (1903–64) հրապարակախոսությու նը։ Հակապատերազմական պրոբլեմա տիկան է Պ․ Ռինտալի (ծն․ 1930) վես երի ու վավերագրական գրքերի կենտրոնում, սուր սոցիալականությունն է հասուկ Ա․ էյկիյայի (1904–65), Մ․ Լառնիի (ծն․ 1909), Հելվի Հյամյալյայնենի (ծն․ H07), Վ․ Մերիի (ծն․ 1928), էվա Յոենպելթոյի (ծն․ 1921) ստեղծագործությունն եփն։ Ռեալիստ, դրամատուրգիայի ասպււրե– զում նշանակալի իրադարձություն է Հ․ Վուոլիյոկիի Նիսկավուորիի կանանց մասին պիեսների շարքը։
XIV․ ճարտարապետությունը U կէրպ–
արվեաոը
Ֆ–ի տարածքում պահպանվել են միջին
քարի դարի (մ․ թ․ ա․ Y1I1 հազարամյակ)
բնակավայրեր՝ հատակագծում ձվաձև
բնակարանների մնացորդներով, նոր քա
րի դարի (մ․ թ․ Ш․ IY–II հազարամյակ)
խեցեղենի նմուշներ, ժայռապատկերներ,
քարե քանդակազարդ կացիններ, դանակ
ներ, կավե մարդակերպ կուռքեր։ XII–
XIII դդ․ կազմավորվել են քարի ճարտ–յան
ավանդույթները [շվեդ, հենակետ–դղյակ–
ները Մավոնլիննա քաղաքի մոտ (Օլա–
վինլիննա) ն Տուրկուում]։ Քարե տաճար
ները նման են Շվեդիայի ռոմանական
եկեղեցիներին (Տուրկուի տաճարը, XI I–
XV դդ․)։ XIY դ․ բնորոշ են գյուղական pui-
րե ոչ մեծ եկեղեցիները [Լոհյայի (XIV–
XVI դդ․)․ Հաաուլայի (XIV դ․) եկնղեցէ նե–
րը]։ Փայաի ճարա, կապված ւինելով < ող,
շինարվեստին՝ պահպանել է որոշ անկա
խություն [Տոռնիոյի (XVII դ․) ն Կեույուի
(XYIII դ․) եկեղեցիները]։ XIV–XV դդ․
ուշ գոթական մոնումենտալ գեղանկար
չության նմուշներից են Հատուլայի, Տայ–
վասալոյի, Պեռնիյոյի եկեղեցիների ւրմ–
նանկարները։ XYII–XVIII դդ․ ուժեղս ցել
են բարոկկոյի միտումները։ Դինամիկ,
արտահայտիչ են XIY–XYII դդ․ փա աե
քանդակները։ XIX դ․ ձևավորվել է սզգ․
գեղարվեստական դպրոցը․ ճար in- ան
և գեղանկարչության ասպարեզներում
վերածնվել են ժող․ ավանդույթները,
փայտի քանդակազարդումը, բնորւշ է դարձել ազգ․ պատմությանն ու ֆոլ1 [լո
րին դիմելը։tXVIII դ․ վերջի –ХШц․
սկզբի ճարտ, կրել է ռուս, և շվեդ, կլասի
ցիզմի ազդեցությունը (Հելսինկիի Սե
նատի հրապարակի կառուցապատումը,
1820–30-ական թթ„ ճարտ․ Կ․ էնգւլ)։
XIX դ․ կեսին տիրող էկլեկտիկայի պայ
մաններում (Հելսինկիի <Աթենեոււ1ը>,
1887, ճարտ․ Կ․ Հեյեր) ճարտ–յան 1եջ
հաստատվել է <ազգ․ ռոմանտիզմի> ւո–
սանքը, որի նախաձեռնողներ Դ․ Գեզե–
լիուսը, Ա․ Լինդգրենը, է․ Սաարինէնը
և Լ․ Սոնկը ձգտել են ազգ․ ճարտ–յան
ուրույն գծերի մշակման՝ Փոխ առնե
լով փայտի և քարի ֆին․ միջնադարյան
շինարվեստի դեկորատիվ տարրեր։
ճ․արտ–յան մեջ «ազգ․ ռոմանտիզմ» ոճի
տրամաբանական ավարտը Հելսինկիի
կայարանի շենքն էր (1904–14, ճարտ․
Է․ Մաարինեն)։ XIX–XX դդ․ սահմանա
գծին զարգացել է <մողեոն> ոճը (Իմատ–
րայի հյուրանոցի շենքը, 1903, ճէսրտ․
Դ․ Նյուստրյոմ)։ 1915– 18-ին Է․ Մաարինե–
նի մշակած «Մեծ Հելսինգֆորսի» սխեման
զարգացնում էր ժամանակակից քաղաքի
ապակենտրոնացված կառուցվածքի գա
ղափարները, որոնք դրսևորվել են XX դ․
ճարտ–յան մեշ։ 1920-ական թթ․ նեոկչասի–
ցիզմին (Հելսինկիի Ազգ․ պառլամենտի
շենքը, 1924–31, ճարտ․ Ցո․ Միրեն) փո
խարինել է ֆոմւկցիոնաւիզմը, որի ոգով
ստեղծագործել են Ա․ Աալտոն, Է․ Բրյուգ–
մանը, Պ․ Բլումստեդը, Է․ Հուտունենը։
Լանդշաֆտի գեղանկարչությանը հակա
դրված ճարտ․ ձևերի պարզությունն Ш․
խստությունը (Տապիոլա և Օտանիեմի
քաղաք–արբանյակները Հելսինկիի մոտ),
ժամանակակից շին․ կոնստրուկցիաների
օգտագործումը բնորոշ են 1960-ական թթ․
ֆինն ճարտարապետներին (Ա․ Աալտո,
Ռ․ Պիետիլյա, Վէ Ռևելլ, Կ․ և Հ․ Միրեն,
«Ֆինլանդիա* պալատը (1967–71, ճարտ․
Ա․ Աալտո) Հելսինկիում
Ա․ էրվի)։ Սարուկաուրաւիզւէի գաղափար
ների ազդեցությամբ ի հայտ են եկել
անհամաչավւ, երկրաչափորեն հստակ
խմբերով տների հոծ կառուցապատմամբ
բնակելի համալիրներ (Կորտեպոհյա շըր–
շանը Ցուվյասկյուլյայում, 1968–70,
ճարտ․ Բ․ Լունդստեն, Հելսինկիի Հակու–
նիլա շրշանը, 1970, ճարտ․ Բ․ Լունդստեն
և Բ․ Կրուգիուս)։ Ոչ սովորական կոմպո
զիցիայի և նպատակահարմարության բա
նական զուգորդմամբ են կառուցված հա
սարակական շենքերը․ Մեյնատսալո ավա
նի վարչ․ կենտրոնը (1951–53), Հելսին–
կիի Բանվորների մշակույթի տունը
(1955–58), «Ֆինլանդիա» համաժողովնե
րի դահլիճը (1971, բոլորը՝ ճարտ․ Ա․ Աալ–
տո)։ XIX դ․ ազգ․ գեղանկարչության դըպ–
րոցի նախակարապետներ են եղել ժան
րիստ Ա․ Լաուրեուսը, դիմանկարիչ
Գ․ Ֆինբերգը, «ֆին․ արվեստի հայր»
Ռ․ էկմանը․ վերշինիս մասնակցությամբ
կազմակերպվել է «Ֆին․ գեղարվեստական
ընկերությունը» (1846)։ Ազգ․ բնանկարի
ստեղծմանը նպաստել է Վ․ Հոլմբերգը,
որի որոնումները զարգացրել U ավարտել
են Ցա․ Մունստէրհելմը, Բ․ Լինդհոլմը և Վ․ Վեստերհոլմը։ Ուշ ակադեմիզմի
ոգով կտավներ են ստեղծել Ա․ ֆոն Բեկ–
կերը U Կ, Ցանսոնը, ռոմանտիկ, բնա
նկարներ՝ ֆոն Ռայթ եղբայրները։ ժող․
Պ․ Հալոնեն․ <Վերադստնում են աշխատան
քից* (1905, Աթենեում, Հելսինկի)
կյանքի արտացոլմամբ, դեմոկրատական
ուղղվածությամբ քննԱւդատակաԱ ռեալիզ
մին հարող, ազգ․ կոլորիտով, մոնումեն–
տալ–էպիկական լուծմամբ գործեր են ըս–
տեղծել Ա․ էդելֆելտը, է․ Ցառնեֆելտը
U Պ․ Հալոնենը։ Ազգ․ դպրոցի ծաղկման
շրջանի խոշոր նկարիչն էր Ա Դալլեն–
Կալլելան։ XIX դ․ վերջի–XX դ․ սկզբի
ֆին․ քանդակագործությունը ներկայա
նում է շվեդ քանդակագործ Կ․ Շյոստրան–
դի, Վ․ Ռունեբերգի, 6ո․ Տականենի,
է․ Վիկսարյոմի, Վ․ Վալգրենի աշխատանք
ներով։ Միջնադարյան փայտի յանդակա–
գործության ընդօրինակումը բնորոշ է է․ Հալոնենին և Հ․ Աուտերեին։ Ազգ․ քան
դակագործության զարգացման ւ նպաս
տել է Ֆ․ Նյուլունդը՝ «Ֆ–ի քանղսկագործ–
ների միության» (1940) ստեղծման նա
խաձեռնողը։ Հումանիստական նպատա
կամղվածս ւթյունը, հզոր պլաաոիկական
ձևը հատկանշական են Վ․ Աալտոնենի
ստեղծագործությանը։ ժամանակակից
ֆին․ քանդակագործությանը Անորոշ է մոնումենտալ–դեկորատիվ միտումների
ուժեղացումը, պուրակային և |քաղաքա–
յիև ամբողջական անսաւքբլներ ստեղծե
լու ձգտումը (Ա․ Տուկիայնենի Շատրվան
ները, Ռ․ Ուտրիայնեն, Լ․ Պուլլինեն,
է․ Հիլտունեն)։ XX դ․ ֆին․ գեղանկարչու
թյունը կազմավորվել է ազգ․ ավանդույթ
ների և միջազգային հիմնական հոսանք
ների ու ոճական ուղղությունների Փո
խազդեցությամբ՝ սկսած նեոիէէպրեսիո՜
նիզմից («Մեպտեմ» խումբը, հիմն․
1912-ին, Մ․ էնկելի գլխավորությամբ) և
Էքսպրեսիոնիզմից («Նոյեմբեր» խումբը,
հիմն․ 1916-ին, Տ․ Մալլինենի գլխավորու
թյամբ), վերջացրած սյուրռեաւիզմով
(է․ Տիռոնեն), աբաորակւո ւՀրվեսաով
(«Պրիզմա» խումբը, հիմն․ 19^6-ին) ու
նրա նորագույն տարատեսակներով
(Վ․ Կարլստեդ, Մ․ Ֆավեն, Ա, Լուկանդեր,
Ցու․ Լիննովարա)։ Չնայած ֆորմալիս
տական խմբավորումների և ուղղություն
ների առատությանը, Ֆ–ի ռեալիստական
արվեստը շարունակում U զարգյսցնում է ազգ․ դպրոցի ավանդույթները |(Մ․ Կոլ–
լին, Ռ․ էկսլունդ, Ա․ Կաներվա, Մ, Գրյոն–
վալ)։ Առաջադեմ ֆին․ գրաֆիկներից են
Ա․ Ահոն, Վ․ Ասկոլան, Ի․ Կոլեանդերը,
Տ․ Պիետիլյան, Տ․ Տապիովարան։ Մոնու–
մենտալ–դեկորատիվ արվեստը, պահպա
նելով իր սոց․ բովանդակալիրլթյունը,
ժամանակակից ճարտ․ ձևերի և մոնու–
