և ստեղծվեց հանրապետության կահույքի խոշորագույն՝ Ա․ Մյասնիկյանի անվ․ կա– հույքի արտադր․ միավորումը։ 1971– 1975-ին ՀԱԱՀ–ում արտադրվել է 118, 1976–80-ին՝ 240, 1980–85-ին՝ 290 մլն ռ․ կահույք։ 1985-ին փայտամշակման և թաղանթա– նյութի–թղթի արդյունաբերությունն ընդ– գրկում էր 49 (ինքնուրույն հաշվեկշիռ ունեցող) ձեռնարկություն, որոնք աշխա– տում են ներմուծվող հումքով։ Իաշորա– գույն ձեռնարկություններից են նաև Իջե– վանի, Մասիսի Փայտամշակման կոմբի– նատները։ 1985-ին հանրապետությունում արտադրվել է 320 հզ․ t/3 նրբատախտակ, 4,3 հզ․ ս3 փայտատաշեղային սալիկ, 6,8 հզ․ էԲ դանակահատ նրբատախտակ, 1,2 հզ․ t/3 ճկված դետալներ են։ 1940– 1985-ին ճյուղի համախառն արտադրան– քի ծավալն աճել է 27,6, իսկ աշխատանքի արտադրողականությունը՝ 10,5 անգամ։ 9-․ Շահին յան Շինանյութերի արդյունաբեր ու– թյուն Նախասովետական շրջանում Հայաս– տանի տարածքում եղած շինանյութերի հսկայական պաշարները օգտագործվել են չնչին չափերով, իսկ դրանց հանույ– թը և վերամշակումը կրում էին տնայնա– գործական բնույթ։ Այդ ժամանակ գոր– ծում էին կրաքարի մշակման մի քանի փոքր վառարաններ, աղյուսի ու կղմինդրի «գործարաններ», քարհանքեր և փայտա– մշակման արհեստանոցներ։ Շինանյու– թերի արդյունաբերությունը ձևավորվել և զարգացման բարձր մակարդակի է հա– սել Հայաստանում սովետական կարգերի հաստատումից հետո։ 1926-ին հիմնադըր– վեցին «Անիպեմզա», 1927-ին՝ Ջաջուռի կրի, 1928-ին՝ ՍՍՀՄ–ում քարի արդյու– նահանման ամենախոշոր՝ «Արթիկտուֆ» կոմբինատները։ Այդ ժամանակաշրջանում որմնատուֆ և այլ շինանյութեր էին ար– տադրում նաև տեղական արդյունաբերու– թյան և արդ․ կոոպերացիայի ձեռնարկու– թյունները։ 1930-ին կառուցվել են Արարա– տի կրի և Անդրկովկասում առաջին՝ Երե– վանի գաջի գործարանները։ Վերջինը ար– դեն 1931-ին թողարկել է 12 հզ․ տ գաջ, որն այն ժամանակ հանրապետությունում երեսպատման հիմնական շինանյութն Էր։ 1932-ին գործարկվել են Երևանի մարմարի («Հայմարմար») կոմբինատը, Փամբակի գրանիտի ֆաբրիկան, 1936–41-ին՝ Արա– րատի ցեմենտի, Երևանի և Կիրովականի «Հայմարմար» կոմբինատի կտրման արտա– դրամասը աղյուսի ու կղմինդրի գործարանները։ 1937-ին ՀԱԱՀ շինանյութերի արդյունա– բերության համախառն արտադրանքը 1927–28-ի համեմատությամբ աճել է մոտ 64,7 անգամ։ 1938-ին հանրապետությու– նում թողարկվել է 92,3 հզ․ ա ցեմենտ, 1735 հզ․ ա չաղացած պեմզա, 14,4 հզ․ г/3 գրանիտ, 98,1 հզ․ ա կիր, 643 հզ․ հատ պեմզաբլոկ։ Հայրենական մեծ պատե– րազմի տարիներին շինանյութերի ար– տադրանքի ծավալը նվազեց մոտ 2 ան– գամ։ ՀԱԱՀ շինանյութերի արդյունաբե– րությունը բուռն կերպով սկսեց զարգա– նալ 1950-ական թթ․։ Այդ ժամանակա– շրջանում սկսվեց մեքենայացված եղանա– կով կանոնավոր ձևի որմնաքարի արտա– դրությունը «Արթիկտուֆի», Լենինականի, Պեմզաշենի, Աշտարակի քարհանք այ ին վարչությունների ձեռնարկություններում, Հոկտեմբերյանի, Էջմիածնի ու Մարալի– կի կոմբինատներում։ 1960-ին ճյուղի հա– մախառն արտադրանքը 1940-ի համեմա– տությամբ ավելացավ 18,5, 1955-ի համե– մատությամբ՝ 3 անգամ։ 1950–65-ին ըս– տեղծվեցին նոր ձեռնարկություններ՝ Երե– վանի, Կամոյի, Ախթալայի, Լուսավանի, Դիլիջանի, Քաջարանի, Հոկտեմբերյանի հավաքովի երկաթբետոնե կոնստրուկցիա– ների, Զաջուռի, իջևանի, Դորիսի կրի, Հրազդանի ասֆալտբետոնի և այլ գոր– ծարաններ։ 1965-ին հանրապետության շինանանյութերի արդյունաբ երությունն ուներ 42 ձեռնարկություն, որոնց համա– խառն արտադրանքը կազմում էր 102,3 մլն ռ․, հիմնական ֆոնդերը՝ 69,1 մլն ռ․ և աշխատողների թիվը՝ 19,2 հզ․ մարդ։ 1965–70-ին ավելի քան 40 անգամ ավե– լացել է երեսպատման քարե սալիկների (տուֆ, մարմար, բազալտ, տրավերտին, գրանիտ) արտադրությունը և կազմել մոտ 1 մլն t/2։ Քարի մշակման ժամանակակից սարքավորումներ ունեցող խոշոր գործա– րաններ կառուցվել են Նուռնուսում, Հոկ– տեմբերյանում և Արարատում։ Հրաբխա– յին խարամներից, լիթոիդային պեմզայից և տուֆաքարի արդյունահանման մնա– ցուկներից բետոնե թեթև լցանյութեր են արտադրում (տարեկան ավելի քան 6 մլն г/3) Քարակերտի կոմբինատը, Արթիկի տուֆաբլոկների գործարանը, քարային շինանյութերի տրեստը («Հայներուդ») և այլ ձեռնարկություններ։ 1965-ին Արագա– ծի (Թալինի շրջ․) պեռլիտի հանքավայրի հիման վրա կազմակերպվեց «Արագած– պեռլիտ» գործարանը՝ տարեկան 530 հզ․ г/3 պեռլիտի արտադրման կարողությամբ։ «Արագածպեռլիտ» գործարանի մանրող տե– սակավորող արտադրամասը Բացի այդ, տեղական կարիքների համար (որպես թեթև բետոնների, ջերմա– և ձայ– նամեկուսիչ շինվածքների լցանյութ) ար– տադրվում է նաև 30 հզ․ ւ/Յ փքած պեռլի– տի ավագ։ Ստեղծվել է ցեմենտի խոշոր ար– տադրություն։ Արարատի ցեմենտ–շիֆերի կոմբինատը և Հրազդանի ցեմենտի գոր– ծարանը միասին տարեկան թողարկում են մոտ 1,7 մլն ա ցեմենտ։ Տարեկան մոտ 900 հզ․ մ2 հատակի սալիկներ, շին․ հախ– ճապակիներ և այլ շինվածքներ է արտա– դրում Երևանի խեցեգործական առար– կաների կոմբինատը, 400 հզ․ մ3 բազալ– տի խիճ՝ Սպանդարյանի (Երևանի Շա– հումյանի շրջանում) ջարդման և տեսա– կավորման գործարանը։ 1955–85-ին շարք են մտել նաև Երևանի ատաղձա– գործական կոմբինատը, Լենինականի, Կիրովականի, Չարենցավանի, Արթիկի շինանյութերի, Երևանի JSP 1, 2 և 3, Ախ– ՀՍՍՀ շինանյութերի արդյունաբերության կան ցուցանիշները Աղ․ 1 զարգացման հիմնա– 1940 | 1950 1960 1970 1980 1985 Արհեստական շինանյութեր Ցեմենտ, հզ․ т Երկաթբետոնե հավաքովի կոնստրուկցիա– 95 151 389 730 1720 1650 ներ և դետալներ, հզ․ մ3 – – 202 783 1233 1421 Որմնաքար, մլն հատ – – 770 736 879 1030 Ասբեստցեմենտե շիֆեր, պայմ․ սալիկ – – 74 78 72 79 Ասբեստցեմենտե խողովակներ, պայմ․ կմ – – – 578 558 642 Ի»եցե խողովակներ, պայմ․^*/ – – – 221 220 120 խեցե սալիկներ, հզ․ մ2 Կիր, հզ․ in 20,4 38,6 82 539 74 872 68 1081,1 62,6 Բնական շինանյութեր Հրաբխային խարամ, հզ․ մ3 t t t 390 720 878 Պեմզանյութեր, հզ․ մ3 – – – 2363 4043 4231 Պեռլիտ, հզ․ տ – – – 250 500 514 Ոչ հանքային նյութեր, հզ․ մ3 Բնական քարե երեսպատման սալիկներ, – – – 208 9059 7288 հզ․ մ2 – – – 207 956 1179 խճաքարե սալիկներ, հզ․ մ2 – – – t 50 120 Որմնատուֆ, hq․ /3 – – – 1326 1785 2300 Ջերմամեկուսիչ շինվածքներ, հզ․ մ3 – – – – 20 48
