թալայի, Բագարանի և Հրազդանի հա–
վաքովի երկաթբետոնե կոնստրուկցիա–
ների գործարանները, Երևանի տնաշինա–
կան կոմբինատը ևն։
1985-ին ՀՍՍՀ շինանյութերի արդյունա–
բերությունն ուներ ցեմենտի, երկաթբե–
տոնե կոնստրուկցիաների, ոչ հանքային
և երեսպատման, խեցեգործական նյու–
թերի, կրի, գիպսի արտադրության ճյու–
ղեր։ ՀՍՍՀ արդյունաբերության ծավա–
լում շինանյութերի արդյունաբերությունը
գրավում էր 5-րդ տեղը, արտադր․ հիմնա–
կան ֆոնդերը արդյունաբերության ընդ–
հանուր ծավալում կազմում էին 8,3, իսկ
արդ․ արտադր․ անձնակազմը՝ 7,8%
(1985)։ 1970-ին դրա տեսակարար կշիռը
արդյունաբերության ընդհանուր ծավա–
լում կազմել է 6,6, 1975-ին՝ 6,1, 1980-ին՝
5,9, իսկ 1985-ին՝ 5,4%։
ՀՍՍՀ շինանյութերի արդյունաբերու–
թյան համախառն արտադրանքի ընդհա–
նուր ծավալը 1970-ին կազմել է 185,5,
1975-ին՝ 295, 1980-ին՝ 300, 1985–ին՝
434 մլն ռ․։ Հանրապետության շինանյու–
թերի արդյունաբերությունը ներառում է 93 արդ․ ձեռնարկություն և 273 արտադրու–
թյուն (1985)։
ՀՍՍՀ–ն բնական հանքային շինանյու–
թերի (բազալտ, պեռլիտ, պեմզա, հրա–
բխային խարամ) հիմնական, իսկ տուֆի՝
միակ արտադրողն է ՍՍՀՄ–ում։ 1986-ին
հանրապետությունում է արտադրվել
ՍՍՀՄ–ում թողարկված տուֆե երեսպատ–
<Տայբնագույնքաբեր> արտադրական միա–
վոր մաքւ կարւ/ա& արտադրամասը
ման սալիկների, պեմզայի, բազալտե շին–
վածքների և հրաբխային խարամի 100%–ը,
պեռլիտի՝ 90%-ը։
ժողտնտեսության զարգացման հետ
հանրապետության շինանյութերի արդյու–
նաբերությունը դարձել է կապիտալ շի–
նարարության նյութատեխ․ բազան ապա–
հովող հզոր ճյուղ (աղ․ 1)։
Հրաբխային տուֆերի, օբսիդիանների,
պեմզաների, պեռլիտների արդյունահան–
ման և դրանց օգտագործման արդյունա–
վետ միջոցների մշակման, բարձրարտա–
դրողական մեքենաների ստեղծման ու
ներդրման հարցերով հանրապետությու–
նում զբաղվում է ՀՍՍՀ շինանյութերի
արդյունաբերության մինիստրության քա–
րի և սիլիկատների ԴՀԻ–ն։
Գ․ Նիկողոսյան
Հավաքովի երկաթբետոնե կոնստրուկ–
ցիաների U շինվածքների արդյունաբե–
րություն։ Հայկական ՍՍՀ–ում ձևավոր–
վել է 1950-ական թթ․ կեսին, երբ գոր–
ծողության մեջ դրվեց ՍՄԿԿ Կենտկո–
Երեանի երկաթբետոնե կոնստրուկցիաների
յք 5 գործարանի № 3 տեխնոլոգիական գիծը
մի և ՍՍՀՄ Մինիստրների խորհրդի
1954-ի օգոստոսի 19-ի «Շինարարության
համար հավաքովի երկաթբետոնե կոնս–
տրուկցիաների ու շինվածքների արտա–
դրության զարգացման մասին» որոշումը։
1955–56-ին շահագործման հանձնվեց
Երևանի երկաթբետոնե կոնստրուկցիանե–
րի № 1 գործարանը (տարեկան 1 հզ․ г/3
արտադրողականությամբ), Կիրովականի,
Լենինականի, Քաջարանի և Ախթալայի
պոլիգոնային տիպի ձեռնարկությունները
(տարեկան 5–10 հզ․ մ3 արտադրողակա–
նությամբ)։ 1955–59-ին կառուցվեցին և
շահագործման հանձնվեցին Երևանի
ատաղձագործ, կոմբինատը, հավաքովի
երկաթբետոնե կոնստրուկցիաների ու դե–
տալների N»N* 1, 2 և 3 գործարանները,
շին․ տրեստների արտադր․ կոմբինատներ
ևն։ 1959-ից ՀՍՍՀ–ում սկսվեց շինարարու–
թյան ինդուստրիալ բազայի զարգացումը։
Ձեռնարկություններում արմատավորվե–
ցին կատարելագործված նոր տեխնոլո–
գիաներ և սարքավորումներ, ընդլայնվե–
ցին և վերակառուցվեցին գործող ձեռնար–
կությունները։ Հավաքովի երկաթբետոնե
կոնստրուկցիաների արտադրությունն
աճեց շուրջ 2,5 անգամ և 1957-ի 30,6 հզ․
ւ/3-ի փոխարեն 1959-ին թողարկվել է 73 հզ․ г/3 արտադրանք։ Երևանի հավաքո–
վի երկաթբետոնե կոնստրուկցիաների
JNP 1 գործարանի տարեկան արտադրո–
ղականությունը 1959-ին կազմեց մոտ
40 հզ․ г/3 կոնստրուկցիա։ Դրա հետ մեկ–
տեղ, բարելավվեցին նաև արտադրանքի
որակական ցուցանիշները և բացի եր–
կաթբետոնե կոնստրուկցիաներից այն ըս–
կըսեց թողարկել նախալարված միջհար–
կային ծածկեր, խոշոր չափի սանդուղք–
ներ, հարթակներ, օդափոխիչ բլոկներ ևն։
1959–60-ին գրեթե 3 անգամ աճեց Երե–
վանի երկաթբետոնե կոնստրուկցիաների
N 2 գործարանի արտադր․ կարողությու–
նը (դրա թողարկած ֆերմավրաքաշերով
միայն 1959-ին ծածկվել է 110 հզ․ t/2 բնակ–
տարածություն)։ 1959–60-ին ՀՍՍՀ–ում
առաջին անգամ երկաթբետոնե կոնս–
տրուկցիաների N* 3 գործարանում կազ–
մակերպվեց խոշոր պանելների արտա–
դրություն և 1960-ի հունվարին Երևանի
Չարբախ թաղամասում շահագործման
հանձնվեց առաջին խոշոր պանելային
շենքը։ 1960-ին Երևանում գործարկվեց
խոշոր պանելների արտադրության գոր–
ծարանը (տարեկան արտադրողականու–
թյունը՝ 400 հզ․ ւԲ պանել)։
1955–60-ին շինարարության ինդուս–
տրացման մակարդակն աճեց մոտ 15,
իսկ ճյուղի արտադրանքի ծավալը՝ 10,5
անգամ։ 1960-ին շահագործման հանձնը–
վեց «սենյակի չաւիերի» միջնորմային խո–
շոր պանելների Երևանի գործարանը։
1964–80-ին հավաքովի երկաթբետոնե
կոնստրուկցիաների և շինվածքների նոր
գործարաններ կառուցվեցին Երևանում,
Կիրովականում, Արագածում, Թալինում
ևն։ 1985-ին երկաթբետոնե կոնստրուկ–
ցիաներ էին արտադրում 51 ձեռնարկու–
թյուն, որոնց տարեկան արտադրանքի
ծավալը կազմում էր 1,4 մլն մ3 կոնստրուկ–
ցիա։ 9-, Նիկողոսյան, Գ․ Հովհաննիսյան
Ցեմենտի արդյունաբերություն։ ՀՍՍՀ–
ում ցեմենտի արդյունաբերության սկիզ–
բը դրվել է 1-ին հնգամյակի տարինե–
րին․ դրա կազմակերպման համար բա–
զա հանդիսացան Արարատի շրջանում
հայտնաբերված կրաքարի և կավի հան–
քավայրերը։ 1933-ին շահագործման հանձ–
նըվեց Արարատի ցեմենտի գործարանը,
որն արդեն 1934-ին արտադրում էր 56,9,
իսկ 1941-ին 95 հզ․ иг պորտլանդ և պո–
զոլանային ցեմենտ։ Հայրենական մեծ
պատերազմի տարիներին այդ գործարա–
նի արտադրանքը նվազեց մինչև 32 հզ․ иг
և կրկին սկսեց աճել հետպատերազմյան
տարիներին՝ 1947-ին հասնելով մոտ
108 հզ․ ա։ 1957-ին Արարատի ցեմենտի,
շիֆերի ու կրի գործարանների միավոր–
մամբ ստեղծվեց Արարատի ցեմենտի–
Արարատի ցեմենտի–շիֆերի գործարանը
շիֆերի կոմբինատը։ 1985-ին կոմբինատն
արտադրել Հ 640 հզ․ ա ցեմենտ, 78,9 հզ․
ա ասբեստցեմենտե պայմանական սա–
լիկ և թիթեղ, 152 հզ․ ա կիր, 642 պայմա–
նական կամ ասբեստցեմենտե խողովակ,
2,28 մլն ա կրաքար։ Արտադրության
պրոցեսները մեքենայացված են, ներդըր–
ված են նորագույն հզոր վառարաններ,
աղացներ, ջարդիչ սարքավորումներ ևն։
ճյուղն ընդգրկում է նաև Հրազդանի ցե–
մենտի գործարանը, որը 1985-ին թողար–
կել է 1025 հզ․ иг պորտլանդ ցեմենտ։
Գ․ Նիկողոսյան
Ոչ հանքային շինանյութերի արդյու–
նաբերությունը ներառում է շինարա–
րական ավազի, խճի, ավազախճի խառ–
նուրդի և խամքարի արտադրություննե–
րը։ £1չ հանքային տեղական շինանյու–
թերը օգտագործվում են ինչպես ՀՍՍՀ,
այնպես էլ ՍՍՀՄ տարբեր շրջաններում՝
հավաքովի և միաձույլ երկաթբետոնե ու
բետոնե շինվածքների, ապրանքային բե–
տոնի ու շաղախների արտադրությունում,
շենքերի ու կառույցների ընթացիկ նորոգ–
ման ու շահագործման, տրանսպորտի
մշտական կառուցվածքների (երկաթգծա–
Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/259
Jump to navigation
Jump to search
Այս էջը սրբագրված չէ
