Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 2.djvu/525

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Jump to navigation Jump to search
Այս էջը սրբագրված չէ

տագրական շարժման վրա։ Անգլ․ կառա– վարությունը ստիպված Րեչուանալենդին ներքին ինքնավարություն ավեց (1965)։ Րեչուանալենդը հռչակվեց Րոտսվանայի ՝՝Հանրապետություն (1966-ի սեպտեմբեր)՝ մնալով Ազգերի բրիտանական համագոր– ծակցության կազմում։ 1966-ի հոկտ․ 17-ին P․ ընդունվեց ՄԱԿ։ P-ի կառավարությունը իր խնդիրն է համարում ստեղծել «բազ– մացեղ դեմոկրատական հասարակու– թյուն»։ Արտաքին քաղաքականության մեջ P․ ձգտում է ամրապնդել աֆրիկյան երի– տասարդ անկախ պետությունների հետ բարեկամությունն ու համագործակցու– թյունը։ 1970-ի մարտի 6-ին P-ի և ԱԱՀՄ–ի միջև համաձայնություն կայացվեց դիվանագի– տական հարաբերություններ հաստատելու վերաբերյալ։ Քաղաքական կուսակցությունները։ Րոտսվանայի դեմոկրատա– կան կ ու ս ա կ ց ու թ յ ու ն։ Հիմնվել է 1962-ին (մինչե 1966-ը՝ Րեչուանալենդի դեմոկրատական կուսակցություն)։ 1965-ից կառավարող կուսակցությունն է։ Հենվում է ցեղերի արիստոկրատիայի և ինտելի– գենցիայի մի մասի վրա։tPtո տtս վtա– նայի ժողովրդական կ ու սա կ– ց ու թ յ ու ն։ Հիւ11ւվել է 1960-ին (մինչե 1966-ը՝ Բեչուանալենդի ժողովրդական կուսակցություն)։ Հենվում է ինտելիգեն– ցիայի մի մասի վրա։ Րոտսվանա– յի անկախ ու թյան կուսակցու– թ յ ու ն։ Հիմնվել է 1962-ին (մինչե 1966-ը՝ Րեչուանալենդի անկախության կուսակ– ցություն)։ Հենվում է ինտելիգենցիայի առաջադեմ խավերի վրա։tPtո տtս վtա– նայի ազգային ճակատ։ Հիմ– նըվել է 1965-ին (մինչե 1966-ը՝ Րեչուա– նալենղի ազգային ճակատ)։ Պայքարում է հասարակության դեմոկրատական վե– րափոխումների համար։ Բժշկա–աշիւարհագրական բնութագի– րը։ 1964-ին գրանցվել են որովայնային ե բծավոր տիֆի, դեղին տենդի, ֆրամբե– զիայի, բորի օջախներ։ Լիմպոպո գետի ձախ վտակներով ոռոգ– վող շրջաններում, որ– տեղ կենտրոնացված է բնակչության 80%-ը, տարածված են մալա– րիան, միզասեռական շիստոսոմատոզը։ Լուսավորությունը։ P-ի առաջին դպրոց– ները բացվել են XX դ․ սկզբին՝ Լոնդոնի մի– սիոներական ընկերու– թյան կողմից։ Այժմ ունի պետ․ և միսիոներական դպրոցներ։ Լուսավորու– թյան գործը ղեկավա– րում է կրթության մի– նիստրությունը։ Համ– ընդհանուր պարտադիր ուսուցում չկա։ Տարրա– կան 7-ամյա դպրոց ըն– դունվում են 6 տարեկա– նից։ Մինչե 5-րդ դասա– րան ուսուցումը տար– վում է չուանա լեզվով, 5-րդից՝ անգլերենով։ Մամուլը և ռադիոհաղորդումները։ Լույս են տեսնում (1970)՝ «Րոտսվանա դեյլի նյուս» («Botswana daily News») ամենօրյա կառավարական պաշտոնական բյուլետենը, չուաներեն և անգլերեն, «Տե– րեսանյո» («Theresanyo») չուաներեն ամ– սագիրը, դեմոկրատական կուսակցության օրգան, «Կութլուանո» («Kutlwano») չուա– ներեն, ժողովրդական կուսակցության օր– գան, «Պուո պաա» («Phuo Phaa») թերթը Ազգային ֆրոնտի կուսակցության օրգա– նը, չուաներեն և անգլերեն։ Ռադիոհաղոր– դումները վարում են 1966-ից, չուաներեն և անգլերեն։ Ռադիոկայանը (կառավա– րական) գտնվում է Գաբորոնե քաղաքում։ Մշակույթը։ P-ի ժողովրդական ար– վեստը քիչ է ուսումնասիրված։ Զարգա– ցած է փայտագրությունը (տնային կահ– կարասիները զարդարվում են երկրաչա– փական նախշերով, հաճախ հանդիպում են փորագիր գդալներ՝ պոչերը մարդկանց և կենդանիների սխեմատիկ ֆիգուրների տեսքով)։ Ուլունքներից, պղնձալարից և երկաթալարից պատրաստում են պարզ ապարանջաններ։ ժող․ բնակարանի ավան– դական տիպը հատակագծում կլոր, առանց պատուհանի, եղեգից կամ հարդից կո– նաձե ծածկով խրճիթն է։ Մ․ Մ․ Բուովիննիկ

ԲՈՏՎԻՆՆԻԿ Միխայիլ Մոիսեեիչ [ծն․ 4(17)․8․1911, Ռեպինո], սովետական շախ– մատիստ։ Տեխ․ գիտ․ դ–ր (1951)։ ԱՄԿԿ անդամ 1940-ից։ ԱԱՀՄ գրոսմայստեր (1935), միջազգային գրոսմայստեր (1950), ԱԱՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետ (1945), աշխարհի չեմպիոն (1948-57, 1958–60 և 1961–63)։ P․ շախմատում ստրատեգիական ուղղության հետեորդ է, սկզբնախաղի տեսության նորարար։ Շախ– մատի վերաբերյալ բազմաթիվ աշխատու– թյունների հեղինակ է։ Պարգեատրվել է Լենինի շքանշանով։ Երկ․ Избранные партии (1926 – 1946), 2 изд․, М․, 1951; Алгоритм игры в шахматы, М․, 1968․

ԲՈՏՏԻՉԵԼԼԻ (Botticelli, Ա լ և Of ա ն դ– րո դի Մարիանո Ֆ ի լ ի պ և պ ի) Աանդրո (1445, Ֆլորենցիա – 17․5․1510, Ֆլորենցիա), իտալացի նկարիչ։ Աշակեր– տել է Ֆիլիպպո Լիւցւցիին։ ստեղծագոր– ծական ուղին սկսել է որպես ֆլորենտա– կան վաղ Վերածննդի տիպիկ ներկայա– ցուցիչ։ Այդ շրջանի գործերին հատուկ է տարածության պարզորոշ կառուցումը, լուսաստվերային հստակ կերպավորումը, հետաքրքրությունը ժանրային մանրամաս– ների նկատմամբ («Մոգերի երկրպագու– թյունը», մոտ 1470, Ազգային պատկերա– սրահ, Լոնդոն և մոտ 1476–77, Ուֆիցի պատկերասրահ, Ֆլորենցիա, «Աուրբ Աե– բաստիանոս», 1474, Բեռլին–Դալեմ պատ– կերասրահ)։ 1470-ական թթ․ վերջին P․ սերտ հարաբերություններ է հաստատել Մ եղի չի ընտանիքի և նրա շուրջ խմբված հումանիստների հետ։ Այդ մթնոլորտում ստեղծված P-ի գործերը ներթափանցված են բանաստեղծական նրբությամբ, թախ– ծի և տագնապի տրամադրություններով։ Սանդրո Րոաաի– չելլի • Ինքնանկար Անտիկ և այլաբանական թեմաներով նկարներում («Գարուն», մոտ 1477–78, «Վեներայի ծնունդը», մոտ 1483–84, եր– կուսն էլ՝ Ուֆիցի պատկերասրահում, Ֆլորենցիա) հեթանոսական կերպարնե– րը, բնանկարը շնչավորված են, պատկեր– ված սառը, թափանցիկ գույներով։ Քնա– րականությունը բնորոշ է նրա բազմա– թիվ տիրամայրերին («Մադոննա դել Ման– յիֆիկատ», մոտ 1482–83, «Մադոն– նան նռով», 1487, երկուսն էլ՝ Ուֆիցի պատկերասրահում, Ֆլորենցիա)։ 1481 – 1482-ին Վատիկանի Աիքստինյան կապել– լայի որմնանկարներում բնապատկերի և անտիկ ճարտ․ ներդաշնակությանը համա– դրել է սյուժետային պատումի լարվածու– թյունը, կերպարների բազմազանությու– նը («Տեսարաններ Մովսեսի կյանքից» են)։ Դիմանկարները կատարված են սուր բնութագրումներով, մարդու ներաշխար– հի նուրբ բացահայտումով (Զուլիանո Մեդիչիի դիմանկարը, 1470-ական թթ․, Կառարայի ակադեմիա, Բերգամո)։ 1490-ա– կան թթ․, սոցիալական շարժումների ե