ռեժիսուրայի խնդիրները։ P․ իրականաց– րել է Սպենդիարյանի «Ալմաստ»-ի (1933), Չայկովսկու «Եվգենի Օնեգին»-ի (1933), Բիզեի «Կարմեն»-ի, Պուչչինիի «Չիո–Չիո– սան»-ի, Լեոնկավալլոյի «Պայացներ»-ի (1934), Ատեփանյանի «Քաջ Նազար»-ի (1935), Զերժինսկու «Խաղաղ Դոն»-ի (1937), Ռիմսկի Կորսակովի «Թագավորի հարսնացում՜ի (1940) բեմադրությունները, որոնք մտել են հայկ․ օպերային թատրո– նի ոսկե ֆոնդը։ Տարբեր տարիներ P․ ներ– կայացումներ է բեմադրել Թբիլիսիի Ադըր– բեջանական թատրոնում (1931–32), Երե– վանի Գորկու անվ․ բանվորական թատրո– նում, Զ․ Զաբարլիի անվ․ ադրբ․ թատրո– նում (1938–40), Ստանիսլավսկու անվ․ ռուս, թատրոնում (1938–39), Լենինակա– նի Մռավյանի անվ․ թատրոնում (1941 – Տեսարան Ա․ Սպենդիարյանի «Ալմաստ» օպե– րայի ներկայացումից, բեմադրություն՝ Ա․ Բուրջւսլյանի (1933, Ա․ Սպենդիար– յանի անվ․ օպերայի և բալետի թատրոն) Տեսարան Վ․ Շեքսպիրի «Համլետ» ողբեր– գության ներկայացումից, բեմադրություն՝ Ա․ Բուրջալյանի (1942, Գ․ Սունդուկ– յանի անվ․ թատրոն) Տեսարան Դ․ Դեմիրճյանի «Քաջ Նազար» պիեսի ներկայացումից, բեմադրություն՝ Ա․ Բուրջալյանի (1930, Գ․ Սունդուկ– յանի անվ․ թատրոն) Ա․ Ս․ Բուրջալյան Գ․ Ս․ Բուրշալով 1943)։ P․ հայկ․ ռեժիսորական արվեստի հիմնադիրներից է, մեծ ներդրում է կատա– րել ազգային թատրոնում սոցիալիստա– կան ռեալիզմի սկզբունքների հաստատ– ման գործում։ Նրա լավագույն բեմադրու– թյունները աչքի են ընկել ինքնատիպ մտահղացմամբ և ուրույն գեղարվեստա– կան համակարգով՝ արտահայտված գա– ղափարի հավաստիությամբ ու հստակու– թյամբ, արդիական հնչողությամբ։ Գբկ․ Ա ր շ ա կ Բուրջալյան, Հոդ– վածներ, նամակներ, ժամանակակիցները նրա մասին (ժողովածու), Ե․, 1959։ Հայ սովետական թատրոնի պատմություն, Ե․, 1967։ Риза- ев С․, Режиссура в армянском театре, Е․* 1968․ Ս․ Ռիզաե
ԲՈՒՐՋԱԼՈՎ (իսկական ազգանունը՝ Р ու ր ջ ա լ յ ա ն) Գեորգի Սերգեյի (14․4․ 1869, Աստրախան – 10․12․1924, Մոսկ– վա), դերասան, թատերական գործիչ։ Ա․ Բուրջաւյանի եղբայրը։ Ավարտել է Մոսկվայի Բարձրագույն տեխնիկական ուսումնարանը։ Եղել է Կ․ Ս․ Ստանիս– լավսկու Արվեստի և գրականության ըն– կերության մշտական անդամը։ Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնի հիմնադիր անդամներից էր․ 1898-ից մինչև կյանքի վերջը աշխատել է այդտեղ որպես դերա– սան, ապա և ռեժիսոր։ Խաղացել է բնութա– գրային էպիզոդիկ դերեր, աչքի ընկել կատարման վիրտուոզ վարպետությամբ։ Լավագույն դերերից են՝ Վասիլի Շույսկի (Ա․ Տոլստոյի «Ֆեոդոր Իոանովիչ արքան»), Պաստոր Կոլլին (Հաուպտմանի «Միայնակ մարդիկ»), Պապ (Իբսենի «Պեր Գյունտ»)։ Եղել է ՄԳԱԹ–ի 4-րդ ստուդիայի գեղար– վեստական ղեկավարը (1921)։ Մասնակ– ցել է Մոսկվայում հայկ․ սիրողական ներկայացումներին, իսկ 1909–10-ին, Օ․ Սևումյանի հետ, կազմակերպել է հայկ․ թատերախումբ, բեմադրել Սուն– դուկյանի և Շիրվանզադեի պիեսները։ Կ․ Ստանիսլավսկին բարձր է գնահատել իր անմիջական օգնական P-ին, իսկ Վ․ Նեմիրովիչ–Դանչենկոն նրան անվանեւ է ՄԳԱԹ–ի դրոշակակիր։ Ս․ Ռիզաև
ԲՈՒՐՍԱ (Bursa), P ր ու ս ա, քաղաք Թուր– քիայի հյուսիս–արևմուտքում, Բուրսա վի– լայեթի վարչական կենտրոնը։ 212,5 հզ․ բն․ (1965)։ Գտնվում է Ուլուդաղ լեռնա– շղթայի ստորոտին։ Հիմնադրվել է մ․ թ․ ա․ II դ․։ Սկզբում մտել է Հռոմեական, ապա Բյուգանդական կայսրության կազմի մեջ։ 1326-ին օսմանյան թուրքերի գրա– վումից հետո P․ դարձավ օսմանյան պետու– թյան առաջին մայրաքաղաքը։ Մայրա– քաղաքը էդիռնե, ապա Ստամբուլ տեղա– փոխ և լաց հետո, P․ մնաց Թուրքիայի գլխավոր քաղաքներից մեկը։ 1915-ին P-ում ապրում էր ավելի քան 10 հզ․ հայ։ Նրանց զգալի մասը դարձավ կոտորած– ների զոհ։
ԲՈՒՐՎԱՌ, բուրման վառարան, 1․խունկ ծխելու և խնկարկելու եկեղեցա– կան մետաղյա կրակաման։ Կախված է ագույցով միացած երեք շղթաներից։ Ունի պատվանդան, որ Գրիգոր Տաթևացին «կառույց» է կոչել։ Ծածկվում է ագույցին շղթայով միացված կափույրով։ P-ի մեջ դրվում են կրակ, խունկ, և բուրվառակիրը (սարկավագ, ժամարար, կարգավար) շըղ– թաների ագույցից բռնելով խնկարկում է։ Հին եկեղեցիներում P-ները պահվել են ավանդատներում՝ խորշերի մեջ, որոնք կոչվել են բ ու ր վ ա ռ ն ո ց։ Ոչ շարժա– կան P․ կոչվում է խնկանոց։ 2․ Փոխաբե– րական իմաստով (հազվադեպ)՝ գովք, փառաբանություն։ Ս․ մնանյան
ԲՈՒՐՑՈՎ Իվան Գրիգորևիչ (1794 – 23․7․ 1829), դեկաբրիստ, գեներալ–մայոր (1829)։ Մասնակցել է 1812-ի հայրենական պատե– րազմին, ապա՝ 1813–14-ի ռուս, բանակի արտասահմանյան արշավանքներին։ Եղել է «Փրկության միության» և «Բարօրության միության» անդամ (1817–21)։ 1817–19-ին, որպես ռազմ, պատմաբան, ղեկավար ԴԻՐՔ է գրավել Գլխավոր շտաբի «Վոեննի ժուռնալ» («Военный журнал»)-п^։ 1821-ին հեռացել է հեղափոխական շար– ժումներից։ Կալանավորվել է (6 ամիս) դեկաբրիստների գործով։ 1827-ին ուղարկ– վել է Կովկաս, նշանակվել Թիֆլիսյան, ապա Մինգրելյան հետևակային գնդերի հրամանատար։ Մասնակցել է 1826–28-ի ռուս–պարսկ․ և 1828–29-ի ռուս–թուրք․ պատերազմներին, աչքի ընկել Կարսի, Ախալքալաքի, Ախալցխայի, էրզրումի, Բա– բերդի գրավման ժամանակ։ Վ․ Դիւոյան
ԲՈՒՐՈՒՆԴԻ (Burundi), P ու ր ու ն դ ի ի Հանրապետություն, պետություն Կենտրոնական Աֆրիկայում (մինչե 1962-ը ՄԱԿ–ի խնամակալության տակ գտնվող Ոուանդա Ուրունդիի մասը)։ Սահմանա– կից է Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրա– պետությանը, Ռուանդային, Տանգանիա յին, հվ–արմ–ում ողողվում է Տանգանիկա լճով։ Տարածությունը 27,8 հզ․ կմ2 է, բն․՝ ավելի քան 3,5 մլն (1970)։ Մայրաքաղա– քը՝ Բուժումբուրա։ Պետական կարգը։ Բ․ հանրապետու– թյուն է։ Համաձայն Ազգային–հեղափոխա– կան կոմիտեի 1966-ի նոյեմբ․ 28-ի դեկ– լարացիայի, պետության ղեկավարը՝ պրե– զիդենտը, միաժամանակ կառավարության ղեկավարն է և զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարը։ Նա է նշանակում և ազա– տում մինիստրներին ու բարձրագույն պաշտոնատար անձանց, իրականացնում
