խավի), կարված, չկարված և կռմբիևաց– ված խավով (բարձր և ցածր)։ Մշակմաև եղանակով տարբերակվում են ձեռքի և մեքենայի (XIX դ․ կեսից) գործած և հյու–սած Գ–երը։ Գորգեղեն իրերի շարքին են պատկանում նախշավոր թաղիքները (ղոշ–մա)։ Մանրաթելային նյութևրի, թևլի, խավի ու հենքի մանվածքի ճիշտ ընտրու–թյունը նախորոշում է Գ՜ի տիպը, կիրառ–ման ոլորտը, հուսալիությունը, հարատե– վությունը։ Գ–երը (խավոտ և առանց խա–վի) ՍՍՏՄ–ում պատրաստվում են ձեռքով՝ ուղղաձիգ և հորիզոնական գորգագոր–ծական դազգահների վրա (1 մ2 զանգվա–ծը 2,5, 3,2 և ավելի կգ), ինչսքես և մեքե–նաների օգնությամբ (1 it2 զանգվածը 1,8–2,2, 2,5 կգ)։ Մեքենայական գորգա–գործությունը առավել արտադրողական է, քան ձեռքինը։ Գորգագործուհին տարե–կան հյուսում է 10–12 մ2 Գ․։ ժակքարդի մեքենայով 1 ժամում գործվում է 4–6 մ2։ Սակայն կատարման որակով և զարդա–նկարի բարդությամբ ձեռագործ Գ–ևրը անգերազանցելի են, այդ պատճառով էլ նրանց արժեքը բարձր է (տես Գորգագոր–ծություն)։ Առանց խավածածկի ձեռագործ Գ–երը ստացվում ևն գունավոր հենքա–թելերն ու միջնաթելերը միահյուսելով՝ ժակքարդի ՜մեքենայով հանդերձված բազ– մամաքոքային հաստոցներով։ ժակքարդի մեքենա աևեցող գորգագործական հաս–տոցով միաժամանակ մշակվում են հինգ ն վեցգույնանի 2 Գ–եր։ Վերջիններս գըտ– նըվում են իրարից որոշակի հեռավորու–թյան վրա (կախված խավի բարձրությու–նից), ունեն ընդհանուր հենքեր, որոնց թելերը միահյուսվում են միջնաթելի հետ, ապա կտրատվում դանակով։ Տաստոցից հանելուց հետո Գ–երը վևրամշակում են (շոգեհարում և մաքրում, խավատում, հակառակ երեսի ապրետապատում՝ ան–հրաժեշտ ամրություն տալու համար)։ Պատկերազարդումը տես 24–25 էջերի միջև՝ ներդիրում։ Գրկ․ Ք յ ու ր ա յ ա ն Հ․, Գորգը հայոց մոտ, Վնտ․, 1947։ Թեմուրճյան Վ․ Ս․, Գորգագործությունը Հայաստանում, Ե․, 1955։ Դավթյան Ս․ Ս․, Հայկական կարպետ, Ե․, 1975։ Ս․ Դավթյան
ԳՈՐԳԱԳՈՐԾԱԿԱՆ ԿՈՄԲԻՆԱՏ Ի ջ ե– վ ա ն ի, ՏՍՍՏ թեթև արդյունաբերու–թյան մինիստրության «Տայգորգ» միա–վորման ձեռնարկություն։ Տիմնադրվել է 1964-ին։ Թողարկում է երկպասաառ, ժակ– քարդային, հինգ գույնի և տիպաչափի 52 տեսակ գորգ։ Որպես հումք օգտագործ–վում է ևորզելանդական բուրդ, ևայրեևա– կան կապրոն և պղևձա–ամիակայիև նըր– բաթել։ 1975-ին արտադրվել է մեկ մլն մ2 գորգ։ Ազգային նրբաճաշակ զարդարան–քը և ժամանակակից ձնավորումը իջևան– յան գորգերին համաշխարհային ճանա–չում են բերել։ Դրանք ցուցադրվել են Մոն– րեալի, Սան Պաուլուի, Բեյրութի, Բաղ–դադի, Պրագայի, Պլովդիվի, Լայպցիգի միջազգային ցուցահանդեսներում և ՍՍՏՄ ԺՏՆՑ–ում։ Կոմբինատի՝ «Էրեբունի–2750», «Իջնան» և «Գուգարք» գորգերը արժանա–ցել են պետ․ որականիշի։ Արտադը– րանքն առաքվում է Սովետական Միու–թյան բազմաթիվ վայրեր, ինչպես և ար– տասահմաև։
ԳՈՐԳԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ, գորգերի արտա–դրություն։ Տնուց տարածված է ևղել Մեր–ձավոր Արևելքում, Իրաևում, Միջին Ասիա– յում, Կովկասում, Ադրբեջանում, Տայաս– աանում։ Գ–յան մեջ օգտագործվել է ոչ–խարի և ուղտի բուրդ, այծի Փավւուկ մազ, բամբակ, թանկարժեք գորգերում՝ նաև մետաքս, ոսկեթել ու արծաթաթել։ Տա– յասաանում թել ներկելու համար օգտվել են հանքային, կենդանական (որդան կար–միր) և հատկապես բուսական (տորոև, դեղնածաղիկ, ընկույզի, սոխի կեղև ևն) ներկերից։ Գույներն ամրացվել են հան–քային նյութերով։ Դասական գորգը ստեղծ–վում է հանգուցավոր գործվածքով, որի թելերը երեք տեսակ են՝ հենքի թել (եր–կու կամ երեք տակ ամուր ոլորած), միջնա–թել (երկու տակ ամուր ոլորած) և գործա– թել (հին գորգերում՝ երկու, այժմյան գոր–գերում՝ մեկ, թույլ ոլորած, փափուկ թել)։ Առաջին երկուսը մնում են գործվածքի մեջ, իսկ երրորդը, որով կապում են առան–ձին հանգույցները, առաջացնում է գոր–գի թավշակերպ մակերեսը։ Գորգի թևլե– րը հենում են տորքի վրա։ Տենքի մեկ կամ երկու թելի (հայկ․ գորգերում՝ երկու թե–լի) վրա կապվում է առանձին հանգույ–ցը, որից հետո դանակով կտրում են հան–գույցի թելերի ծայրը։ Գորգի լայնությամբ, կողք–կողքի, կապում են հանգույցները (վերջիններիս գույնը պայմանավորված է զարդանկարով և գորգի դաշտի գույնով), որոնց յուրաքանչյուր շարքը ավարտելուց հետո մատներով քաշում, նստևցևում են հանգույցները, հետո աջից ձախ և ձախից աջ անց եև կացևում միջևաթելը հեևքի մեկ ու մեջ թելերի միջոցով և կտուտիչով (կոփիչ, թելատու) կտուտում։ Մինչև XIX^ վերջը հենքի թելերի միջով մատի հաստու–թյան բրդյա պարան էին անց կացնում և փայտյա գործիքով (բեջ) նստեցնում հան–գույցներն ու միջնաթելը, ապա պարանը ևանվում և պահվում էր հաջորդ շարքի համար։ Այժմ չեև գործածում։ Ցաևկացած բարձրությամբ, մկրատով հավասար խու–զում եև յուրաքանչյուր շարքի հանգույց–ների ծայրերը։ Որքան բարակ են գորգի թելևրը, այնքան ավելի շատ են հանգույց–ները (1 մ2 վրա 180000–300000 և ավելի)։ Տայկ․ Գ․ զարգացել է երկու հունով՝ արհեստավորական և ժող․։ Արհեստավո–րական շրջաննևրում գործել են թանկար–ժեք գորգեր՝ հմուտ վարպետների ու նկա–րիչների մասնակցությամբ։ Այդ գորգե–րի զարդանկարները նմանություններ ունեն մանրանկարչական զարդանկար–ների հետ։ XIX դ․ վերջից գորգերն ար–տադրում են մեքենաներով, որ ավելի արտադրողական tt սակայն ձեռքի գոր– գևրը, գեղարվեստական արժեքով և ամ–րությամբ գերազաևցում եև մեքենայա–կանին։ Գ–յան հինավուրց ավանդները պահպանվում են Սովետական Տայաս–տանում։ ՏՍՍՏ–ում Գ․ բուռն զայրացում է ստացել ետպատերազմյան տարիներին, ևատկապես, երբ 1964-ին շարք է մտել Իջնանի գորգագործական կոմբինատը, և Գ․ դրվել է արդ․ հիմքի վրա։ ՏՍՍՏ–ում գորգերի և գորգեղենի արտադրություևը 1940-իև կազմել է 16,1, 1960-ին՝ 130, 1975-ին՝ 2400 հզ․ մ2։ ՏՍՍՏ բոլոր գորգա–գործական արտադրությունները մտնում են «Տայգորգ» միավորման մեջ։ «Տայ–գորգ» միավորման և անհատական գոր–գերն այժմ արտահանվում են զանազան երկրներ։ Տես նաև Գորգ։ Գրկ․ Լևոնյան Գ․, Գորգագործությու–նը Հին Տայաստանում և նրա վերածնունդը մեր օրերում, «ՍԱ», 1940, 6-7։ Ս․ Դավթյան
ԳՈՐԳԻՆ ԻԱՆ, տես Հարությունյան Գրի–գոր։
ԳՈՐԴԼԵՎՍԿԻ Վլադիմիր Ալեքսանդրո–վս [25․9(7․10)․1876, Սվեաբորգ – 10․9․ 1956, Մոսկվա], սովետական արևելա– գետ–թուրքագետ։ ՍՍՏՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1946)։ Ավարտել է Մոսկվայի համալսա–րանի պատմա–բանասիրական ֆակուլ–տետը (1904)։ 1907-ից դասավանղել է Լազարյան ինստ–ում (հետագայում՝ Մոսկ–վայի արևելագիտության ինստ․)։ 1918– 1948-ին նույն ինստ–ի պրոֆեսոր էր․ այնուհետև ղեկավարել է ՍՍՏՄ ԳԱ արե– վևլագիտության ինստիտուտի Մերձավոր և Միջիև Արևելքի երկրների լեզվի և գրա–կանության սեկտորը։ Տևղիևակ է թուր–քագիտական աշխատություևնների՝ «Թուր–քերեն լեզվի քերակաևություն» (1928), «Փոքր Ասիայի սելջուկների պետությու–նը» (1941) ևն։ «Այնտեղ, ուր հնում ապրել են հայերը» հոդվածում բազմաթիվ փաս–տերով և ընդհանրացումներով ցույց է տվել հայերի նշանակալի դերը Օսմանյան կայսրության տնտ․ և մշակութային կյան–քում, մերկացրել թուրք, կառավարող շըր– ջաններին՝ որպես հայերի ցեղասպանու–թյան կազմակերպիչների։ Պարգնատրվել է Լենինի 2 և Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշաններով։ Երկ․ Избр․ соч․, т․ 1–4, М․, 1960–68․ Գրկ․ Библиография печатных работ члена- корреспондента АН СССР В․ А․ Гордлев–ского, М․, 1946․ Վ․ Բայբուրդյան
ԳՈՐԴՅԱՆ ՀԱՆԳՈՒՅՑ, գրական ակնար–կություն։ Ըստ հին հունական ավանդու–թյան՝ փռյուգիական տոհմապետ Գոր– դիոսը Զևսի տաճարիև է նվիրում իր կառ–քը։ Վերջինիս լուծը քեղիին էր կապված այնպիսի հևարամտաթյամբ, որ հնարա–վոր չէր հանգույցի ծայրերը գտնել ու արձակել։ Ում որ հաջողվեր, նա պետք է տիրեր Ասիան։ Ալեքսանդր Մակեդոնա–ցին, պարսկ․ արշավանքից առաջ, Գոր– դիոսի հանգույցը լուծեց թրի մի հարվա–ծով։ Այստեղից էլ «Գորդյան հանգույց» արտահայտությունը՝ անլուծելի, կնճռոտ խնդիր իմաստով և «Գորդյան հանգույցի լուծում» արտահայտությունը, որ նշանա–կում է բարդ, խճճված իրադարձություննե–րի ժամանակ կայացնել արագ ու խիզախ վճիռ։
ԳՈՐԴՈՆ (Gordon) Ոփչարդ (ծն․ 5․10․1929, Սիեթլ, Վաշինգտոնի նահանգ), ԱՄՆ–ի տիեզերագնաց–օդաչու, ռազմածովային նավատորմի սպա։ Ավարտել է Վաշինգ–տոնի համաւսարանը (1951)։ 1966-ի սեպտ․ 12–14-ը Չ․ Կոնրաղի հետ, որպես երկ–րորդ օդաչու, թռիչք է կատարել «Զեմի– նի–11» տիեզերանավով, ուղեծրամ մնա–ցել 71 ժ․ Երկրի շուրջը կատարելով 44 պտույտ և անցնելով 1,8 մլն կմ տարածու–թյուն։ Երկու անգամ խցիկից դուրս է եկել տիեզերք։ 1969-ի նոյեմբ․ 14–24-ը, Չ․ Կոնրադի և Ա․ Բինի հետ, որպես հիմևակաև հատվածամասի օդաչու, դե–
