ղովուըդևեըի մուո։ Փայտե շրջանակի ներ– սի կողմից կախված են լինում մեաաղյա օղեր, բոժոժներ, արծաթյա դրամներ, ձայնահան այլ պարագաներ։ Նվագում են ձեռքերի ափերով, մաանևրով զարկե–լով թաղանթին, նաև՝ թավւահարելով։ Տայերի, իևչպես և կովկասյաև մյուս ժո– ղովուրդևևրի մոտ Դ–ևրը աևսամբլայիև գործիքներ են։ Ա․ Քոչարյան Դ և ղ ա ա ու դափնեկե–ռաս․ ընձյու ղը պտուղներով
ԴԱՓՆԵԿԵՌԱՍ, ձ վ ա ղ և ն ի, (Lauro- cerasus), վարդազգիների ընտանիքի մըշ– տադալար ծառերի կամ թփերի ցեղ։ Տե–րևները կոթունավոր են, մեծ մասամբ՝ կաշեկերպ, սղոցաեզր, ատամնավոր կամ ամբողջական։ Ծաղիկները մանր են, սպիտակ, հավաքված նեղ ողկույզներում։ Պտուղը հյութալի կորիզապտուղ է։ Մի– ջուկը քաղցր է կամ դառը, որոշ տեսակ– ներինը՝ ուտելի։ Տայտնի է մոտ 25 տեսակ, որոնք աճում են տաք և չափավոր տաք շրջանևերում, մեծ մասամբ Ամերիկայում և Եվրասիայում։ Կիրառակաև նշանակու–թյուն ունի դեղատու Դ․ (Լ․ officinalis), որի ծառի բարձրությունը 6–10 մ է։ Պտուղ–ները խոշոր են, ուտելի։ Սերմերը թունա–վոր են, պարունակում են կապտաթթու։ ՈւՍՍՏ հվ–ում, Կովկասում և Աևդրկով– կասում աճեցվում է որպես դեղորայքա– յիև, դեկորատիվ և պտղատու ծառատե–սակ։ Պտուղներն օգտագործվում են սնըն– դի մեջ՝ թարմ և չորացրած վիճակում։ Թարմ տերևևերից ստաևում եև Դ–ի ջուր 1ՀսՆգւււձցՆուլ իշոց)՜․ Դ․ puiq- մացվում է սերմերով, կտրոններով և ճյու– ղերով։
ԴԱՓՆԵԿԻՐ, լաուրեատ (<լատ․ laureatus – դավւևեպսակավոր), անձ, որին շնորհվում է պևտական կամ միջազ–գային մրցանակ․ Դ․ է նաև գեղարվես–տական մրցույթների հաղթողը։ Տերմինը ծնունդ է առել Տին Տունաստանում, որ–տեղ դափնե տերևների պսակով պարգե– վատրվում էին մրցության հաղթողները։ Նույն սովորույթը կար նաև Տիև Տռոմում, Արևմտյան Եվրոպայի միջևադարյաև շատ երկրներում։ Այն հարատևում է միևչև այժմ։ ՄՍՏՄ–ում Դ․ եև կոչվում այև ան–ձինք, որոնց շնորհվում է լևնինյան մրցա–նակ, ՍՍՏՄ և միութենական հանրապե–տությունների մրցանակնևր, ինչպես և երաժիշտևերի, էստրադայիև, գեղարվես–տական խոսքի վարպետների համամիու–թենական և հանրապետական մրցույթ–ների, սպորտային և այլ մրցումների հաղ–թողները։
ԴԱՓՆԵՎԱՐԴ (Nerium), շնամեռուկազգի– ների ընտանիքի բույսերի ցեղ։ Մշտադա–լար բարձր թփեր են։ Տևրևևերը ևեղ եև, նշտարաձև, կաշևկերպ։ Ծաղիկները վառ եև, խոշոր։ Պսակը վարդագույն է, կարմիր, սպիտակ կամ դեղին։ Պտուղը բազմա– սերմ տերևապտուղ է։ Տայտնի է 3 տե–սակ։ Սովորական Դ․ (N․ oleander) ՍՍՏՄ–ում աճեցվում է Ղրիմի հվ․ և Կով– կասի Սևծովյան ափերին, Անդրկովկա–սում, Միջին Ասիայում։ Այլ վայրերում աճեցվում է որպես սենյակային բույս։ Թունավոր է․ պարունակում է գլիկոզիդ–ներ (օլեանդրին, կորներին)։ Տևրևևերից աոացվում են ներիոլիև, կորներին, որոնք հաբերի և լուծույթների ձևով օգտագործ–վում եև սիրտ–անոթային հիվանդություն–ների ժամանակ։
ԴԱՓՆԻ (Laurus), դափնազգիների ըն–տանիքի մշտադալար ծառերի կամ թփե–րի ցեղ։ Տերևևերը հերթադիր են, կաշե–կերպ, ամբողջաեզր։ Ծաղիկները հա–վաքված են հովանոցաձև ծաղկաբույլում։ Պտուղը միասերմ է, կապույտ կամ սև։ Տայտնի է 2 տեսակ (Միջերկրակաև ծովի շրջաններում)։ Ազնիվ Դ․ (Լ․ nobi- lis) ոչ բւսրձր ծառ է (բարձրությունը՝ 2– 20 մ), ճյուղերը հարթ ևն, տերևևերը նշտարաձև, փայլուն։ ՍՍՏՄ–ում աճում է Արևմտյան Անդրկովկասի լեռնա–ան– տառային գոտում, հատկապես Վրաստա– նում։ Տերևներն օգտագործվում են հրու–շակեղենի և պահածոևերի արդյունաբերու–թյան և խոհարարության մեջ։ Պտուղներից ստանում են եթերային յուղ, որը որոշ երկրներում օգտագործվում է բժշկության, անասնաբուժության մեջ։ Դափնեպսակը, Դ–ու ճյուղը փառքի, հաղթանակի և մեծու– յաև խորհրդաևիշ եև։ Ազորյաև (Լ․ azorica) կամ Կ ա ն ա ր յ ա ն Դ․ աճում է Մադեյրա, Կաևարյաև և Ազորյաև կղզի– ևերում։ Ազնիվ դափնի, ա․ ճյուդը ծաղիկներով, բ․ ճյուղը պտուղներով
ԴԱՓՆԻ», կիսամսյա, ապա ամսօրյա կրոնական հանդես։ Լույս է տեսել 1921 – 1922-ին, Զմյուռնիայում։ Արտոնատեր և տնօրեն՝ Տ․ Զվանշիր։ «Դ․» հետամտևլ է կրոնի և գիտության հաշտեցմաևը, տպա–գրել կրոնա–բարոյակաև բովաևդակու - թյամբ հոդվածևեր, եկեղեցակաև տոևևրը, արարողություևևևրն ու ծեսերը մեկնա–բանող ճառեր ու քարոզներ, բարոյախո–սական առածներ։ Լուսաբանել է դպրե– վանքերի ուսումնակրթական վիճակը, զմյուռնահայ համայնքի կյանքը, տպագրել նշանավոր մտավորական գործիչներին նվիրված նյութեր։ Աշխատակցել են Ղ․ Դուրյանը, Տ․ Պալյանը, Ս․ Պալապան– յանը, Ալփասլանը (Ս․ Փանոսյան) և ուրիշևեր։ Ա․ Իառատ յան ԴԱՔԱ, Բանգլադեշի մայրաքաղաքը։ Գըտ– նրվում է Րուրխի–Գանգես գետի ափին։ 1,5 մլն բն․ (1975)։ Քաղ․, տնտ․, կուլտու–րական կենտրոնն է․ տրանսպորտային հանգույց, միջազգային օդանավակայան։
ԴԱՔԻՔԻ Աբու Մանսուր Մուհամմեդ իբն Ահմեդ (ծն․ թ․ անհտ․– մոտ 977), պարս– կա–տաջիկական բանաստեղծ։ Դ–ից պահ–պանվել են մեկ քասիդ, քնարական բա–նաստեղծություններ և «Շահնամե»-ից գլուխներ (988 երկտող), որոնք Ֆիրդու– սին ընդգրկել է համանուն դյուցազներ–գության մեջ։ Դ․ շուբիյայի ներկայացու–ցիչ է, հոսանք, որն արտահայտում է խա–լիֆաթից անկախ լինեւու ձգտում և փառա–բանում հայրենի ավանդույթներն ու սո–վորույթները։ Դ–ի բանաստեղծություննե– րըն աչքի են ընկնում լեզվի պատկերավո–րությամբ, փոխաբերությունների առա–տությամբ։
ԴԱՖՆԻԱՆԵՐ, տես Ջրաչվեր։
ԴԳԼԱԹ, գետ Տայկական լեռնաշխար–հում, տես Տիգրիս։ ԴԴԴ (4,4՛ – դիքլորդիֆենիլդիքլորմեթիլ– մեթան), (С1СбН4)2СНСНС12, տես Միջա–տասպաններ։ ԴԴՄԱձԳԻՆԵՐ (Cucurbitaceae), երկշա–քիլ բույսերի ընտանիք։ Միամյա խուոա– բույսեր և լիաևևեր եև, հազվադեպ թփեր։ Ցողունևերը խիղբերի օգևությամբ մագըլ– ցող կամ գետնատարած են։ Տերևները հերթադիր են, պարզ, հաճախ բլթակավոր։ Ծաղիկևերը ձուլաթևրթ են, կանոնավոր, մեկական, Երբեմն փնջերով, հաճախ միա–սեռ, միատուն կամ երկտուն, բաժակը հնգաբաժան է, պսակը՝ հնգաթերթ։ Ունեն 3–5 ազատ կամ միաձուլված առէջքևեր։ Սերմնարանը ցածրադիր է, ևռաբուն։Պտու–ղը կեղծ հատապտուղ է, արտաքին՝ կոշտ, ներքին հյութալի շերտերով։ Տայտնի է 100 ցեղի 850 տեսակ, որոնք աճում են արևադարձային շրջաններում; Շատ Դ․ (վարունգ, սեխ, ձմերուկ, դդում) ունեն ուտելի պտուղներ, որոնք, ինչպես և վայ–րի Դ–ից՝ կատաղի վարունգը (իշավարուն– գը), լոշտակը հանդիպում եև ևաև ՏՍՍՏ–ում։ Որոշ Դ․ կիրառվում եև բժշկու–թյան մեջ, մի մասը (լոշտակը) դեկորա տիվ են։
ԴԴՄԱՃ, հայաբնակ գյուղ Արևմտյաև Տա– յասաանում, Սեբաստիայի (Սվազի) վի–լայեթում, համանուն քաղաքից 12 կմ արևմուտք։ XX դ․ սկզբիև ուևեր 2150 (250 տուն) բնակիչ։ Զբաղվում էին երկ–րագործությամբ և անասնապահությամբ։ Ուներ եկեղեցի (Ս․ Սարգիս) և դպրոց (Ղևոևդյաև)։ Բևակիչևերը տեղահանվել եև 1915-ի Մեծ եղեռևի ժամանակ։ Նրանց մի մասը զոհվել է, մյուսը՝ տարագրվել օտար երկրներ։
ԴԴՄԱՇԵՆ, գյուղ Տայկական ՍՍՏ Սևանի շրջանում, Տրազդան գետի աջ ափին, Երևան–Սևան երկաթուղու մոտ, շրջկենտ–րոնից 11 կմ հյուսիս–արևմուտք։ Կոլ– տևտեսությունն զբաղվում է անասնապա–հությամբ, կարտոֆիլի, ծխախոտի, հա–ցահատիկի և բանջարեղենի մշակությամբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, ակումբ, գրա–դարան, հիվանդանոց, ծննդատուն, բուժ–կայան, դեղատուն, կապի բաժանմունք։
