բացնում վերջիններիս հասած աննախա–դեպ արհավիրքը։ Սակայն նույնիսկ այդ բարբարոսնևրի շարքում իր վայրագու–թյամբ անգերազանցելի մնաց Գեյր էգ– Զորի կառավարիչ Զեքի բեյը, որն ընդա–մենը մի քանի ամսում իրականացրեց գաղթական զանգվածների ոչնչացումը։ Քանի որ սահմանափակ թվով ասկյար–ների համար դժվար էր զենքի միջոցով վերջ տալ հարյուր–հազարավոր մարդ–կանց կյանքին, նա կարգադրեց անապատ գնացող գաղթականնևրից բռնագրավել սննդամթերքը՝ ստեղծելով արհեստական սով։ Մարդիկ ստիպված եղան ուտել ինչ պատահեր, եղան նույնիսկ մարդակերու–թյան դեպքեր։ Տալեպի շրջանում, ապա Գեյր էզ–Զորի ճանապարհին հայ գաղթականներին օգ–նել են արաբները՝ ձախողևլով արաբնև– րի ձեռքով հայերի հևտ հաշվեհարդար տեսնելու միտումը, որ հետապնդում էին Խաչված հայուհիներ թուրք, իշխանությունները։ Տազարավոր հայ մանուկներ պատսպարվեցին արաբ–ների մոտ, նրանց զգալի մասը դարձավ արաբախոս, որոնցից և ծագել ևն հայ բեդուինները։ Գեյր էզ–Զորի կոտորածը թուրք, մոլե–ռանդ հրոսակների կողմից հայ ժողովըր– դին պատճառած մեծագույն ողբևրգու– թյուններից Է, որը չի կարող ջնջվել մարդ–կության հիշողությունից։ Գրկ․ Տեր–Ջոր, հեղինակ՝ աղեւոեն վերապ–րողները, Փարիզ, 1955։ Տուշամաւոյան Մեծ եղեռնի, Բեյրութ, 1955։ Ա․ Սիմոն յան ԴԵՅՐ ԷԼ–ԲԱՀԱՐԻ, հին կառույցների կոմպլեքս Թեբեի (Եգիպտոս) մոտակայ–քում։ 1893–1966-ին (ընդմիջումներով) պեղել են տարբեր երկրնևրի (Շվեյցա– րիա, ԱՄՆ, Լեհաստան) գիտնականներ։ Պեղումներից հայտնաբերվևլ են՝ Մենտու– հոտեպ I փարավոնի (մ․ թ․ ա․ XXI դ․), Տատշեպսուտ թագուհու (մ․ թ․ ա․ XV դ․ սկիզբ, ճարտ․ Սենմուտ) մասամբ վիմա–փոր հուշադամբան–տաճարների մնա–ցորդներ, արձանագրություններ, արձան–ներ, թեմատիկ ռելիեֆներ, պապիրուս–ներ։ ԴԵ ՅՈՒՐԵ ( <լատ․ de jure – իրավա–բանորեն), տես ճանաչում՝․ ԴԵՅ£ (Dyck) Անտոնիս վան (1599–1641), ֆլամանդական նկարիչ։ Տես Վան Դեյք։
ԴԵՆԱՏՈՒՐԱՅՈՒՄ սպիտակ ուցնե– ր ի (դե․․․ և natura – բնական հատկու– թյուններ, էություն), բ ն ա ф ո խ ու մ, սպիտակուցային նյութերի կազմության և բնական հատկությունների Փոփոխություն, որը կատարվում է միջավայրի ֆիզիկական և քիմ․ պայմանների (ջերմաստիճան, լուծույթի թթվայնություն ևն) ՓոՓոխության հետևանքով։ Տակադարձ պրոցեսը կոչ–վում է ռ և ն ա տ ու ր ա ց ու մ։ Դ․ ար–տահայտվում է սպիտակուցների լուծե–լիության նվազեցմամբ, նրանց էլեկտրա– քիմ․, քիմ․ և կենսբ․ հատկությունների (ֆերմենտային, անտիգենային ևն) фп- փոխմամբ։ Դ․ մեծ նշանակություն ունի ֆիզիոլոգիական պրոցեսների ևամար և սպիտակուցային հումքի արդյունաբևրա– կան վերամշակման գործում։
ԴԵՆԴՐԱՐԻ, դենդրոլոգիական այգի ( <հուն․ 8£v8pov – ծառ), ա ր– բորետում ( <լատ․ arbor – ծառ)։ Տո– ղամաս, որտեղ տեղաբաշխված է բաց գրունտում մշակվող ծառերի, թփերի և բնափայտավոր փաթաթվող բույսևրի հա–վաքածու։ Լինում է ինքնուրույն (օրինակ, Սոչիի, Իջևանի Դ․) կամ մտնում է բուսա–բանական այգիների կազմի մեջ։ Դ–ում տնկարկները լանդշաֆտային պարկի ոճով են, բույսերը տեղաբաշխվում են կարգա–բանական, աշխարհագրական, էկոլոգիա–կան, դեկորատիվ և այլ հատկանիշներով։ Դ․ ունի գիտական, գիտաարտադրական, կուլտուրլուսավորական և ուս․ նշանակու–թյուն։ Դ–ում գիտական հետազոտություն–ներ են կատարվում բույսերի ինտրոդուկ–ցիայի, կլիմայավարժման և սելեկցիայի գծով։ ՍՍՏՄ–ում ամենախոշորներն են՝ ՍՍՏՄ ԳԱ գլխավոր (Մոսկվա), ՈւՍՍՏ ԳԱ կենտրոնական (Կիև), Նիկիտսկի (Յալ– թային մերձ), Ուզբ․ ՍՍՏ ԳԱ (Տաշքենդ), Բաթումի բուսաբանական այգիների և Սոչիի Գ–ները։ ՏՍՍՏ ԳԱ բուսաբանական այգու Դ․ նույնպես ունի հարուստ հավա–քածու (1200 տեսակից ավելի)։
ԴԵՆԴՐԻՏ ( < հուն․ 6£v6pov – ծառ), նյարդային բջջի ճյուղավորված ելուստ, որն ընկալում է ուրիշ նևյրոնների կամ ռևցեպտորային բջիջների դրդող և արգե–լակող ազդեցությունները։ Բջիջներն ունեն մեկից մի քանի Դ–ներ, որոնք առաջաց–նում են նյարդային բջջի զգացող բևեռ։ Դ․ մասնակցում է նյարդային իմպուլսի ընկալմանը, հաղորդմանը և կարգավո–րում բջջի ֆունկցիոնալ վիճակը։ Որոշ տիպի բջիջների Դ–ներ անմիջապես են ընկալում մեխանիկական, քիմ․, ջերմային գրգիռները։ Բարձրակարգ կենդանինևրի կևնտրոնական նյարդային համակարգի Դ–ներն ամևնաճյուղավորվածն են։ Դ–ներն առաջացնում են աքսո–դենդրիտային և դենդրիտո–դենդրիտային սինապսներ։
ԴԵՆԴՐԻՏ ( < հուն․ 6£v6pov – ծառ), որևէ միներալի, մետաղի, ձուլվածքի, արհեստական միացության բյուրեղային գոյացում։ Սովորաբար լինում է ծառի ճյուղի, ձարխոտի տևրևի կամ աստղի ձևով։ Առաջանում է հալոցքնևրից, գոլոր–շիներից կամ լուծույթներից՝ նյութի արագ բյուրեղացման ժամանակ, բյուրեղների աճի նեղված պայմաններում (օրինակ, ապարների կամ միներալների ճեղքերում, մածուցիկ միջավայրում, փուխր կավային առաջացումներում)։ Բնության մեջ սովո– Բնածին ոսկու դենդրիտ րաբար հանդիպում են բնածին պղնձի, ոսկու, արծաթի և այլ մետաղնևրի Դ–ներ։ Բնորոշ է նաև պիրոլյուզիտ, ուրանինիտ և այլ միներալնևրի համար։
ԴԵՆԵԲ (արաբ, պոչ, a Կարապի), 1,3 տեսանելի աստղային մեծության աստղ, լուսատվությունը 51 հզ․ անգամ մեծ է Արեգակի լուսատվությունից, իսկ հեռա–վորությունը վերջինից 500 պս Է։ ԴԵՆԻ (իսկական ազգանունը՝ Դ և ն ի– ս ո վ) Վիկտոր Նիկոլաևիչ [24․2(8․3)․ 1893, Մոսկվա – 3․8․1946, Մոսկվա], ռուս սովետական գրաֆիկ։ Սովետական քաղ․ պլակատի հիմնադիրներից, ծաղրանկա–րիչ։ ՌՍՖՍՏ արվեստի վաստ․ գործիչ (1932)։ 1921-ից աշխատել է «Պրավդա» թերթում։ Դ–ի պլակատներին և ծաղրա–նկարներին ևատուկ են քաղ․ սրությունը, թևմայի ժանրային լուծումը։ Գործերից են՝ «Անտանտա» (1919), «Կապիտալ» (1920) պլակատները, «Մի ուրվական է շրջում Եվրոպայում» (1924), «Պայքար անապաստանության դեմ» (1926) ևն։
ԴԵՆԻԿԻՆ Անտոն Իվանովիչ (1872– 1947, ԱՄՆ), համառուսական հակահեղա–փոխության պարագլուխներից մեկը 1918– 1920-ի քաղաքացիական պատերազմի ժա–մանակ, գևներալ–լեյտենանտ (1916)։ 1917-ին ակտիվորեն մասնակցել է կոռ– նիւովշչինային։ 1918-ի աշնանից դարձել է հակահեղափոխության «Ռուսաստանի հարավի զինված ուժերի» գլխավոր հրա–մանատար։ 1919-ի ամռան–աշնանը գըլ– խավորել է դեպի Մոսկվա արշավանքը։ Սպիտակգվարդիականների ջախջախումից հետո, 1920-ի մարտին, անցել է Ղրիմ, ապրիլի 4-ին հրամանատարությունը հանձ–նել գեներալ Պ․ Վրանգեչին և մեկնել Կ․ Պոլիս։ Քաղ․ հայացքներով հարել, է կադետներին, եղել բուրժուա –պառլա–մենտական հանրապետության ջատագո–
