Գռրպաաի համալսարանում ուսանել է տնտեսագիտություն և իրավաբանություն։ Զբաղվել է ուսուցչությամբ՝ Պետերբուր– գում, Տյուսիսային Կովկասում, Ղրիմում, օժանդակել ղրիմահայերի հոգևոր կյան–քի աշխուժացմանը։ Գրել սկսել է աշա–կերտական տարիներից։ Կատարել է թարգմանություններ Տ․ Տայնեից, Ի․ Կռի– լովից։ Տանրահայտ են Գ–ի «Ծիծեռնակ» (1854), «Մանուշակ» (1878) բանաստեղծու–թյունները, ինքնուրույն և թարգմանական ուսանողական երգերը («Տայոց երգեր, սեր և գինի․․․», «Կրամբամբուլի» ևև)։ Դ–ի արձակ ու չափածո ստեղծագործու–թյունների մի մասն է միայն տպագրված, ուսումնասիրված չէ նաև նկարչական ժա–ռանգությունը։ Երկ․ Երկ․, հ․ 1, Թ․, 1939։ Գրկ․ Լևոնյան Գ․, Տուշեր, Ե․, 1959։ Պ․ Հակոբյան
ԴՈԴՈՇՆԵՐ (Bufonida), անպոչ երկկեն–ցաղների ընտանիք։ Տարածված են բոլոր մայրցամաքներում։ Ապրում են ցամա–քում, ջրերին մոտենում են միայն ձվա– դըրման ժամանակ։ Վարում են մթնշաղա–յին կամ գիշերային կյանք։ Սնվում են միջատներով, թրթուրներով, որդերով, փափկամորթներով։ Ձվադրումն սկսվում է մարտի վերջից մինչև օգոստոսի սկիզ–բը։ Ձվադրումից 5–6 օր հետո հայտնվում են սև, 6–7 սմ մեծության շերեփուկներ։ Սեռահասուն են կյանքի 3–4 տարում։ Տայտնի է ավելի քան 1200 տեսակ։ Բա–ժանվում են 7 ննթաընտանիքի։ Տայաս–տանում տարածված է իսկական Դ–ի են–թաընտանիքին պատկանող կանաչ դո–դոշը (Bufo viridis haur), որը մոխրագույն է, կանաչ բծերով՝ լավ արտահայտված հատկապես վերջավորությունների վրա։ Ատամ չունեն, կարճ, բութ դնչով։ Մաշկը բշտիկավոր է, գլխի երկու կողմերում տեղավորված են թունավոր գեղձերը, որոնցից արտազատված հյութն ընկնելով կենդանիների լորձաթաղանթի վրա խիստ գրգռում Է, իսկ մանր կենդանիներին կա–րող է սպանել։ Դ․ օգտակար են, ոչնչաց–նում են այգիների ու բանջարանոցների վնասատուներին։ ԴՈձԱՁԱՓՈՒԱ, կիրառական ֆիզիկա–յի բաժին, զբաղվում է իոնացնող ճառա–գայթման դոզայի և ռադիոակտիվ վւորձաևմուշների (պրեպարատ) ակտի–վության չափումներով, այդ չափումների սարքերով ու մեթոդներով, ինչպես նաև օրգաևիզմի վրա իոևացևող ճառագայթնե–րի ազդեցությունների ուսումնասիրու–թյամբ։ ԴՈ&ԱՏՈՐ, հեղուկ և սորուն նյութերի տրված զանգվածը կամ ծավալը ավտո–մատ չափող (դոզավորող) սարք։ Գոգա–վորվող նյութը կարելի է չափել զանգվա–ծի միավորներով (կգ)՝ կշռային Դ–ով կամ ծավալի միավորներով (г/3)՝ ծավալային Դ–ով։ ԴՈԺ (<իտալ․ doge, լատ․ dux-ից–առաջ–նորդ), Վենետիկի (VII– XVIII դդ․) ն Զե– նովայի (XIV–XVIII դդ․) հանրապետու–թյունների ղեկավարը։ Վենետիկում Դ–իև ընտրել է իր շարքերից ավագանին՝ բազմ–աստիճան ընտրությունների միջոցով, ցմահ ն սկզբնական շրջանում ունեցել է մեծ իշխանություն։ Առանձին Դ–երի՝ իշ– խանությունը ժառանգական դարձնելու փորձերից հետո Վենետիկի օլիգար–խիան XII–XIV դդ․ ընթացքում աստի–ճանաբար սահմանափակել է նրա դե–րը։ Զենովայում Դ–ի պաշտոնը ցմահ է հայտարարվել 1339-ին։ Սակայն 1528-ին նրա ժամկետը սահմանափակվել է 2 տա–րով։ ԴՈԺՍ (Dozsa) Դյորդ (1475–1514), 1514-ի հակաֆեոդալական գյուղացիական ապըս– տամբության առաջնորդ Տունգարիայում։ Թուրքերի դեմ մղած հաջող մարտերի հա–մար ստացել է ազնվականի իրավունքներ։ Նշանակվելով գյուղացիներից և քաղաքա–յին չքավորներից հավաքագրված խաչա–կիր զորքերի հրամանատար՝ կոչ է արել զենքն ուղղել ֆեոդալների դեմ։ Տուլիսի 15-ին Դ–ի հիմնական ուժերը (33 ևզ․) պարտվել են։ Վիրավորված Դ․ գերվել և մաևապատժի է ենթարկվել։
ԴՈԼԱԲ&ՏԱՆ Զավեն Լևոևի (ծն․ 16․10․ 1928, Ալեքսանդրիա), հայ սովետական բժիշկ, սրտաբան։ Բժշկական գիտ․ դ–ր (1963), պրոֆեսոր (1963)։ 1953-ին ավար–տել է Երևաևի պետակաև բժշկակաև իևստ–ը։ 1956-ից սրտաբաևության և սըր– տային վիրաբուժության Լ․ Ա․ Տովհան– նիսյանի անվ․ ինստ–ի (Երնան) սրտա–բանության բաժնի վարիչն է։ Դ–ի գիտա–կան աշխատանքները վերաբերում են սրտամկանի ինֆարկտի, հիպերտոնիկ հիվանդության, սրտային անբավարարու–թյան, էլեկտրասրտաբանության և հա–մադրական էլեկտրամեխանասրտաբա– նության հարցերին։ Միջազգային «Զոր– նել օֆ էլեկտրոկարդիոլոգի» հանդեսի (ԱՄՆ) խմբ․ կոլեգիայի անդամ։ ՏՍՍՏ VII, VIII և IX գումարումևերի Գերագույև սովետի դեպուտատ է․ 1972-ից՝ ՏՍՍՏ Գերագույն սովետի Նախագահությաև ան–դամ։ Երկ․ Синтетическая электрокардиология, Е․, 1963; Очерки синтетической электро–механокардиологии, Е․, 1965; Основы кли–нической электрофизиологии и биофизики сердца, М․, 1968․
ԴՈԼԳԻԻ Վլադիմիր Իվանովիչ (ծն․ 4․12․ 1924), կուսակցական և պետական գոր–ծիչ։ ՍՄԿԿ անդամ 1942-ից։ 1941–43-ին ծառայել է սովետական բանակում։ 1949-ին ավարտել է Իրկուտսկի լեռնա–մետալուրգիական ինստ–ը։ Աշխատել է Կրասնոյարսկում, Նորիլսկում։ 1969-ին ընտրվել է ՍՄԿԿ Կրասնոյարսկի երկըր– կոմի առաջին քարտուղար։ 1972-ից ՍՄԿԿ ԿԿ–ի անդամ, ՍՄԿԿ ԿԿ–ի քարտու–ղար։ ՍՍՏՄ VII–IX գումարումների Գե– րագույև սովետի դեպուտատ Է, սոցիա–լիստական աշխատանքի հերոս (1965)։ Պարգևատրվել է Լենինի 4, Տայրենական պատերազմի առաջին աստիճանի շքա–նշաններով։
ԴՈԼԵԺԱԼ Նիկոլայ Անտոնովիչ [ծն․ 15(27)․10․1899, Զապորոժիեի մարզի Օրե– խովի շրջանի Օմելնիկ գյուղ], սովետական Էներգետիկ։ ՍՍՏՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1962), սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1949)։ Ավարտել է Մոսկվայի բարձրագույն տեխնիկական ուսումնա–րանը (1923)։ Աշխատանքները վերաբե–րում են միջուկային Էներգետիկային, կոմպրեսորների և ջերմաուժային տեղա– կայանքների նախագծումներին։ Դ․ աշ–խարհում առաջին ատոմային Էլեկտրա–կայանի ռեակտորի գլխավոր կոնստրուկ–տորն Է։ ՍՍՏՄ պետական (1949, 1952, 1953, 1970) և լենինյան (1957) մրցանակ–ների դափնեկիր Է։ Պարգևատրվեւ է Լենի– ևի 4 շքաևշաևով։
ԴՈԼԵՐԻՏ (<հուն․ 6oXep6g – խաբուսիկ), մագմատիկ ապար, բազաււոի տեսակը։ Բնորոշ է լրիվ բյուրեղային, խոշորահա–տիկ դոլերիտային ստրուկտուրան։ Առա–ջանում է բազալտային հալոցքի դանդաղ սառչելուց՝ խոշոր լավային հոսքերի կենտրոնական մասերում կամ երակնե–րում։ Օգտագործվում է շինարարության մեջ հատաքար և խճաքար պատրաստե–լու համար։
ԴՈԼԻՁԵ Սեմյոև Վիսարիոևի [ծև․ 24․1 (6․2)․ 1903, Մախարաձե], վրաց սովետակաև կիևոռեժիսոր և կիևոդրամատուրգ։ ՍՍՏՄ ժող․ արտիստ (1965)։ ՍՄԿԿ աևդամ 1941-ից։ 1925-ին ավարտել է Թիֆլիսի համալսարաևի պատմա–բաևասիրական ֆակուլտետը։ Դ–ի կինոնկարներից են՝ «Դարիկո» (1937), «ճպուռը» (1954, ըստ Բարաթաշվիլու «Մարինե» պիեսի), «Էթե– րիի երգը» (1957), «Ֆաթիմա» (1959, ըստ Կ․ Խետագուրովի պոեմի)», «Տանդիպում անցյսղի հետ» (1967), «Քաղաքն արթնա–նում է ծեգին» (1968)։ Արժանացել է ՍՍՏՄ պետ․ մրցանակի (1950)։ Կադր «Տանդիպում անցյալի հեա» կինո–նկարից (1967), ռեժ․ Ս․ Դ ո լ ի ձ ե
ԴՈԼԻՎՈ–ԴՈԲՐՈՎՈԼԱ4Ի Միխայիլ Օսի– պովիչ [21․12․1861 (2․1․1862), Պետեր– բուրգ – 15․11․1919, Տայդելբերգ, Գեր–մանիա], ռուս Էլեկտրատեխնիկ, եռաֆազ հոսանքի տեխինկայի ստեղծողը։ Գրկ․ Веселовский О․ Н․, М․О․ До ливо-Добровольский, М․– Л․, 1963․
ԴՈԼԼԱՐ (անգլ․ dollar, գերմ․ taler, թա–լեր), ԱՄՆ–ի, Կանադայի, Ավստրալիայի, Նոր Զելանդիայի, Լիբերիայի, Եթով–պիայի, Մալայզիայի, Բարբադոսի, Գա– յանայի, Սինգապուրի, Տրինիդադի և Տոբագոյի, Զամայկայի, Արևմտյաև Սա– մոայի, Սյաևգանի, Ֆիջիի, Բահամյան կղզիների, Բրունեյի և Բրիտանական Տոնդուրասի դրամական միավոր։ ԱՄՆ–ում շրջանառում է 1786-ից (արծաթե Դ․)։ 1873-ից դրամական միավոր է դարձել ոսկե Դ․։ 1900-ին հաստատվել է Դ–ի ոս–կե ստանդարտը, որից 1933փն ԱՄՆ–ի կառավարությունը հրաժարվել է (1929– 1933-ի տնտ․ ճգնաժամի պատճառով)։
