թյունը, վեճերի խաղաղ կարգավորումը, նևրքին գործերին չմիջամտելը, մարդու իրավունքների և հիմնական ազատու–թյունների, ներառյալ մտքի, խղճի, կրո–նի և համոզմունքների ազատության հար–գումը, ժողովուրդների իրավահավասարու–թյունը և իրենց բախտը տնօրինելու իրա–վունքը, պետությունների համագործակ–ցությունը, միջազգային իրավունքով նա–խատեսված պարտավորությունների բա–րեխիղճ կատարումը։ Կարնոր նշանակություն ունեն պետու–թյունների միջև վստահության ամրա–պնդման և անվտանգության ու զինաթափ–ման վերաբերյալ դրույթները։ Կողմերը, մասնավորապես, պայմանավորվել են 21 օր առաջ ծանուցում տալ ավելի քան 25 հզ․ մարդուց բաղկացած ցամաքային զորքերի խոշոր զորավարժությունների մասին և դիտորդևեր փոխաևակել։ Մասնակից պե–տություններն ընդունել են իրենց շահա–գրգռվածությունը այն ջանքևրում, որոնց նպատակն է ռազմ, դիմակայության նվա–զեցումը և զինաթափմանը աջակցելը, որոնք կոչված են լրացնել Եվրոպայում քաղ․ լարվածության թուլացումը և ամ– րապնդել մայր ցամաքի անվտանգությու–նը։ «Լարվածության թուլացումը,– նշված է այդ փաստաթղթում,– դարձնել ինչպես անընդհատ, այնպես էլ ավևլի ու ավելի կենսունակ և բազմակողմանի պրոցես»։ Եզրափակիչ ակտում զգալի տեղ է հատկացվել պետությունների փոխշահա– վետ հարաբերությունների զարգացմանը՝ առևտրի, արդ․ արտադրության, գիտու–թյան և տեխնիկայի, շրջակա միջավայրի, տրաևսպորտի, զբոսաշրջիկության, կադ– րևրի պատրաստման և այլ բնագավառ–ներում։ Տումանիտար ն այլ բնագավառ–ներում համագործակցելու վերաբերյալ փաստաթուղթը, որը կազմում է եզրափա–կիչ ակտի բաղկացուցիչ մասը, ընդգրկում է հարցերի լայն շրջանակ, որոնք առնչվում են ժողովուրդների գիտ․, մշակութային և սոցիալական կյաևքի ամենատարբեր ոլորտներին (շփումներ մարդկանց միջև, ընտաևիքների վերամիավորում, տարբեր պետությունների քաղաքացիների ամուս–նություն, երիտասարդական հանդիպում–ներ, ինֆորմացիայի փոխանակում, փո–խանակումներ գիտության, մշակույթի, արվեստի, կրթության բնագավառներում նն)։ Փաստաթղթի եզրափակիչ բաժինը վերաբերում է խորհրդակցությունից հևտո կատարվելիք քայլերին։ Տամաեվրոպական խորհրդակցությու–նը խոշոր իրադարձություն էր Եվրոպայի կյանքում։ Այն վերջնականապես ամփո– փեց երկրորդ համաշխարհային պատե–րազմի արդյունքները և նոր դարագլուխ բաց արեց մայր ցամաքի զարգացման պատմության մեջ, մեծ ներդրում եղավ ամբողջ աշխարհի խաղաղության և ան–վտանգության ամրապնդման գործում։
ԵՎՐՈՊԵՈԻԴ ՌԱՍԱ, եվրասիական ռասա, մարդկության մեծ ռասաներից մեկը։ Տարածված է Եվրոպայում, Առաջա–վոր Ասիայում, Տյուսիսային Աֆրիկայում, Տյուսիսային Տնդկաստանում, ինչպես նաև Ամերիկայում, Ավստրալիայում, Տարա–վային Աֆրիկայում։ Ե․ ռ–ի ներկայացու– ցիչներն ունեն սպիտակ կամ բաց գույնի մաշկ, փափուկ, ուղիղ կամ ալիքաձև մա–զեր, խիստ զարգացած մազային ծածկույթ, նեղ, ցցուն քիթ, բարակ շուրթեր։ Տայերը պատկանում են Ե․ ռ–ի արմե– նոիդ մարդաբանական տիպին։
ԵՎՐՈՊԻՈՒՄ (Europium), Eu, պարբերա–կան համակարգի III խմբի քիմիական տարր։ Լանթանիդ Է, կարգահամարը՝ 63, ատոմական զանգվածը՝ 151,96, խտու–թյունը՝ 5259 կգ/մ3, հալման ջերմաստի–ճանը՝ 826°C, եռմանը՝ 1430°C։ Ատոմի արտաքին Էլեկտրոնային թաղանթի ընդ–հանուր տեսքը 5p66s2 Է։ ԵՏ ՈՒ ԱՌԱՋ, հայկական կլոր պարի տեսակ։ Տարածված է Տայւսստանի գրե–թե բոլոր շրջաններում։ Տիմնականում տղամարդու պար Է։ Քաղաքներում պարում են դանդաղ, հանդիսավոր, գյուղերում՝ արագ, թռիչքներով։
ԵՏԱԴԱՐՁ ՏԻՖ, սուր վարակիչ հիվան–դություն, որի կլինիկական ընթացքը բնո–րոշվում է պարբերաբար կրկնվող տեն–դային նոպաներով և միջնոպային ան– տենդ շրջաններով։ Տարբերում են ո ջ– լային կամ ևամաճարակային և տզա– յ ի ն կամ տեղաճարակային Ե․ տ․։ П ջ– I ա յ ի ն Ե․ տ․ հաճախ հանդիպում է պա–տերազմների, սովի, ոջլոտության և գաղ–թի ժամաևակ։ Առողջապահության Տամաշ– խարհային Կազմակերպության տվյալնե–րով այժմ ոջլային Ե․ տ․ գրանցվում է Տյու– սիսային Աֆրիկայի և Տարավային Ամե–րիկայի երկրներում։ ՄԱՏՄ–ում այն լրիվ վերացել Է։ Տայաստանում ոջլային Ե․ տ–ի համաճարակներ են բռնկվել 1917– 1918–19-ին։ Ոջլային Ե․ տ–ով հիվանդա–նում է միայն մարդը։ Տարուցիչը սպիրո– խեւոն Է․ ևայտնաբերել է գերմանացի բժիշկ 0․ Օբերմեյերը 1868-ին։ Վարակի միակ աղբյուրը հիվանդ մարդն Է, փոխան–ցողը՝ հագուստի ոջիլը, որը վարակիչ է դառնում հիվանդի արյունը ծծելուց 4 օր հետո։ Սպիրոխետները մարդու օրգանիզմ են թափանցում մաշկի քերծվածքների, ճանկռվածքների միջով, անցնում ևն ավ–շային համակարգ, ապա արյան ընդհա–նուր հոսքով ընկնում փայծաղ, լյարդ, ոսկրածուծ ն կենտրոնական նյարդային համակարգ։ Սպիրոխետները այդ օր–գաններից պարբերաբար ընկնում են ար–յան մեջ և առաջացնում կրկնակի տենդա–յին նոպաներ։ Ոջլային Ե․ տ–ից հետո առաջանում է անկայուն իմունիտետ։ Տի– վանդության գաղտնի շրջանը 2–14 օր Է։ Առաջին նոպան սկսվում է հանկար– ծակի դողով, ջերմության բարձրացմամբ (40–41°cj, ընդհանուր թուլությամբ, մկա– նացավերով, հատկապես՝ ձկնամկանների շրջանում։ Նոպան շարունակվում է 5–8 օր, ապա մարմնի ջերմությունը դառնում է բնականոն, սկսվում է 6–8 օրյա դադարի շրջանը (ապիրեքսիա)։ Տանկարծակի դո–ղից հետո ևիվանդի ջերմությունը կրկին բարձրանում Է, սկսվում է երկրորդ նո–պան, տևում 3–5 օր, որին հաջորդում է 8–12 օրյա դադարի շրջանը։ Երբեմն կարող են լինել 3-րդ, հազվադեպ՝ 4-րդ և 5-րդ նոպաները։ Ցուրաքաևչյուր նոպա–յի վերջում սպիրոխետների մեծ մասը ոչնչանում է արյան մեջ հակամարմիննե–րի (սպիրոխետոլիզին) առաջացման շնոր–հիվ։ Ախտորոշ ու մը․ նոպայի ժա– մանակ, ջերմության բարձրացումից 14 ժամ անց, հարուցիչը հնարավոր է հայտ–նաբերել հիվանդի մատից վերցրած ար–յան ևաստ կաթիլի կամ քսուքի մանրա–դիտակային հետազոտմամբ։ Բ ու ժ ու– մ ը․ ստացիոնար պայմաններում, ար– սենային պատրաստուկներով և անտի–բիոտիկներով։ Կանխարգել ու մը․ հիվանդի վաղ հայտնաբերում, անհապաղ հոսպիտալացում (հիվանդը դուրս է գըր– վում վերջին ջերմային նոպայից 15 օր հետո)։ Պայքար ոջլոտության դեմ։ Օջա–խի և հիվաևդի հետ շփվող աևձաևց սանի–տարական մշակում։ Տզային Ե․ տ․, բնական–օջախային վարակիչ հիվանդու–թյուն Է։ Օջախները հայտնաբերվել են Աֆրիկայում, Ասիայում, Ամերիկայում, Եվրոպայում։ ՍՍՏՄ–ում հանդիպում է Ղազախստանում, միջինասիական հան–րապետություններում, Անդրկովկասում, Ուկրաինայի հվ–ում։ Բնական պայման–ներում տզային Ե․ տ–ով հիվանդանում են կրծողները (մկներ, առնետներ, համստեր– ներ, ճագարամկներ նն)։ Տզային Ե․ տ–ի հարուցիչները Borelia ցեղի սպիրոխետ– ներն են, փոխանցողները՝ Ornithodorus ցեղի տզերը։ Մեկ անգամ վարակված տիզը ունակ է հիվանդությունը տարածել իր ամբողջ կյանքի ընթացքում։ Տզային Ե․ տ․ թողնում է անկայուն իմունիտետ։ Տզային Ե․ տ–ի կլինիկան նման է ոջլային Ե․ տ–ին, սակայն ընթացքն ավելի թեթև Է, ևոպաևերի թիվն ավելի շատ (8–10) և անկանոն։ Բ ու ժ ու մ ը․ ստացիոնար պայմաններում։ Կանխարգել ու մը․ տզերի և կրծողևերի ոչնչացում։ Ա․ Աաոաբաց յան
ԵՏԱՃՈՒՄ, տես Ռեդուկցիա։
ԵՏԾՆՆԴՅԱՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ (մարդու), ետծննդյան շրջանի վարակիչ հիվաևդություններ։ Տարուցիչներն են ստրեպտոկոկը, ստաֆիլոկոկը, Էնտերո–կոկը, պնևմոկոկը և գոևոկոկը, որոնց ներթափանցման համար ծննդկանի օր–գանիզմում կան նպաստավոր պայման–ներ (արգանդի վերքային մակերես, վզի– կի, ևեշտոցի կամ շեքի պատռվածքներ)։ Մանրէները օրգանիզմ են թափանցում դրսից՝ միջամտողի ձեռքերի կամ չախ– տաևարված գործիքների միջոցով, ներ–քին՝ արյունային ու ավշային ճանապար–հով (փտած ատամից, ականջի, նշագեղ– ձերի, որդանման ելունի թարախային բորբոքման օջախներից)։ Ըստ ախտա–հարման պրոցեսի տարածվածության Ե․ հ․ լինում են տեղական և ըևդ– հ ա ն ու ր։ Տեղական հիվանդություն–ներն են՝ արտաքին սեռական օրգաննե–րի, հեշտոցի, արգանդի շճաթաղանթի, ձվարանների, արգանդափողերի, հար– արգանդային ցանցաշերտի, կոնքամզի, որովայնամզի բորբոքումները և արգան–դի թերի ետաճումը։ Ըևդհաևուր բևույթի հիվանդություններն են սեպսիսը և թրոմ– բոֆւեբիւոը։ Վերջիններս մեծ մասամբ առաջանում են կրիմինալ վիժումներից և արգանդի թարախային բորբոքումնե–րից։ Ետծննդյան շրջանում հաճախ հան–դիպում է արգանդի թարախային ախտա–հարումը (Էնդուէեւորիւո), որն սկսվում է ծննդաբերության 3–4-րդ օրը։ Բնորոշ–վում է ընդևանուր թուլությամբ, ջերմու–
