Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 3.djvu/56

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

դրված Քրիստոնեա–դեմոկրատական միու թյան (ՔԴՄ, սրան հարում է Քրիստոնեա– սոցիալական միությունը՝ ՔՍՄ) պարա–գլխի ղեկավարությամբ։ Սեպա․ 12-ին երկրի պրեզիդենտ ընտրվեց Թ․ Տոյսը (1948-ին կազմավորված Ազատ դեմո–կրատական կուսակցության՝ ԱԴԿ հիմ–նադիրներից մեկը)։ ԳՖՏ–ում սկսեց արա–գորեն վերածնվել գերմ․ մոնոպոլիաների իշխանությունը։ 1950-ի վերջին տնտեսու–թյունը հասավ նախապատերազմյան մա–կարդակին։ Իսկ 1965-ին արդ․ արտադրան–քի ծավալը հասավ Ֆրանսիայի, Իտալիա–յի, Բելգիայի, Նիդերլանդների և Լյուք– սեմբուրգի արդ․ արտադրանքի ծավալին՝ միասին վերցրած։ ԳՖՏ վարում էր ռևանշի, 1937-ի սահման–ներում Գերմանիայի վերածնման, ԳԴՏ–ի բռնի կլանման քաղաքականություն։ 1950-ին ոստիկանական կազմավորում–ների անվան տակ ԳՖՏ–ին թույլատրվեց սեփական բանակ ստեղծել։ 1950-ին ԳՖՏ դարձավ Եվրոպական խորհրդի, 1951-ին՝ Ածխի ու պողպատի եվրոպական միավոր–ման (ԱՊԵՄ) անդամ։ 1955-ի մայիսի 5–ին ուժի մեջ մտան փարիզյան համաձայնա– գրերը (տես Փարիզի համաձայնագրեր 1954), որոնք հռչակեցին ԳՖՏ–ի սուվե–րենությունը։ Սակայն արմ․ տերություն–ներն իրենց վերապահեցին նրա քաղաքա–կանությանը վերահսկելու առանձնաշը– նորհը, ներառյալ «արտակարգ դրություն» հայտարարելու իրավունքը, որի դեպ–քում իշխանությունն ամբողջովին անց–նում է իրենց ձեռքը։ Փարիզի համաձայ– նագրերի հիման վրա ԳՖՏ ընդգրկվեց ՆԱՏՕ–ի մեջ և 12 դիվիզիա կազմավորե–լու պարտավորություն ստանձնեց։ 1966-ին Բունդեսվերն արդեն 468 հզ․ զինվոր ուներ և արևմտագերմանական արդյունաբերու–թյունը 65% –ով ապահովում էր նրա սպա–ռազինման պահանջները։ Երկրում կա–ռուցվում և գործում էր 34 ատոմային ռեակ–տոր։ ԳՖՏ առաշաւոար դիրք գրավեց Եվրոպական տնտեսական ևամագործակ– ցության (ԵՏՏ, հիմնվել է 1957–58-ին) մեջ։ ԳՖՏ–ի կառավարող վերնախավի քա–ղաքականությունը հանդիպում էր երկրի դեմոկրատական ուժերի դիմադրությանը։ 1951 – 58-ին արգելվեց 200-ից ավելի դե–մոկրատական կազմակերպությունների և միությունների գործունեությունը։ 1956-ին արգելվեց Գերմանիայի կոմկուսը (ԳԿԿ)։ Ամբողջ երկրում տեղի էին ունենում գոր–ծադուլներ և ցույցեր, որոնք ավարտվում Էին ոստիկանության հետ արյունալի ընդ–հարումներով։ 1955-ին ՍՍՏՄ–ի և ԳՖՏ–ի միջև դիվա–նագիտական հարաբերություններ հաս–տատվեցին։ Սակայն շեշտը դնելով սպա–ռազինման և «ուժի քաղաքականության» իրագործման վրա՝ ԳՖՏ–ի կառավարու–թյունը մերժում էր գերմ․ հարցի դեմո–կրատական լուծման վերաբերյալ ԳԴՏ–ի և Սովետական Միության առաջարկները։ Լ․ Էրհարդի (1963) և Կ․ Գ․ Կիզինգերի (1966) կառավարությունները շարունա–կեցին նախկին քաղաքականությունը՝ նրա էությունը քողարկելով «խաղաղասիրա–կան» հայտարարություններով։ 1964-ին ԳՖՏ–ում սկսեց լեգալ գործել նեոֆաշիս– տական Նացիոնալ–դեմոկրատական կու–սակցությունը, որի ներկայացուցիչները շուտով թափանցեցին արևմտա–գերմանա– կան որոշ լանդտագներ։ Միաժամանակ ուժեղանում էին երկրի իսկական շահերը հաշվի առնող ռեալիստական քաղաքա–կանություն վարելու միտումները։ 1969-ին ԳՖՏ–ում հիմնադրվեց և իր գործունեու–թյունն սկսեց գերմանական կոմունիստա–կան կուսակցությունը։ Բունդեստագի 1969-ի ընտրություևներից հետո ՔԴՄ– ՔՍՄ կոալիցիաև հեռացվեց իշխանությու–նից։ ԳՍԴԿ (որպես արևմտագերմանահան կուսակցություն հիմնադրվել է 1946-ի մայիսին) և ԱԴԿ–ի ղեկավարության միջև կնքված համաձայնագրի հետևան–քով կազմվեց Վ․ Բրանդի (ԳՍԴԿ) կոա–լիցիոն կառավարությունը։ Դրանից առաջ ԳՖՏ–ի պրեզիդենտ էր ընտրվել սոցիալ– դեմոկրատ Գ․ Տայնեմանը՝ հրաժարա–կան տված ՔԴՄ անդամ Գ․ Լյուբկեի փո–խարեն (պրեզիդենտն էր 1959-ից)։ ԳՖՏ–ում որոշակի տեղաշարժեր կա–տարվեցին ուժերի տեղաբաշխման մեջ։ 1969-ին ԳՖՏ ստորագրեց միջուկային զենքը չտարածելու պայմանագիրը։ ԳՖՏ–ի կառավարությունը ուժի գործադրումից հրաժարվելու հարցերի շուրջը բանակցու–թյունների մեջ մտավ ՍՍՏՄ–ի և ԼԺՏ–ի հետ։ 1970-ի օգոստ․ 12-ին, Մոսկվայում, ՍՍՏՄ–ի և ԳՖՏ–ի միջև կնքվեց պայմա–նագիր, որով կողմերը պարտավորվեցին անշեղորեն պահպանել Եվրոպայի բոլոր պետությունների տերիտորիալ ամբողջու–թյունը, այժմ և ապագայում անխախտելի համարել սահմանները Եվրոպայում՝ ներ–առյալ Օդեր–Նայսե և ԳԴՏ–ի ու ԳՖՏ–ի սահմանները։ 1970-ի դեկտ․ 7-ին Վարշա– վայում ԼԺՏ–ի և ԳՖՏ–ի միջև պայմանա–գիր ստորագրվեց նրանց փոխադարձ հա–րաբերությունների կանոնավորման հի–մունքների մասին։ Երկու պայմանագրե– րըն էլ կարևոր ավանդ են Եվրոպայում իրադրության առողջացման գործում։ ՔԴՄ–ՔՍՄ բլոկի շուրջը խմբված հետա–դիմական շրջանները Մոսկվայի ու Վար– շավայի պայմանագրերի վավերացմանը խանգարելու բազմաթիվ փորձեր արեցին։ Սակայն ակներև էր ԳՖՏ անցյալի քա–ղաքականության հունը վերադարձնելու նրանց փորձերի անհեռանկարայնությու–նը։ 1971 ի սեպտ․ 3-ին ՍՍՏՄ–ի, ԱՄՆ–ի, Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի միջև համաձայնագիր ստորագրվեց Արևմտյան Բեռլինի դրությունը կանոնավորելու ևետ կապված ևարցերի շուրջը։ Տամաձայնա– գիրը փաաոեց, որ այդ քաղաքը ԳՖՏ–ի բաղկացուցիչ մասը չէ և այսուհետ չի կառավարվելու նրա կողմից։ Միաժամա–նակ փոխադարձաբար ընդունելի ձհով կարգավորվեցին Արևմտյան Բեռլինի կող–մից արտաքին աշխարհի հետ կապ պահ–պանելու հարցերը։ Դրա վերաբերյալ 1971-ի դեկտեմբերին համապատասխան համաձայնագրեր կնքվեցին ԳԴՏ–ի և ԳՖՏ–ի միջև, ԳԴՏ–ի և Արևմտյան Բեռլի– նի սենատի միջև։ 1971-ի սեպտ․ 16–18-ը Ղրիմում տեղի ունեցավ ՍՄԿԿ Կենտկոմի գլխավոր քար–տուղար Լ․ Ի․ Բրեժնևի հանդիպումը ԳՖՏ–ի ֆեդերալ կանցլեր Վ․ Բրանդի հետ։ Տանդիպման ընթացքում փոխըմբռնում ձեռք բերվեց սովետա–արևմտագերմանա– կան բազմակողմանի հարաբերություննե–րի հետագա զարգացման շուրջը։ 1972-ի մայիսի 18-ին ԳՖՏ–ի բունդեստագը ձայ–ների մեծամասնությամբ հավանություն տվեց Սովետական Միության և Լեհաս–տանի հետ ԳՖՏ–ի կնքած պայմանագրե–րին։ 1972-ի հունիսի 3-ին պայմանագրե–րը ուժի մեջ մտան։ 1972-ի դեկտ․ 21-ին Բեռլինում ստորագրվեց ԳԴՏ–ի և ԳՖՏ–ի հարաբերությունների հիմունքների վե–րաբերյալ պայմանագիրը, որը նշանա–վորում է արմատակաև շրջադարձ գերմ․ երկու պետությունների փոխհարաբերու–թյուններում և ամուր հիմք է ստեղծում եվրոպական խաղաղության ու անվտան–գության համար։ 1973-ի մայիսի 18–23-ը այցով ԳՖՏ–ում եղավ Լ․ Ի․ Բրեժնևը։ ՍՍՏՄ–ի և ԳՖՏ–ի միջև ստորագրվեցին մի շարք համաձայնագրեր, որոնք ամրա– պնդեցին կարևոր ոլորտևերում սովետա– արևմտագերմանական հարաբերություն–ները և երկարաժամկետ հիմք հանդիսա–ցան բազմակողմանի համագործակցու–թյան զարգացման համար։ 1973-ի սեպտ․ 18-ին ԳՖՏ ընդունվեց ՄԱԿ։ 1974-ի մա–յիսի 6-ին Վ․ Բրանդը հեռացավ ֆեդերալ կաևցլերի պաշտոնից։ Մայիսի 16-ին կազ– մըվեց նոր կառավարություն՝ ԳՍԴԿ–ի նախագահի տեղակալ և ֆինանսների նախ– կիև մինիստր Տելմուտ Շմիդի գլխավորու–թյամբ։ Տաևդես գալով կառավարական հայտարարությամբ, Տ․ Շմիդը ընդգծեց, որ կառավարական ներկա կոալիցիայի քաղաքականության մեջ փոփոխություն–ներ չեն լինի։ VI․ Քաղաքական կուսակցությունները, արհմիությունները և այլ հասարակական կազմակերպությունները Գերմանիայի կոմունիստա՝ կան կ ու ս ա կ ց ու թ յ ու ն (ԳԿԿ)։ Տիմնվել է 1918-ին, 1956-ին արգելվել է։ Գերմանական կ ո մ ու ն ի ս տ ա– կ ա և կուսակցություն (ԳԿԿ)։ Տիմնվել է 1968-ին, ունի մոա 40 հզ․ ան–դամ (1975)։ Գերմանիայի սոցիալ–դե– մոկրատական կուսակցու– թյուն (ԳՍԴԿ)։ Ստեղծվել է 1946-ին, ունի 995 հզ․ անդամ (1975-ի սկիզբ), նա–խագահն է Վ․ Բրանդը։ Ազատ դեմո–կրատական կուսակցություն (ԱԴԿ)։ Տիմնվել է 1948-ին, ունի 71 հզ․ անդամ (1975-ի սկիզբ)։ Ք ր ի ս տ ո– ն և ա–դ եմոկրատական միու– թյուն (ՔԴՄ)։ Ձևավորվել է 1950-ին, ունի 1538 հզ․ անդամ (1975-ի սկիզբ)։ Քրիստոնե աս ոցիալական մ ի ու թ յ ու ն (ՔՍՄ)։ Տիմնվել է 1945-ին, գործում է միայն Բավարիայամ, ունի 126 հզ․ անդամ (1975-ի նոյեմբեր)։ Գեր–մանական մ ի ու թ յ ուն։ Տիմնվել է 1971–ի հունիսին, ունի մոտ 2 հզ․ անդամ։ Ազգային դեմոկրատական կ ու ս ա կ ց ու թ յ ու ն (ԱԴԿ)։ Տիմնվել 1964-ին, աջ նեոֆաշիստական խմբավո–րումների միավորումով, ունի մոտ 22 հզ․ անդամ (1973-ի հոկտեմբեր)։ Ի» ա ղ ա– ղության գերմանական միու– թ յ ու ն (1սԳՄ)։ Տիմնվել է 1960-ին։ Տան ու ն դեմոկրատական առաջադիմության (ՏԴԱ) կու–