2000-իև կանաչ տարածությունները կկազ–մեն 8762 հա՝ ողջ մակերեսի կեսից ավե–լին; Մեկ շնչի հաշվով՝ ընդևանուր օգտա–գործման կանաչ տարածություննևրը (այ–գիներ, պուրակներ, զբոսայգինևր նև) կկազմեն 31,7 г/2, սահմանափակ օգտա–գործմ՛ան տարածությունները՝ 27,9 г/2, հա–տուկ նշանակության՝ 28,8 it2։ Տանգստի ընդարձակ գոտիներ կստեղծվեն Տրազ–դանի ձորում և Ավանի կիրճում։ Կսկսվեն մերձքաղաքային կանաչ շերտի ստեղծ–ման աշխատանքները։ Ձևավորվում է Ծի–ծեռնակաբերդի զբոսայգին։ Ավարտվելու է Գլխավոր պողոտայի պուրակը։ Շարու–նակվելու է նոր բնակելի շրջանների շինա–րարությունը և համաքաղաքային կենտրո–նի վերակառուցումը։ Ըստ գլխավոր նոր հատակագծի, կենտրոնն ընդգրկելու է 1-ին հատակագծային շրջանի տարածքը։ Կենտրոնի զարգացման, ծավալա՜տա–րածական կազմակերպման հիմնական դրույթներն ու քաղաքաշինական գաղա–փարները ճշգրտվեցին Ե–ի կենտրոնի հա–տակագծման ու կառուցապատման հա–մամիութենական մրցույթում (1974), որ–տեղ 1-ին մրցանակի արժանացավ «Երե– վաննախագիծ» ինստ–ի հեղինակային խումբը (Գ, Ավագյան, Ա․ Գրիգորյան, Ա․ Զարյան, Ֆ․ Մարկոսյան, Գ․ Մուրզա, Է․ Պապյան)։ Ե–ի կենտրոնի հատակա–գծային ն ծավալա տարածական կոմպո–զիցիան մեկնում է երկու հիմնական առանցքների ստեղծումից՝ հս–հվ․ և հս– արլ–հվ–արմ․։ Առաջիևը, որ քաղաքի հիմ– ևական կոմպոզիցիոն առանցք1ւ է» կողմ– նորոշվում է բնական միջավայրի գլխավոր գերիշխող տարրով՝ Արարատ լևռով։ Երկ– րորդը՝ կևնտրոնի զարգացման հիմնական կոմպոզիցիոն առանցքն է․ որ ձգվում է Տրազդանի աջ ափի և Երևաևյան լճի միջև։ Միևչև 1970-ական թթ․ թույլ զարգա–ցած հս–հվ․ առանցքը պետք է ընդգծվի հվ․ ուղղությամբ բացվող հրապարակների ու բաց տարածությունների համակարգով։ կՆպասաի Երկաթուղագծի դուրս հանումը քաղաքից և օգտագործումը արագ–ընթաց տրանսպորտի համար, որը կշըր– ջանցի քաղաքի կենտրոնական միջուկը։ Նոր հրապարակներից մեկը տեղադրվում է երկաթուղուց ազատված հատվածում։ Այս հրապարակի և Արարատի ջրաևցքի հիմաև վրա նախատեսվում է ստեղծել բնակելի թաղամասերով շրջապատված ջրային մակերեսների ու կանաչապատ տարածությունների համակարգ։ Վ․ Ի․ Լենինի անվ․ հրապարակից դե–պի հս․ կոմպոզիցիոն առանցքը կշարու–նակվի իբրև հրապարակների անֆիլադ (Տյուսիսային պողոտա)։ Թատերական հրապարակից վևր նախատեսվում է Տյու– սիսային կասկադը էսկալատորներով կա–պել Արաբկիրի սարահարթի և այդտեղ բարձրացող՝ Սովետական Տայաստաևի 50-ամյակիև ևվիրված հուշարձանի հետ։ Երկու հիմնական կոմպոզիցիոն առանցք–ների հատման հանգուցակետը Վ․ Ի․ Լենինի անվ․ հրապարակն է, որի անսամբ–լը օրգանապես ներմուծվում է համաքաղա–քային կենտրոնի համակարգի մեջ՝ պահ–պանվելով որպես քաղաքի գլխավոր վար– չական–հասարակական հրապարակ։ Տս– արլ–ից դեպի հվ–արմ․ գնացող առանցքը Մոսկովյան փողոցը համընկնում է քաղաքի ապագա զարգաց–ման հիմնական ուղղությանը։ Շահումյանի պուրակը շարունակվելու է մինչև Տրազ–դանի կիրճը՝ համաքաղաքային կենտրոնը ծավալելով դեպի քաղաքի կարևորագույն բնական բաղադրիչներից մեկը։ Տարածու–թյունների հովհարաձև ամֆիթատրոնա– յին տեղադրումը կենտրոնի շուրջը հնա–րավորություն կտա ստեղծելու ճարտարա– պետական–տարածական կոմպոզիցիաներ, որոնք առանձին շեշտեր կունենան ժամա–ցույցի գործարանի, Երիտասարդության տան, Սարի թաղի, Պասկևիչի բլրի շրջաններում։ Ապագա Ե–ի ճարտարապետական կեր–պարի ձևավորման մեջ կարևոր դեր եև խաղալու պատմակաև հուշարձաևները, որոևք ակտիվորեն ձուլվելու են քաղաքի տարբեր անսամբլներին՝ ստանալով իրենց քաղաքաշինական բացահայտումը։ Կպահ–պանվեն Ավանի, Առինջի, Ձագավանքի, Կարմիր բլրի և Արին–բերդի պատմական հուշարձաններին հարող հազվագյուտ լանդշաֆտները, ինչպես նաև ուրույն արժեք ունեցող Դալմայի այգիները, որոնց հիմաև վրա ծրագրվում է ստեղծել Տա– մազգային զբոսայգի։ Երևաևյաև լճից ցած կսվւռվի մի նոր լիճ՝ շուրջ 70 հա մա–կերեսով։ Արհեստական նոր ջրային մա–կերեսներ կստեղծվեն Ավանի բնակելի շրջանի կենտրոնում, Նորքի, Շահում– յանի բնակգանգվածներում, նախագծվող մարզական այգում («Տրազդան» մարզա–դաշտի մոտ)։ Ե–ի ճարտ․ կոթողների շարքում կհայտ– նըվեն «Արեմտյան» օդանավակայանի նոր շենքը, Գլխավոր և Տյուսիսայիև պո– ղոտաևերի վարչակաև և մշակութային շենքերի անսամբլները, մարզական–ևա– մերգային սրահը, արագընթաց քաղաքա–յին տրանսպորտի վևրգևտնյա կայարան–ներն ու ստորերկրյա սրահնևրը, նոր բնա–կելի շրջանների առևտրական և վարչա– կան–հասարակակաև կեևտրոևևերը։ Կա–վարտվեն Երիտասարդության տունը, «Դվին» հյուրանոցը։ Կկառուցվեն նոր հյուրանոցներ, իջևաևատներ, օթևաևներ, կկանգնեցվեն Կոմիտասի, Չարենցի և ուրիշ ականավոր գործիչների հուշարձան–ները։ Մ, Հասրաթ յան, Մ․ Միքայեւյան, Ա․ Գրիգորյան Պատկերազարդումը տես 640–641 էջե–րի միջև՝ ներդիրում, աղյուսակ XXV– XXVI, 560–561 և 664-րդ էջերից հետո՝ ներդիրում։ Գրկ• Գրիգոր Ւ> լ ա թ և ց ի, Ցիշատա– կարան աղէտից, Վաղ–պատ, 1897։ Ա դ ա մ– յ ա ն ծ Ա․, Տեղագրություն Երնանի, Ե․* 1889։ Ալի շան Ղ․, Այրարատ, Վնտ․, 1890։ Գիրք թղթոց, Թ․, 1901։ Լ և ո, Պատ–մություն Երևանի հայոց թեմական հոգևոր դպրոցի, 1837–1912, Թ․, 1914։ Թվական տվյալներ Երևանի գավառի կուսկազմակեր–պության, արդյունաբերության և գյուղատնտե–սության վերաբերյալ (11-րդ Երկուսկոնֆե– րանսի առթիվ), Ե․, 1930։ Արմեն Մ․» Երնան, Մոսկվա, 1931։ С ահ ա զի զ Ե․, Հին Երևանը, Ե․, 1931։ Կորկոտյան Զ․, Երնան քաղաքի ժողովրդագրությունը, Ե․# [1931]։ Թվական տվյալներ Երնանի քաղաքա–յին կուսկազմակերպության, արդյունաբերու–թյան, տրանսպորտի, բանմատակարարման ն այլնի վերաբերյալ (2-րդ Երկուսկոնֆերեն– ցիայի առթիվ), Ե․, 1932։ Երզնկյան Ա․, Երևանի զարգացման հեռանկարները և մեր մոտակա անելիքները, Ե․, 1932։ Լ և ո ն– յ ա ն Գ․, Արամյան ընկերության թատրոնը կամ առաջին հայերեն ներկայացումը Երևա–նում 1850 թվին, «Վերելք» ամսագիր, 1933, № 4։ Երևանի քաղաքային խորհրդի 1931 – 1934 թթ․ հաշվետվությունը, Ե․, 1934։ Մ ե– լ ի ք ս և թ–Բ եկ Լ․, Երևանի հիշատակումը, «Տեղեկագիր ՍՍՏՄ ԳԱ հայկական ֆիլիալի», 1940, №4–5։ Իսրայելյան Մ․, Ուրարտական երկու նոր արձանագրություն, «Տեղեկագիր ՀՍՍՀ ԳԱ, հաս․ գիտ․», 1951, № 8։ Միրզո յան Ա․, Երևանի անվան ծագման շուրշը, «Տեղեկագիր ՀՍՍ՛Հ ԳԱ, հաս․ գիտ․», 1951,№ 11։ Գրիգորյան Վ․ Ռ․, Երևանի խանությունը 18-րդ դարի վերջում (1780–1800), Ե․, 1958։ Հարություն–յան Ա․ Լ․, Երևանը Տայրենական մեծ պա–տերազմի տարիներին, Ե․, 1958։ Հակոբ–յան Թ․ Խ․, Երնանի պատմությունը, [հ․ 1–4], Ե․, 1959–71։ Կ ու ր տ ի կ յ ա ն Ս„ Երնան, Ե․, 1960։ Տակոբյան Թ․ К, Սիմոնյան Ա․ Պ․, Երևան 2750, Ե․, 1968։ Սիմոնյան Ա․ Պ․, Երևան, 1920– 1967, Ե․, 1968։ Երնանի հոբելյանը, կազմող– հեղինակ Ա․ Խաչիկյան, Ե․, 1972։ Կարա–պետյան Հ․ Ն․, Երեանի հեղափոխական ավանդույթները, Ե․, 1974։ Ղ ա ֆ ա դ ա ր– J ա ն Կ․ Գ․, Երևանի միջ՛նադարյան հուշ–արձանները և վիմական արձանագրություն–ները, Ե․, 1975։ Потто В*, Покорение Эривани, СПБ, [ш․ թ․]; Зелинский С․, Город Эривань («Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа», 1884); Город Эривань и его строительство, 1926; Акопджанян С․, Ереван (исто–рико-экономический очерк), Е․, 1940; Яра- лов Ю․ С․, Ереван, М․, 1948; Иофа Л․ Е․, Д у л ь я н С․ М․, Ереван–столи–ца Армянской ССР, М․, 1950; Нерсисян А․ Г․, Климат города Еревана, Л․, 1950; Ереван за 40 лет в цифрах, Е․, 1960; Ога–несян К․ Л․, Арин-берд․ Архитектура Эребуни, Е„, 1961; Симонян А․ П․, Ереван․ Очерк истории, экономики и куль- турыгорода, [2 доп․ изд․], Е․, 1965; Ару- тюнян В․ М․, Асратян М․ М․, Ме- л икян А․ А․, Ереван, М․, 1968; Ереван․ Экономика и культура города Еревана (ста–тистический сборник), Е․, 1975; Акопя н Т․ X․, Очерк истории Еревана со древнейших Времен до наших дней, Е․, 1977․
ԵՐԵՎԱՆ», հայկական մշակութային միու–թյուն Բուլղարի այ ում։ Ստեղծվել է 1944-ին, բուլղարահայ հակաֆաշիստների և առա–ջադիմական ուժերի ջանքերով (կենտրո–նական վարչության նախագահ՝ Գ․ Գաբ–
