1965) ևն։ Արժանացել է ՍՍՏՄ պեա․ մրցանակների (1946, 1952), լենինյան մրցանակի (1966)։ Գրկ, Левин М․* Серго Закарадзе, М․, 1973․ ձԱՔԱՐՅԱն Գլախո (Գևորգ) Արշակի (ծն, 26․4․1905, Թիֆլիս), հայ երգիչ։ ՏՍՍՏ վաաո․ արտիստ (1967)։ Տայե– րեն, վրաց․ և ադրբ․ կատարում է հայ աշուղների, հատկապես Սայաթ–Նովայի («Գուն էն գլխեն» ևն) երգերը։ Զանազան անսամբլների հետ ելույթներ է ունեցել Մոսկվայում, Լենին գրաղում, Վլադիվոս– տոկում, Միջին Ասիայի քաղաքներում; 1939-ին մասնակցել է Մոսկվայում կայա–ցած ՎՍՍՏ արվեստի և գրականության տասնօրյակին։ Նրա կատարմամթ թո–ղարկվել են ձայնասկավառակներ։ 1926-ից վրաց ֆիլհարմոնիայի մենակա–տար Է։ Մ․ Բրոայսսէ
ՃԱՔԱՐՅԱՆ Գրիգոր (ծն․ թ․ անհտ․, Աք– քերման – 23․7․1827, Սուչավա), արքե–պիսկոպոս , եկ եղեցական–հասարակա– կան գործիչ։ Տայ ժողովրդի ազատագրու–թյունը կապելով Ռուսաստանի հետ՝ Սոլ– դովայի և Վալաքիայի հայերի մեջ համա–կրություն է ստեղծել ռուսների նկատմամբ։ Գործուն մասնակցություն է ունեցել 1787– 1791 tx 1806–12-ի ռուս–թուրքական պա–տերազմներին։ Ռուսչոէկի ազատագրման (22․6․1811) համար մղված մարտերում գլխավորել է 150 հայ կամավորների ջո–կատը։ Բուխարեստի հաշտությունից (1812) հետո հիմնադրել է Բեսարաբիայի հայկ․ թեմը և դարձել առաջնորդը։ Սատարել է Քիշնևի ու Բեսարաբիայի հայկ․ դպրոց–ների և եկեղեցիների պահպանմանը։ Գրել է «Տայեփ ուղղափառութեան Տա– յասաանեայց ս․ եկեղևցւոյ» (Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվ․ Մատենադարան, ձեռ․ 8792 և 9263) աշխատությունը։ ձԱՔԱՐՅԱՆ Զաքար (1849, Կ․ Պոլիս– 1923, Փարիզ), հայ նկարիչ։ Բժշկություն ուսանելու նպատակով 1867-ին մեկնևլ է Փարիզ։ Մինչև 1878-ը աշխատել է Փարիզի հիվանդանոցներում։ 1870-ական թթ․ զբաղ– վել է նկարչությամբ։ ժամանակակից նկա–րիչների և անցյալի վարպետների երկե–րի ուսումնասիրությամբ լրացրել է մաս–նագիտական կրթության բացը։ Առաջին ցուցահանդեսը կազմակերպվել է 1879-ին։ Աշխատել է հիմնականում նատյուրմորտի ժանրում։ Զ–ի արվեստը հեռու է ևզել նկարչական «նոր» ուղղությունների ազ– դևցություններից։ Նա գլխավորապևս ներ–շնչվել է հոլանդական նատյուրմորտիստ– ներից և XV111 դ․ ռեալիստ ժ․ Բ․ Ս․ Շար– դենից։ Նկարել է կենցաղային առարկա–ներ, մրգեր, գեղանկարչական իրեր ն երաժշտական գործիքներ։ Զ–ի արվեստը XIX դ․ վերջի հայ գեղանկարչության իրա–պաշտական ուղղության ինքնատիպ ար–տահայտություններից է։ Արտահայտչա–կան լեզվի կատարելության շնորհիվ Զ․ բարձր է գնահատվել Ֆրանսիայում։ Նրա մասին ջերմորեն է արտահայտվել Է, Դե– գւսն։ Զ–ի «Երաժշտական գործիքներ»-ը նկարչի կենդանության օրոք տեղ են գտել Լուվրին կից Լյուքսեմբուրգյան թանգա–րանում։ 1882-ին և 1900-ին համաշխարհա–յին ցուցահաևդեսներում Զ․ արժանացել է ոսկե մեդալների, իսկ 1889-ին՝ «Պատվո Լ․ Տ․ Զաքար յան Տ․ Ա․ Զաքարյան լեգեոն» շքանշանի։ Տեդինակ է նաև գոր–գերի համար կատարած էսքիզների։ Զ–ի աշխատանքները գտնվում ևն Ֆրանսիա–յի թանգարաններում, Ֆրանսիայի, ԱՄՆ–ի, Լիբանանի մասնավոր հավաքածունե–րում, Տայաստանի պետ․ պատկերասրա–հում («Նատյուրմորտ», 1900, «Նատյուր–մորտ։ Դեղձեր», 1900-ական թթ․, «Նատ–յուրմորտ։ Սալորներ», 1900-ական թթ․, «Նատյուրմորտ։ Նկարչական իրեր») և Էջմիածևի վեհարանում։ Գրկ․ Խաչատրյան Շ․, Զաքար Զա–քարյան, «ՄԱ», 1963, № 10։ Macler F,, La France et I’Armenie a travers Г Art et l’His- fcoire, P․, 1917, էշ 33–35։ Շ․ Իալատրյան․ &ԱՔԱՐՅԱՆ Լուսինե Տաբեթի (ծն․ 1․6․ 1937, Ախալցխա), հայ սովետական երգ–չուհի (քնարական սոպրանո)։ ՏՍՄՏ ժող* արտիսաուհի (1972)։ 1962-ին ավարտել է Երևանի կոնսերվատորիան։ 1965-ից ֆիլ–հարմոնիայի, 1970-ից՝ Տայաստանի ռա–դիոյի և հեռուստատեսության մեներգ– չուհի։ Պրոպագանդում է հիմնականում հայ միջնադարյան երաժշտությունը և ազ–գային դասականների երկերը։ Արժանա–ցել է Տայաստանի կոմերիտմիության մրցանակի (1967)։ SiԱՔԱՐՅԱՆ Կարո Տովհաննեսի (15․12․ 1895, Վան – 11․5․1967, Երևան), հայ սո–վետական կոմպոզիտոր և խմբավար; ՏՍՍՏ ժող․ արտիստ (1960)։ ՍՄԿԿ անդամ 1949-ից։ 1924-ին ավարտել է Թիֆ– լիսի կոնսերվատորիան։ Աշխատել է Թիֆ– լիսի Տայարտանը՝ որպես խմբավար և Զ․ Զաքար յանի դիմանկարը (գործ՝ Է․ Դն–գայի, 1885, Դավիդ Վեյլ հավաքածու, Փարիզ) Վ« Ս․ Զաքարյան Ս․ Գ․ Զաքյան մանկավարժ։ 1929-ից բնակվել է Երևա–նում, կոնսերվատորիայում դասավան– դել խմբավարություն։ Զ–ի երաժշտական լեզուն մոտ է հայ ժող․ երգի ակունքնե–րին։ Տեղինակ է «Պիոներիա» բալետի (1937), «Մարջան» (1939, բեմ․ 1941) և «Աղասի» (ըստ խ․ Աբովյաևի, 1954) օպե–րաների, Տ․ Տովհաննիսյանի և Վ․ Տեր–յանի խոսքերով ոոմանսաշարերի, ջու–թակի, թավջութակի սոնատների, դաշնա–մուրային տրիոյի, այլ գործիքային, նվա–գախմբային և վոկալ–նվագախմբային եր–կերի։ Տանրահայտ են ժող․ երգերի Զ–ի խմբերգային մշակումները։ ЯЦ£ЦГ31ДЪ Տենրիկ Ալեքսանի (21․12․ 1920, Կիրովական –* 3․3․1943, Մոգիլյով), Բելոռուսիայի Դիմադրության շարժման հերոսներից, կրտսեր լեյտենանտ։ 1940-ին զորակոչվել է սովետական բանակ։ Տայ– րենական մեծ պատերազմի սկզբին մաս–նակցել է Մոգիլյովի պաշտպանությանը։ վիրավոր վիճակում Մոգիլյովի ևիվան– դանոցում գերվել է։ Մի խումբ ռազմագե–րիների հետ ստեղծել է «Անհնազանդներ» կազմակերպությունը, որը գործևլ է Մո– գիլյովի ընդհատակյա մարզկոմի ցուցում–ներով, համագործակցելով «Կարմիր բա–նակին աջակցող կոմիտեի» և պարտիզան–ների հետ։ Զ․ կազմակերպել և ղեկավա–րել է դիվերսիաներ, տարածել հակաֆա–շիստական թռուցիկներ, փրկել մեծ թվով ռազմագերիների և Գերմանիա աքսոր–վող սովետական քաղաքացիների,պայթեց–րել է Մոգիլյովի ջերմաէլեկտրակայանը, գերմ․ շտաբից ձեռք բերել քաղաքի և նրա շրջակայքի ռազմ, օպերատիվ քարտեզը։ Մատնությամբ ձերբակալվել և ենթարկ–վել է խոշտանգումների՝ մահից առաջ (մարտի 3) վերջին շնչում խեղդելով գեր–մանացի քննիչին։ Զ–ի անունով են կոչվում Կիրովականի փողոցներից մեկը, 18-րդ գիշերօթիկ դըպ– րոցը, մետաքսաթելի գործարանի արտա– դիամասերից մեկը, պիոներական ջո–կատներ ու դրուժինանևր։ Գրկ․ Փաշինյան Ռ․, Մահից էլ հզոր, Ե․, 1965։ ձԱՔԱՐՅԱՆ Վաղինակ Սիմոնի 11920, գ․ Կարաբուլաղ (այժմ՝ Ադրբ․ ՍՍՏ խան– լարի շրջանի Մարտունաշեն գ․) – 16․1․ 1945, իվանովիցա, Լեհաստան], Սովե–տական Միության հերոս (ետմահու, 27․6․ 1945), գվարդիայի ավագ լեյտենանտ։ Սովորել է Երևանի պետ․ համալսարա–նում։ Տայ ր են ական մեծ պատերազմի ժամանակ եղել է տանկային դասակի հրա–մանատար։ Նրա դասակը աչքի է ընկել Ուկրաինայի և Լեհաստանի ազատա–
