Վ. Ի. Լենինի «Ի՝նչ անել» գրքի հայե– րեն հրատարակու– թյան շապիկը թարկվի բուրժուազիայի ազդեցությանը: Ելնելով իրենց, այսպես կոչված «ստադիա– ների տեսությունից»՝ «էկոնոմիստները» քարոզում էին խորապես սխալ և վնասա– կար հայացքներ՝ ս–դ–ներին խորհուրդ տալով զբաղվել բացառապես տնտ. պայ– քարի կազմակերպումով և դրանով իսկ «բուն անտ. պայքարին հաղորդել քաղ. բնույթ»: Վ. Ի. Լենինը «էկոնոմիստների» այս քաղաքականությունը որակեց որպես բանվորական շարժումը բուրժուազիային ենթարկելու քաղաքականություն: Գրքում բացահայտված է բուրժուազիայի դեմպրո– լետարիատի դասակարգային պայքարի երեք ձևերի՝ քաղաքական, գաղափարա– կան և տնտեսական պայքարի օգտագործ– ման անհրաժեշտությունը, հատուկ ընդ– գծվում է այն դրույթը, որ բանվոր դասա– կարգը միայն քաղաքական պայքարի շնոր– հիվ կարող է հասնել իշխանության: Վ. Ի. Լենինի աշխատությունը աչքի ընկնող դեր խաղաց հեղափոխական մարքսիստական կուսակցության ստեղծման համար մղվող պայքարում: Վ. Ի. Լենինը ցույց տվեց, որ սոցիալիզմի հաղթանակին հասնելու համար պրոլետարիատին անհրաժեշտ է բարձր դասակարգային քաղ. գիտակցու– թյուն, որ այդպիսի գիտակցություն պրո– լետարիատի մեջ դաստիարակում է մարք– սիստտ^ան կուսակցությունը; Հակառակ «էկոնոմիստների» պնդման, թե պետք է բավարարվել անշատ–անշատ ս–դ. կազ– մակերպությունների գոյությամբ, Վ. ի. Լենինը խնդիր դրեց դրանք միավորել մեկ ս–դ. կուսակցության մեշ: Ռուսաստանում ստեղծվող կուսակցությունը պետք է լինի բանվոր դասակարգի քաղ. առաշնորդը, կառուցված լինի դեմոկրատական ցենտ– րալիզմի սկզբունքով: Գրքում Վ. Ի. Լենինը հիմնավորեց մարքսիստական այն հանրա– հայտ դրույթը, թե մարքսիստական կու– սակցությունը սոցիալիզմի ու բանվորա– կան շարժման միացումն է: «Ի. ա.»-ում Վ. Ի. Լենինի մշակած գաղափարական հիմունքները, քաղ. ու կազմակերպական բոլոր դրույթները ուղեցույց են բոլոր եր– կըրների կոմունիստական և բանվորական կուսակցությունների համար: «Ի.ա.» առա– շին անգամ հայերեն հրատարակվել է 1929-ին, Մոսկվայում: Առ մեկը հունվ. 1978-ի հայերեն հրատարակվել է 14 ան– գամ: «ԻՆՁ ԵՆ «ԺՈՂՈՎՐԴԻ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐԸ» ԵՎ ԻՆՁՊԵՍ ԵՆ ՆՐԱՆՔ ՄԱՐՏՆՉՈՒՄ
ՍՈՏԻԱԼ–ԴԵՄՈԿՐԱՏՆԵՐԻ ԴԵՄ» (Պա– տասխան մարքսիստների դեմ ուղղված «PyccKoe 6oraTCTBo»^ հոդվածներին), վ. Ի. Լենինի աշխատու– թյունը՝ նվիրված պրոլետարական կու– սակցության ստեղծման, դիալեկտիկական և պատմական մատերիալիզմի, քաղաքա– տնտեսության և գիտական սոցիալիզմի տեսության հարցերին: Գրվել է 1894-ի գարնանը–ամռանը, առաշին անգամ տպա– գրվել է 1894-ին: Գրքում Վ. Ի. Լենինը մատերիալիստական դիրքերից մերկաց– րել է նարոդնիկության փիլ. իդեալիզմն ու հետազոտման մետաֆիզիկական մե– թոդը: Ի հակադրություն նարոդնիկների, Վ. Ի. Լենինը հիմնավորեց պատմական մատերիալիզմի այն հանրահայտ դրույթը, թե հասարակության զարգացումը բնա– պատմական պրոցես է, օբյեկտիվ օրինա– չափություն, որ մարդկային հասարակու– թյան պատմությունը եղել է, կա ու կմնա որպես ժողովրդի, դասակարգերի ու դա– սակարգային պայքարի պատմություն: Վ. Ի. Լենինը սուր քննադատության են– թարկեց նարոդնիկների «իդեաներն են կա– ռավարում աշխարհը» տեսակետը, հիմնա– վորելով պատմական մատերիալիզմի այն կարևոր դրույթը, որ հասարակական ֆոր– մացիաները փոփոխվում են դասակարգա– յին պայքարի միշոցով, իդեաներն ու հա– յացքները ծնվում են այդ պայքարում ու ներգործում նրա ընթացքի վրա: Մուր քննադատության ենթարկվեցին նաև Ռու– սաստանի տնտ. և քաղ. կյանքի զարգաց– ման վերաբերյալ նարոդնիկների հայացք– ները: Ռուսաստանը համարելով ինքնա– տիպ ագրարային երկիր, նարոդնիկները չէին ընդունում, որ այն նույնպես պետք է զարգանա կապիտալիզմի ուղիով: Ռու– սաստանի մի քանի նահանգների վերա– բերյալ կատարած ուսումնասիրություն– ների հիման վրա Վ. Ի. Լենինը ցույց տը– վեց, որ այսպես կոչված «ժողովրդական արտադրությունը», որի վրա հենվում էին նարոդնիկները, իրենից ներկայացնում է կապիտալիստական արտադրություն, որը ի վերշո տանում է դեպի խոշոր կապիտա– լիզմ: Աշխատության մ£շ Վ. Ի. Լենինը համոզիչ կերպով ցույց տվեց, որ 1880– 1890-ական թթ. նարոդնիկությունը համա– կերպվել է ցարական կարգերի հեա, դար– ձել գյուղական բուրժուազիայի՝ կուլակու– թյան շահերի պաշտպանը և բոլորովին հեռացել է 1860–70-ական թթ. նարոդնի– կության հեղափոխական ավանդույթնե– րից: Վ. Ի. Լենինը պաշտպանեց բանվոր դասակարգի «…որպես ամբողշ աշխատա– վոր բնակչության ազատագրման համար մարտնչողի» (Լենին Վ. Ի., Երկ., հ. 1, էշ 366) մասին մարքսիստական տեսու– թյունը և ընդգծեց, որ այն ամբողշապես վերաբերվում է նաև Ռուսաստանի բանվոր դասակարգին, որը դարձել է երկրի հասա– րակական–քաղ. կյանքի առաշատար ուժը և իր ձեռքն է վերցրել ցարիզմի ու ճորտա– տիրության դեմ մղվող պայքարի նախա– ձեռնությունը: Վերլուծելով Ռուսաստանի հասարակական–քաղ. իրադրությունը և հիմնավորելով պրոլետարիատի գլխավո– րությամբ բանվորա–գյուղացիական դա– շինքի հիման վրա ցարիզմի տապալման անհրաժեշտությունը՝ Վ. Ի. Լենինը միա– ժամանակ ընդգծեց մարքսիստական կու– սակցություն ստեղծելու անհրաժեշտու– թյունը: Աշխատությունը առաշին անգամ հայերեն հրատարակվել է 1930-ին, Երե– վանում: Մինչև 1978-ը հայերեն հրատա– րակվել է 11 անգամ: ԻՆՁԻ»ՈՆ, Չե մուլ պո, քաղաք և նա– վահանգիստ Հարավային Կորեայի Կյոն– գիդո նահանգում, Դեղին ծովի ափին: 525 հզ. բն. (1966): ԻՆ&ԱՍՈհ, գետ Արևմտյան Հայաստա– նում: Տես Կողբ: ԻՆ&ՈՒ, անձնական, արտոնյալ կալված մոնղոլական պետության մեջ և իւխանու– թյբ^նում: Ոչ–պայմանական հողային սե– փականություն էր. ժառանգաբար անցնում էր սերնդից սերունդ և ենթակա էր օտար– ման: XIII դ. պատմագիր Ստեփանոս Օր– բելյանը Ի. անվանել է «ենչու» և այն բա– ցատրել «տերունի» բառով: Հայտնի է Ի–ի երկու ձև՝ «ինշու» և «ինշու–ի խաս» կամ «խաս ինշու»: Առաշինը իլխանական տան անդամներին և նրանց անմիջական վա– սալներին պատկանող կալվածներն էին, երկրորդը՝ իլխանի անձնական տիրապե– տության տակ գտնվող հողերը: Ի. հողա– տիրական հատուկ կատեգորիա չէր: Ի. էր և՝ մուլքը, և՝ իքտան, և՝ վակըֆը, այն տարածվում էր նաև քաղաքների, բանակի և անգամ առանձին մարդկանց վրա: Ի. տերմին էր, որով, ինչպես արաբ. «խաս»-ով, նշվում էր մարդկանց հողային տիրույթները՝ հողային ֆոնդը: Ի–ի կալվածները ազատ էին պետությանը տըր– վող հարկերից, այդ հարկերը վերածվում էին ռենտայի և գանձվում Ի–ի տիրոշ օգ– տին: Ի. էիի դարձվում նվաճած, բռնագրա* ված կալվածները, տիրույթները, քաղաք– ները: Երաշխավորությամբ իրենց կալված– ներով հաճախ Ի–ի մեջ էին մտնում տեղա– կան ֆեոդալները: Այդպես, իշխան Սմբատ Օրբելյանը թանկարժեք գոհար է նվիրել Մանգու խանին և Սյունիքը դարձրել նրա Ի.: Գբկ. Ստեփանոս Օրբելյաե, Պաւոմութիւն նահանգին Սիսական, Թ., 1910: Բ ա բ ա յ ա ն Լ. Հ., Հայաստանի սոցիալ– անաեսական յշաղաք ական: պատմությունը XIII-XIV դարերում, Ե., 1964, էշ 404-417: EapTOJibfl B., TypKecxaH b anoxy moh- roubCKoro HainecTBiwi, t. 3, CITE, 1900, c. 47; .B^aAHMHpqoB B.H., 06m;ecTBeHHbifi CTpoii M0Hr0Ji0B, JI., 1934; IleTpymeB- c k h h H. Ո., 3eMjieflejiHe h arpapHbie ot- HomeHHH b HpaHe XIII–XIV bckob, 1960, c. 240–245. Լ. Բաբայան
ԻՆՍՐՐՈՒՔ (Innsbruck, բառացի՝ կամուրշ Ին գետի վրա), քաղաք Արևմտյան Ավստ– րիայում: Գտնվում է Արևելյան Ալպե– րում, 574 մ բարձրության վրա, Ին գետի ափին: 113,5 հզ. բն. (1968):
ԻՆՍԵԿՏԻՑԻԴՆԵՐ, տես Թունաքիմիկատ– ներ:
ԻՆՍՈԼՏԱՑԻԱ, երկրի մակերևույթի ճա– ռագայթահարում արեգակնային ուղիղ կամ գումարային ճառագայթմամբ: Ի–ի ինտենսիվությունը որոշվում է ճառագայ– թահարվող միավոր մակերևույթի միավոր ժամանակում ստացած էներգիայի քանա– կով և արտահայտվում է վա/մ2-ով: Ի–ի ակտիվությունը կախված է արեգակի հո– րիզոնից ունեցած բարձրությունից, վայրի Դիրքից» մթնոլորտի թափանցիկությունից, ամպամածությունից և խիստ փոփոխա– կան է օրվա և տարվա ընթացքում: Ի–ով է պայմանավորված երկրի մակերևույթի
