Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 4.djvu/432

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

Արդյունաբերական արտադրանքի արտադրությունը կարևոր տեսակների 1 ՉաՓի միավոր | 1958 1970 1976 էլեկտրաէներգիա մլրդ կվա ՝ժ 45,5 117,4 150,0 Նավթ մլն ա 4188,1 7171,2 1,1 Գազ մլրդ ւ/3 – – 16,0 Թուջ հզ. ա 2059,8 8331,6 11,6 Պողպատ > 6271,1 17277,4 23,4 Գլանվածք > 4635,2 13928,8 18,9 Ալյումին (ձուլակտորներով) հզ. ա – – 190 Կապար (ձուլակտորներով) հզ. ա – – 50 Ցինկ > 71,4 142,1 195 Սնդիկ > 2,0 1,5 1,2 Ավտոմոբիլ հզ. հատ 403,8 1854,2 1575 Տրակտոր հզ. հատ 25,6 83,8 130 Ծովային նավեր (ջրարկված) հզ. բրուտտո ռեգիս– 528,5 622,0 662 տրային ա 35 Ցեմենտ մլն ա 22,0 33,1 Ծծմբաթթու հզ. ա 2031,3 3324,2 3,2 Արհեստական մետաքս հզ. m – – 48 Սինթետիկ մանրաթելեր հզ. w 19,0 241,2 420 շոր ձեռնարկություններում: Ամենախոշորը «ՖԻԱՏ» կոնցեռնին պատկանող ձեռնար– կությունն է Թուրինում: Ավտոմոբիլի գոր– ծարաններ կան Միլանում, Նեապոլի շըր– ջանում, Մոդենայում: Թողարկում են մեծ քանակությամբ մոտոռոլերներ, մոտոցիկ– լետներ, մոտոֆուրգոններ, հեծանիվներ: Զարգացած է նավաշինությունը (Ջենովա, Լիվոռնո, Նեապոլ, Վենետիկ, Տրիեստ, Տարանտո), հաստոցաշինությունը (Մի– լան, Բերշա, Թուրին), գնդառանցքակալ– ների և գյուղատնտ. մեքենաների (տրակ– տորների) արտադրությունը: Քիմ. ար– դյունաբերության համար հումք են հան– դիսանում տեղական պիրիտը, բնական գազը, ծծումբը, կալիումական աղը, ներ– մուծվող նավթը, քարածուխը, ֆոսֆո– րիտները, թաղանթանյութը: Արտադրում են ազոտ, ծծմբաթթու, քիմ. մանրաթել, պլաստմասսաներ, լաքեր, օրգանական ներկանյութեր, պարարտանյութեր, ռետին, դեղագործական իրեր, ծծմբաթթու: Նավ– թավերամշակման արդյունաբերությունը տեղաբաշխված Հ հիմնականում առափնյա շրջաններում: Արդյունաբերության հնա– գույն ճյուղերից է տեքստիլ արդյունա– բերությունը: Արտադրում է բամբակյա, բրդյա, արհեստական և սինթետիկ մանրա– թելերի գործվածքեղեն (հիմնականում ար– տահանվում է): Կոմոյում կա բնական մե– տաքսի արտադրություն: Զարգացած է սննդի արդյունաբերությունը: Ձիթայուղի արտադրությամբ Ի. աշխարհում գրավում է առաշին տեղը: Գյուղատնտեսությունը բնու– թագրվում է կապիտալիստական խոշոր հողատիրությամբ U մանր հողօգտագոր– ծությամբ: ՝՝տվ–ում պահպանվել են կալվա– ծատիրական խոշոր լատիֆունդիաները: Լայնորեն տարածված է հողի վարձակա– լումը: Գյուղատնտեսության մեջ օգտա– գործվում է Ի–ի տարածքի 70%–ը, այդ թվում ցանքատարածություններ՝ 40,5%, խաղողի և պտղատու այգիներ՝ 9,3% , մար– գագետիններ և արոտավայրեր՝ 17,3%, անտառներ և թփուտներ՝ 20,6%: Երկրի կենսական շրջանը Պադանի հարթավայրն է, որը տալիս է ցորենի բերքի մոտ կեսը: Ի. աշխարհում առաջնակարգ տեղ է գրա– վում ձիթապտղի, ցիտրուսների արտա– դրությամբ: Կարևոր նշանակություն ունքւ նաև կարտոֆիլի, բանջարեղենի արտա– դրությունը, որոնց վաղահաս տեսակ– ները արտահանվում են եվրոպական շու– կա: Անասնապահությունն ունի երկրորդա– կան նշանակություն: 1976-ին կար 8140 հզ. գլուխ խոշոր, 7831 հզ. գլուխ մանր եղջե– րավոր անասուն, 8960 հզ. խոզ: Զբաղվում են նաև շերամապահությամբ: Զարգացած է ձկնորսությունը: Տրանսպորտը: Ցամաքային բեռ– նաշրջանառության մեջ առաջին տեղը գրավում է ավտոտրանսպորտը: Ավտո– խճուղիների երկարությունը 1974-ին 286,4 հզ. կմ էր, երկաթուղիներինը՝ 29,8 հզ. կմ (18,1 հզ. կմ՝ էլեկտրիֆիկացված): Կարե– վոր դեր ունի ծովային տրանսպորտը: Առևտրական նավատորմի տոննաժը 10,1 մլն բրուտտո ռեգիստրային ւռ է: Գլխավոր նավահանգիստներն են Զենո– վան, Վենետիկը, Նեապոլը: Ունի գազա– մուղներ (8 հզ. կմ, 1970), նավթամուղներ (1,9 հզ. կմ, 1969), միջազգային նշանա– կություն ունեցող օդանավակայան՝ Ֆի յումիչինո (Տռոմում): Արտաքին տնտեսական կա– պերը: Ի. ներմուծում է նավթ, քարա– ծուխ, մետալուրգիական և տեքստիլ ար– դյունաբերության համար հումք, մեքե– նաշինական արտադրանք, անտառանյութ, թուղթ, պարենամթերք (ցորեն, միս, ձուկ, սուրճ ևն): Արտահանում է մեքենաշինա– կան արտադրանք (տրանսպորտի միջոց– ներ, զանազան սարքավորումներ, հաշ– վիչ մեքենաներ), գյուղատնտ. և պարենա– յին ապրանքներ (մրգեր, բանջարեղեն, պահածոներ, պանիր), տեքստիլ, քիմ. արտադրանք: Արտաքին առևտրում առա– ջատար դեր են խաղում ընդհանուր շու– կայի երկրները և ԱՄՆ–ը: Ի. տնտեսական կապերի մեջ է նաև սոցիալիստական եր– կըրների հետ: Դրամական միավորը լի– րան է: 1000 լիրան =0,80 ռ, (1978): VIII. Բժշկա–սանիտարական վիճակը և առողջապահությունը 1971-ին ծնունդը կազմել է 1000 բնակ– չին 16,8, ընդհանուր մահացությունը 1000 ողջ ծնվածին՝ 9,6: Կյանքի միջին տևողու– թյունը 1964–67-ին կազմել է 71 տարի: Ի–ում տարածված են սիրտ–անոթային համակարգի հիվանդությունները, չարո– րակ նորագոյացությունները և շաքարա– յին հիվանդությունը: Ի–ի առողջապահու– թյան համակարգը մասնավոր կապիտա– լիստական է՝ զարգացած ապահովագրա– կան բժշկությամբ: 1969-ին Ի–ում գործել են 2,2 հզ. հիվանդանոցային հիմնարկ 511 հզ. մահճակալով (9,6 մահճակալ 1000 բնակչին), սիրտ–անոթային համա– կարգի հիվանդությունների և ռևմատիզմի 160 բաժանմունք, շաքարային հիվանդու– թյան մասնագիտացված 80 կենտրոն: հակաքաղցկեղային կենտրոններ են ըս– տեղծվել Միլանում, Տռոմում, Նեապոլում: 1969-ին աշխատել են 95,2 հզ. բժիշկ (1 բժիշկ 559 բնակչին), 34,2 հզ. դեղագործ, 69,1 հզ. բուժքույր և մանկաբարձ: Բժշկա– կան կադրեր են պատրաստում բժշկա– կան 21 ինստ–ներում, ՞^ռոմի համալսարա– նի բժշկա–վիրաբուժական ֆակուլտետում, մանկաբարձական 31 և բուժքույրական 68 դպրոցներում: IX. Լուսավորությունը ժողկրթության համակարգը սկսել է ձևավորվել XIX դ. 2-րդ կեսին: 6–9 տա– րեկան երեխաների պարտադիր տարրա– կան 2-ամյա ուսուցման մասին առաջին օրենքը հրապարակվել է 1859-ին: 1923-ից պարտադիր է դարձել 8-ամյա ուսուցումը: 6–14 տարեկանների համար 8-ամյա պար– տադիր ուսուցում է սահմանվել 1947-ի սահմանադրությամբ: Ի–ի ժողկրթության համակարգի մեջ են մտնում, նախադպրո– ցական հիմնարկները (3–5 տարեկան ե– րեխաների համար), պետ. և մասնավոր տարրական (ուսման տևողությունը 5 տա– րի) և ցածրագույն միջնակարգ (ուսման տևողությունը 3 տարի) դպրոցները: Պար– տադիր դպրոցի հիմքի վրա գործում են տարբեր միջնակարգ հանրակրթական և մասնագիտական ուս. հաստատություն– ներ, ինչպես նաև լրիվ միջնակարգ հան– րակրթական ուս. հաստատություններ՝ դասական և ռեալական լիցեյներ (ուսման տևողությունը 5 տարի): Մասնագիտա– Գյուղատնտեսական կուլտուրաների ցանքատարածությունները և համախառն բերքը Ցանքերը հզ. հա Բերքը հզ. ա 1970 | 1974 1970 1974 Հացահատիկ 5803 5271 16070 16930 այդ թվում՝ Ցորեն 4138 9630 9630 9695 Եգիպտացորեն 1026 894 4729 5180 Բրինձ 173 188 819 997 Կարտոֆիլ 286 182 3668 2903 Շաքարի ճակնդեղ 282 200 9557 7800