օգտագործվում է վճռող բլոկների միայն մեկ համալիրը, իսկ մյուսը արվում է բեռ– ների հանգույցների մոդելավորմանը: ԷՀԱՄ–2Մ–ը թույլ է աալիս մոդելավորել էներգահամակարգեր, որոնք պարունա– կում են 10 գեներատորային, 20 բեռնված– քի հանգույցներ U 100 ցանցային աարրեր: ԷՀԱՄ–2Մ–ով հետազոտվող ցանկացած փոխարկման սխեման հավաքելու համար առանձին տարրեր միմյանց հետ միաց– վում են կոմուաացիոն դաշտի միջոցով: Փոխարկման սխեմայի հանգույցների լա– րումների և ճյուղերի հոսանքների, ինչ– պես նաև ակաիվ և ռեակաիվ հզորություն– ների մոդուլների ու արգումենտների չա– փումը կատարվում է թվանշանային չա– փիչ սարքերի և փոխակերպիչների մեկ կոմպլեկտի միջոցով: Բացի հաստատված ռեժիմների և դինամիկ կայունության հաշ– վարկներից, ԷՀԱՄ– 2Մ– ո վ կարելի է որո– շել սեփական և փոխադարձ դիմադրու– թյունները էներգահամակարգի ցանկա– ցած հանգույցի նկատմամբ, սխեմայի կոմուտացիոն փոփոխությունների դեպ– քում՝ նրա ռեժիմը, սահմանային ռեժիմ– ներն ըստ ստատիկ կայունության գործ– էներգահամակարգի ավտոմատացված մոդել («ԷՀԱՄ–2 Մ>) նական չափանիշների, կատարել ռեակտիվ հզորությունների աղբյուրների տեղա– բաշխում՝ փոխարկման սխեմայի հանգույց– ներում լարման տրված մակարդակներ ստանալու համար են: ԷՀԱՄ–2Մ–Ը աշխա– տում է 380 վ եռաֆազ ցանցից, 50 հց հա– ճախականությամբ, սպառող հզորությու– նը՝ 5 կվա: Ադոնց
ԷՆԵՐԳԱՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԴԻՍՊԵՏՁԵ–
ՐԱՅԻՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄ (ԷԴԿ), սպառիչ– ների անխափան էլեկտրամատակարա– րումն ապահովող էներգահամակարգի ռեժիմների կառավարման ծառայություն: ԷԴԿ կենտրոնացվում է դիսպետչերական կետում, որն իրականացնում է համակար– գում գեներացվող էլեկտրաէներգիայի բաշխումը՝ բեռնվածքի գրաֆիկին հա– մապատասխան: Գեներացվող հզորու– թյունների բաշխումն էներգահամակարգի էլեկտրակայանների միշե կատարվում է այնպես, որ վառելիքի ծախսը ջերմակա– յաններում և էլեկտրաէներգիայի կորուս– տը էլեկտրական ցանցում հասցվեն նվա– զագույնի: էներգահամակարգի փոփո– խությունը (կայանների առանձին ագրե– գատների, հաղորդման գծերի, տրանս– ֆորմատորների, անջատիչների, այլ տար– րերի միացումներն ու անջատումները) կատարվում է միայն հերթապահ դիս– պետչերի թույլտվությամբ (տես Դիսպեւո– չերացում): ԷԴԿ օպերատիվ կախման մեջ է էներգահամակարգերի միավորման դիսպետչերային կառավարչությունից, որը հանձնարարություններ U օպերատիվ ցու– ցումներ է ստանում ՍՍՀՄ միասնական էներգահամակարգի դիսպետչերային կա– ռավարչությունից: Ագրեգատների, ան– ջատիչների, էլեկտրական ցանցերի ռեժիմ– ների վիճակի մասին ինֆորմացիան հաս– նում է ավտոմատ գրանցող սարքի կամ ինֆորմացիան մշակող սարքի միջոցով: ԷԴԿ–ում տեղադրվում են ինֆորմացիոն, հաշվողական և կառավարող հաշվողա– կան մեքենաներ: Հայկ. էներգահամա– կարգի դիսպետչերային կառավարչությու– նում գործում են ԵՍ–1022 ունիվերսալ էլեկ– տրոնային հաշվողական, Մ–600 ինֆորմա– ցիոն երկու մեքենա, ինչպես նաև հեռուս– տահաղորդման և ինֆորմացիայի գրանց– ման սարքավորումներ: Էներգահամակար– գերի նորմալ և օպտիմալ ռեժիմների ապա– հովումից բացի ԷԴԿ օպերատիվ վճիռներ է ընդունում զանազան վթարային իրա– վիճակների դեպքում՝ ապահովելով հա– մակարգի անխափան աշխատանքը: Գրկ. EyaaHiieB 10., 3jieKTpoHHwe nomoiixhhkh flHcneTqepa, M., 1963. Հ. Ադոնց
ԷՆԵՐԳԱՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՌԵԺԻՄՆԵՐ, էներ– գահամակարգի վիճակը բնորոշող պայ– մանների ամբողջություն: Ռեժիմը բնու– թագրվում է հզորությունների, լարում– ների, հոսանքների, հաճախականու– թյունների և այլ պարամետրերի մեծու– թյուններով: Տարբերում են նորմալ, վթա– րային, ետվթարային, հաստատված, ան– ցումային, սահմանային, սինխրոն տա– տանումների, ոչ–սինխրոն U այլ ռեժիմ– ներ: Էներգահամակարգի աշխատանքի նորմալ ռեժիմը բնութագրվում Է էլեկտրաէներգիայի որակի նորմալ ցու– ցանիշներով: Վթարային ռեժիմը առաջանում է վթարների կամ էլեկտրա– էներգիայի որակի ոչ–նորմալ ցուցանիշնե– րի դեպքում: Ետվթարայինը վթա– րային պայմանների վերացումից հետո ցանցի անսովոր սխեմայի կամ գեներա– տորի անսովոր ռեժիմի դեպքում ժամա– նակավոր ռեժիմն է: Հաստատվածը լարումների, հո– սանքների, հզորությունների, հաճախա– կանության, ֆազային անկյունների և այլ պարամետրերի գործնականորեն ան– փոփոխ մեծությունների ռեժիմն է: Ա ն– ց ու մ ա յ ի ն ը՝ մի հաստատված ռեժի– մից մյուսին անցնելու վիճակն է: Սահ– մանայինը հաստատված ռեժիմ է, որի պարամետրերի ոչ մեծ փոփոխու– թյան դեպքում խախտվում է աշխատանքի կայունությունը: Սինխրոն տա– տան ու մների ռեժիմը բնութագըր– վում է լարումների, հոսանքների, հզո– րությունների տատանումով՝ իրենց որո– շակի միջին արժեքների շուրջը, ո չ սինխրոն ռեժիմը՝ ոչ սինխրոն աշ– խատող գեներատորների էլշու–ների ֆա– զային անկյունների վւոփոխմամբ: Կա նաե ամենամեծ բեռի ռեժիմ, երբ համակարգի կամ նրա առանձին մասի գումարային բեռնվածքը հնարավոր– ներից ամենամեծն է, ո չ–ս ի ն ու ս ո ի– դային ռեժիմ, որը բնութագրվում է հոսանքի կամ լարման մեջ հիմնական սինուսոիդից տարբերվող ներդաշնակնե– րի առկայությամբ, հատուկ ռեժիմ, որը նորմալ ռեժիմ չէ, բայց, ըստ համա– կարգի կայունության պահպանման պայ– մանների, թույլատրելի է որոշ ժամանա– կահատվածում: Վթարային, ետվթարա– յին և հատուկ ռեժիմների հանգեցնող պատճառները բազմազան են: Դրանք են. հողանցում (ֆազային մե– կուսացման վնասվածք, որը հանգեցնում է ֆազի և հողի ոչ–նորմալ միացման), կրկնակի հողանցում (երկու ֆազերի մե– կուսացման վնասվածք՝ համակարգի միև– նույն կամ տարբեր տեղերում), երկֆազ կարճ միացում (եռաֆազ էլեկտրական հա– մակարգի ցանկացած երկու ֆազերի միջև ոչ–նորմալ միացում), եռաֆազ կարճ միա– ցում (եռաֆազ համակարգի երեք ֆազերի ոչ–նորմալ միացում), եռաֆազ կարճ միա– ցում հողի հետ (երեք ֆազերի և հողի միջև ոչ–նորմալ միացում): էներգահամա– կարգի աշխատանքի նորմալ ռեժիմը վե– րականգնելու համար կիրառվում են տար– բեր միջոցառումներ, որոնք ներգործում են աշխատող սարքավորման վրա: Դրանք են. կարճ միացման հոսանքների սահ– մանափակումը, էլեկտրական ցանցի առանձնացումը (կարճ միացման շղթայի գումարային դիմադրությունը մեծացնե– լու նպատակով), շղթայի մեջ ռեակ– տորներ մտցնելը, ինքնասինխրոնացու– մը (երբ միացվում է չգրգռված գե– ներատորը և գրգռում տալուց հետո մտցվում սինխրոնիզմի մեջ), վերասին– խրոնացումը (սինխրոնիզմից դուրս եկած գեներատորի, կայանի կամ համակարգի սինխրոն աշխատանքի վերականգնման պրոցես), անջատված սարքավորման փո– խարեն պահեստայինի ավտոմատ միա– ցումը, էլեկտրահաղորդման գծի ավտո– մատ կրկնակի միացումը (ԱԿՄ): Կա նաև արագագործ ԱԿՄ (ԱԱԿՄ): Եթե համա– կարգում վթարային ռեժիմն առաջացել է խոշոր գեներացնող հզորությունների ան– ջատման հետևանքով, ապա համակար– գում առաջանում է հաճախականության նվազման ռեժիմ: Այս դեպքում գործում են ավտոմատ սարքերը, որոնք նախա– տեսված հաջորդականությամբ անջատում են էլեկտրաէներգիայի սպառիչները: Այս միջոցառումը կոչվում է էներգահամա– կարգի ավտոմատ հաճախային բեռնա– թափում: էներգահամակարգի աշխատան– քի նորմալ պայմանների վերականգնման համար կիրառում են ավտոմատ կարգա– վորման զանազան սարքեր (գրգռման, հզորության, հաճախականության): Ադոնց <ԷՆԵՐԳԱՑԱՆ5ՆԱ1»ԱԳԻԾ> ԻՆՍՏԻՏՈՒ– ՏԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱԺԱՆՄՈՒՆՔ, էներ– գետիկ համալիրների և էլեկտրական ցանցերի, հոկտեմբերյան հեղափոխու– թյան շքանշանակիր, համամիութենական պետական նախագծային–հետախուզա–
