համայնքի մեղքով բանակցությունները ձախողվեցին: 1977-ի սեպտեմբերին պրե– զիդենտ ընտրված Սպիրոս ԿիպրիւսԱուն (Մակարիոսը վախճանվեց օգոստոսին) հայտարարեց, որ հարազատ կմնա Մա– կարիոսի ներքին և արտաքին քաղաքա– կանությանը: Քաղաքական կուսակցությունները Ա արհմիությունները: Դեմոկրատա– կան կուսակցություն (ԴԿ), հիմնվել է * 1976-ին, առաջատար բուրժ. կուսակցություն է: Սոցիալիստա– կան կուսակցություն Կենտ– րոնի միասնական դեմոկրա– տական միություն, հիմնվել է 1969-ին, բուրժուա–դեմոկրատական կու– սակցություն է: Դեմոկրատական հավաք, ստեղծվել է 1976-ին, աջ կու– սակցություն է: 1976-ի դեկտեմբերին ԴԿ ձուլվեց ծայրահեղ աջ Դեմոկրատա– կան ազգայնական կուսակ– ց ու թ յ ա ն մեջ: Կիպրոսի աշխատավոր ժո– ղովրդի առաջադիմական կ ու ս ա կ ց ու թ յ ու ն (ԱԿԷԼ), ստեղծ– վել է 1941-ին, Կիպրոսի կոմկուսի հիման վրա: Ազգային միասնության կ ու ս ա կ ց ու թ յ ու ն, ստեղծվել է 1975-ին, թուրք կիպրոսցիների աջ կու– սակցությունն է: Սոցիալական ազատագրության կուսակ– ց ու թ յ ու ն, հիմնվել է 1976-ին, բուրժ. կուսակցություն է: ժողովրդական կ ու ս ա կ ց ու թ յ ու ն, ստեղծվել է 1975-ին: Թուրքական հանրա– պետական կուսակցություն, հիմնվել է 1970-ին: Աշխատանքի համակիպրա– կան ֆեդերացիա, ունի մոտ 50 հզ. անդամ: Կիպրոսի բանվորնե– րի կոնֆեդերացիա, ունի 25 հզ. անդամ: Կիպրոսի թուրքական արհմիութենական ֆեդերա– ցիա, ունի 4 հզ. անդամ: Տնտեսությունը: Կ. ագրարային երկիր է: Գյուղատնտեսությունը ւոալիս է ազգա– յին համախառն արդյունքի մոտ 18% –ը (1971): Երկրի տարածքի 66%-ը մշակվում է: Մշակում են ցորեն, գարի, վարսակ, ընդեղեն, բոստանային կուլտուրաներ, խաղող, ցիտրուսներ, եղջերենի, կարտո– ֆիլ, գազար, ծխախոտ, նուշ, նուռ: Կան ձիթենու տնկարկներ և ըն– կուզենու պուրակներ: Մըր– գերի, բանջարեղենի, տեխ. կուլտուրաների բերքի 4/5-ը արտահանվում է: Սաներում զբաղվում են ա– նասնապահությամբ: Զար– գացած է շերամապահու– թյունը, ափամերձ շրջան– ներում՝ ձկան և սպունգ– ների որսը: Արդյունաբեր ու թյ ունը տալիս է ազգային համա– խառն արդյունքի 18%-ը (1971): Գերակշռում են մանր ձեռնարկություննե– րը: Արդյունահանում են պղինձ, երկաթի հանքա– քար, քրոմիտ, ասբեստ, աղ, գիպս: էլեկտրակայաններն աշխա– տում են բերովի նավթով. 1973-ին արտա– դրվել է 829 մլն կվւո–ժ էլեկտրաէներգիա: Զարգացած է սննդի (գինի, ձեթ, պահածո– ներ), ծխախոտի, տեքստիլ, կաշվի–կոշիկի արդյունաբերությունը, տնայնագործությու– նը: Կա ցեմենտի արտադրություն: Տրանսպորտի հիմնական տեսակը ավ– տոմոբիլայինն է. ունի 8,4 հզ. կմ (1971) խճուղի: Արտաքին փոխադրումները կա– տարվում են գլխավորապես օտարերկրյա նավերով: Հիմնական նավահանգիստներն են Ֆամագուստան և Լիմասոլը, գլխավոր օդանավակայանը՝ Նիկոզիան: Կ. արտահանում է հանքային հումք, ցիտրուսներ, կարտոֆիլ, գինի, սպիրա, ներմուծում՝ մեքենաներ և սարքավորում, ավտոմեքենաներ, պարեն, քիմիկատներ, նավթամթերքներ: Արտաքին առետրում կարեոր դեր են խաղում Մեծ Բրիտանիան, ԳՖՀ–ն, Իտալիան: Զարգանում են առե– տըրական հարաբերությունները ՍՍՀՄ–ի և սոցիալիստական մյուս երկրների հետ: Տնտեսության մեջ զգալի տեղ է գրավում տուրիզմը: Դրամական միավորը կիպրական ֆունտն է: Լուսավորությունը: ժողկրթության հա– մակարգը սկսել է ձեավորվել XIX դ. սկըզ– բից: 1962-ից մտցվել է մայրենի լեզվով տարրական (6-ամյա) պարտադիր ուսու– ցում (6–12 տարեկան երեխաների հա– մար): 6-ամյա են նաև միջնակարգ դը Այ– րոցները, որոնք կազմված են 2 աստի– ճանից (յուրաքանչյուրի տևողությունը՝ 3 տարի): Հուն, միջնակարգ դպրոցի (գիմնազիա) առաջին աստիճանն ունի հանրակրթական բնույթ, երկրորդ աս– տիճանում ուսուցումը տարվում է հու– Տեսարան Նիկոզիայից մանիտար, գյուղատնտ. և առետրական ուղղություններով: Տարրական և միջնա– կարգ դպրոցների առաջին աստիճանում ուսուցումը ձրի է: Կան հատուկ միջնա– կարգ ուս. հաստատություններ (տեխնի– կական ինաո., մանկավարժական ակա– դեմիա, անտառային կոլեջ են): Թուրք, ուս. համակարգը կազմված է տարրական, միջնակարգ հանրակրթական և հատուկ միջնակարգ ուս. հաստատություններից: Գործում է նաև հայկ. 4 դպրոց: Կ–ի երի– տասարդությունը բարձրագույն կրթու– թյուն է ստանում արտասահմանում, գըլ– խավորապես Հունաստանում և Թուրքիա– յում: Ազգային կադրերի պատրաստման գործում Կ–ին մեծ օգնություն է ցույց տա– լիս ՍՍՀՄ–ը: 1972/73 ուս. տարում սովե– տական բուհերում սովորել է 260 կիպրա– ցի: Նիկոզիայոսք են գտնվում ,ֆաներոմե– նի մասսայական (հիմնվել է 1934-ին, մոտ 35 հզ. կտոր գիրք), Մահմուտ II-ի թուրք, մասսայական (մոտ 4 հզ. կտոր գիրք) գրադարանները: Գործում են Կիպրոսի (հիմնադրվել է 1883-ին), ժողովրդական արվեստի (1950), Կիպրոսի թուրք., ժո– ղովրդական մասունքների (1962) թանգա– րանները: Մամուլը, ռադիոն, հեռուստատեսու– թյունը: Կ–ում լույս է տեսնում շուրջ 30 թերթ, ամսագիր (հուն., թուրք., անգլ.): խոշորագույններն են (հուն.) «Ալիթիա» («’AXfifteia», 1951-ից) շաբաթաթերթը, «Մսփփ» («Maxri», 1960-ից), «Ագոն» («’A-ycov», 1964-ից), «Նեա» («Nea», 1969-ից), «Ֆիլելեթերոս» («OiXeXeude- բօց», 1955-ից), «1սարավգի» («Xapaurn», 1956-ից), «Հալքըն սեսի» («ժողովրդի ձայն», 1941-ից, թուրք.) օրաթերթերը: Հայերեն լույս են տեսել «Այգ» (1937-ից), «Հայ սփյուռք» (1942–45), «Հենարան» (1959–62) պարբերականները են: Ռա– դիոհաղորդումները՝ 1953-ից (հուն., թուրք., անգլ. և հայերեն), հեռուստատե– սային հաղորդումները՝ 1957-ից: Գրականությունը հունարենով և թուր– քերենով է: Հունարենով գրականու– թյունն ստեղծվել ու զարգացել է հունական գրականության սերտ փոխներգործու– թյամբ: Կ–ի առաջին հուշարձաններն են Ստասինի «Կիպրական ասքեր»-ը (մ. թ. ա. VII–VI դդ.) և Աֆրոդիտեին նվիրված «Հոմերոսյան հիմներ»-ը: Աստիճանաբար ձեավորվել է Կիպրոսի բարբառը, որով արձանագրվել են «Ակրիտյան երգեր»-ը (VIII – X դդ):^ դ. գրի են առնվել Լ. Մա– խերասի պատմ. ժամանակագրություննե– րը: Թուրք, նվաճումով (1571)կասեցվեց Կ–ի գրականության զարգացումը: XIX դ. վեր– ջին և XX դ. սկզբին այն նոր վերելք է ապրել (Վ. Միխաիլիդիս, 1850–1918, Դ. Լիբերտիս, 1866–1937, Ն. Նիկոլաիտիս, 1884–1956, Մ. Նիկոլաիտիս): 30-ական թթ. հետո Կ–ի գրականության մեջ հըն– չում են ազգային ինքնորոշման համար պայքարի մոտիվները (բանաստեղծ– ներ Կ. Լիսիոտիս, Ա. Պերնարիս, Ա. Իոան– նու, արձակագիրներ Կ. Պրուսիս, Ա. Ին– դիանոս են): Գեղարվեստական նոր լու– ծումների որոնումները բնորոշ են Պ. Մի– խանիկոսի, Ս. Լազարոսի և ուրիշների պոեզիային: Պատմվածքի ժանրը մշակում են Պ. Իոաննիդիսը, Լ. Մալենիսը: 50 –
