Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 5.djvu/653

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

Պետական գեղարվեստական թատրոնը Փխեն– յանում (1960, ճարտ–ներ՝ Կիմ Չոն Ւփ, Սին Սուն Գեն) դրամատիկական թատրոն), պետ. ժող. գեղարվեստական թատրոնը (այժմ՝ Փխենյանի քաղաքային թատրոն): 1948-ին Փխենյան–Պուկտո գավառի գեղարվեստա– կան թատրոնը բեմադրել է Պեկ Մուն Խվանի «Աճ» պիեսը՝ ագրարային ռեֆոր– մի շրջանի կորեական գյուղի, ժող. իշխա– նության կազմավորման մասին: Այդ պիե– սը էտապային է եղել կորեական նոր թա– տերարվեստի ձեավորման համար և բե– մադրվել շատ թատրոններում: 1950–53-ի պատերազմի տարիներին թատրոնների ագիտբրիգադները հանդես են եկել ռազ– մաճակատում U թիկունքում: 1950-ական թթ. վերջից Կ–ի թատրոնը շարունակել է զարգացման նոր ուղիների որոնումները: Կինոն: Կ–ի ազատագրումից հետո ստեղծվել են կինեմատոգրաֆիայի զար– գացման պայմաններ: 1947-ին կազմա– կերպվել է կինոստուդիա (1948-ից՝ պե– տական), որի հիման վրա բացվել են (1958) գեղարվեստական և վավերագրա– կան ֆիլմերի կինոստուդիաներ: 1949-ին թողարկվել է «Իմ հայրենիքը» առաջին գե– ղարվեստական լիամետրաժ կինոնկարը: 1950–53-ի պատերազմի տարիներին, դըժ– վարին պայմաններում, նկարահանվել են «Պատանի պարտիզանները» (1951), «Հայրենի երկրի պաշտպանները» (1952) և այլ ֆիլմեր: Կ–ի կինեմատոգրաֆիայի նվաճումներից են՝ «Ասք Սադոսոն ամրո– ցի մասին», «Նշմարվում է Պեկտուսանը» (երկուսն էլ՝ 1956), «Ասք Չխունխյանի մասին» (1959), «Փյունիկ» (1960), «Կար– միր ծաղիկ» (1963), «Անտեսանելի ռազ– մաճակատ» (1965), «Մարտիկի երդումը» (1969), «Պատմություն կնոջ մասին» (1970), «Արյան ծով» (1971) ֆիլմերը: 1957-ին նկարահանվել է «Եղբայրներ» կորեասովե– տական գունավոր կինոնկարը (ռեժի– սորներ՝ Ի. Վ. Լուկինսկի և Չխոն Սան Ին): 1959-ին ստեղծվել է Փխենյանի թատրոնի և կինոյի ինստ–ը: 1961-ին կազմակերպ– վել է Կորեայի կինեմատոգրաֆիստների միությունը: Կինոգործիչներից են՝ ԿԺԴՀ–ի ժող. արտիստներ Պակ Ւսսկը, Օմ Գիլ Սոնը, ԿԺԴՀ վաստ. արտիստներ Կան Խոն Սիկը, Ցուն Վոն Զունը, Օ Բյոն Չխոն, Մին Զոն Սիկը, Պակ Տխե Սուն և ուրիշներ: 1971-ին թողարկվել է 40 գեղարվեստական ֆիլմ: Գործում է (1972) 5 կինոստուդիա: Գրկ.Hctophh KopeH, t. 2, M., 1973; Ko- peHCKan Hap0flH0-,ZJeM0KpaTHqecKaH Pecnyd- jimca, M., 1954; Khm T. Փ., Bopbda^KopeS- CKoro Hapoaa 3a mhp, HaijHOHaJibHoe cahhctbo h aeMOKpaTHK), M., 1957; niadmHHaO.H., Coi;HajiHCTHqecKaH Kopen, M., 1963; Map- tuhob B. B., KopeH, M., 1970; CoBpeMeH- Hah Kopea, M., 1971; BHHorpaAOBaH., Hckycctbo KopeficKOH Hap0AH0-/leM0KpaTH- qecKoiu Pecny6jiHKH, bkh,: Bceodn^an hctophh HCKyCCTB, t. 6, kh. 2, M., 1966. IV. Հարավային Կորեա Գտնվում է Կորեա թերակղզու հվ. մա– սում: Տարածությունը 98,5 հզ. կւէ2 է, բնակչությունը՝ 37,1 մլն (1978), գլխավոր քաղաքը՝ Սեուլ: Վարչականորեն բաժան– ված է 9 նահանգի: Պաշտոնական լեզուն կորեերենն է, կրոնը՝ բուդդայականու– թյունը: Բնակչության տարեկան միջին աճը 2,3% է, տնտեսապես ակտիվ բնակ– չությունը՝ 10,2 մլն (49%–ը զբաղված է գյուղատնտեսության մեջ, 1971), միջին խտությունը 1 կմ2 վրա՝ 375,8 մարդ (1978), քաղաքային բնակչությունը՝ 43% (1970): Խոշոր քաղաքներն են Սեուլը, Պուսանը, Տեգուն, Ինչխոնը, Կվանջուն, Տեջոնը, Չոնջուն, Մասանը, Մոկպհոն: Պատմական տեղեկանք: Տեղական հե– տադեմ և ամերիկյան զինվորական իշխա– նությունները խաթարեցին ժողովրդա– դեմոկրատական հեղափոխության ըն– թացքը երկրի հվ–ում և Հարավային Կո– րեայի ժողովրդին պարտադրեցին զար– գացման կապիտալիստական ուղին: 1948–60-ին հվ. կորեական վարչակարգի գլուխ կանգնեց Լի Սին Մանը: 1953-ին ԱՄՆ–ը Հարավային Կորեայի հետ կնքեց, այսպես կոչված, «համատեղ պաշտպանու– թյան պայմանագիր», որն օրինականաց– րեց այդ երկրի անժամկետ ամերիկյան օկուպացիան: Այժմ Հարավային Կորեա– յում է գտնվում ամերիկյան 42-հազարանոց բանակը, որը զինված է տակտիկական ատոմային զենքով: Երկրի ռազմականա– ցումը, տնտ. անկայունությունն ու աճող ինֆլյացիան բացասաբար են անդրա– դառնում բանվոր դասակարգի վիճակի վրա: 1948–51-ին երկու փուլով անցկաց– վեց ագրարային ռեֆորմ, որը սահմանա– փակեց կալվածատիրական հողատիրու– թյունը և ամրապնդեց կուլակային խավը: Սկսվեց գյուղացիության արագ շերտա– վորում: Ավելի քան 1600 հզ. գյուղացիա– կան տնտեսություն, կամ 72% –ը տնօրինում էր (1970) 900 հզ. չոնբո, կամ վարելահողի 44%-ը: Մոտ 1 մլն տնտեսություն ունի փոքր (մինչե 0,5 չոնբո) հողակտորներ: Արդ. զարգացումն իրականացվում է հիմ– նականում ԱՄՆ–ի, ճապոնիայի, ԳՖՀ–ի, Ֆրանսիայի և Իտալիայի կապիտալ ներ– դրումների (655 մլն դոլլար, 1971) հաշ– վին, որը խիստ հարվածում է մանր և մի– ջին ազգային բուրժուազիայի շահերին: Ներքին հակասությունների սրումը հան– գեցրեց 1960-ի ժող. ապստամբությանը, որը տապալեց Լի Սին Մանի վարչակար– գը: Սակայն 1961-ին երկրում հաստատվեց գեն. Պակ Չժոն Հիի ռազմ, դիկտատուրան: 1963-ից նա ս տանձն եց քաղաքացիական պրեզիդենտի պաշտոնը: Բնակչության և համաշխարհային հասարակայնության դժգոհությունը փարատելու նպատակով Հարավային Կորեայում երեք անգամ (1963, 1967 U 1971) անց են կացվել «պրե– զիդենտական ընտրություններ»: 1972-ին երկրում մտցվեց նոր «սահմանադրու– թյուն», որը, փաստորեն, անժամկետ դարձ– րեց պրեզիդենտի իշխանությունը: 1979-ի հոկտ. 26-ին Պակ Չժոն Հին սպանվեց ե իշխանությունն անցավ բանակի հրամա– նատարությանը: Հարավային Կորեայում պահվում է 2,5 մլն–անոց պահեստային կորպուս, ստեղծված է «ազգային պաշտ– պանության ուսանողական կորպուս», ԱՄՆ–ի օգնությամբ արդիականացվում է 700-հազարանոց բանակը: Երկրում հալած– վում են հայրենասերները, որոնք հանդես են գալիս հասարակական կյանքի դեմո– կրատացման և երկրի հվ–ի և հս–ի միջև կապերն ընդլայնելու օգտին: Պանմունչոմի ապառազմականացված գոտու միջադեպից (1976-ի օզոստ. 18) հետո դրությունը Կո– րեական թերակղզում լարված է, Հվ–ի և Հս–ի միջև բանակցություններն ընդհատ– վել են: Քաղաքական կուսակցությունները և արհմիությունները: Դեմոկրատա– կան հանրապետական կ ու– ս ա կ ց ու թ յ ու ն, կառավարող կուսակ– ցությունն է, ստեղծվել է 1963-ին: Նոր դեմոկրատական կուսակցու– թ յ ու ն, ստեղծվել է 1967-ի փետրվարին: Քաղաքական բարեկամների ընկեր ու թյ ու ն, հիմնվել է 60-ական թթ.: Աշխատանքի համակ ո– րեական կոնֆեդերացիա, ստեղծվել է 1946-ին: Տնտեսությունը: Հարավային Կ. տնտե– սապես հետամնաց ագրարային երկիր է: Գյուղում տիրապետում են մասնավոր կապիտալիստական հարաբերություննե– րը՝ ֆեոդալական–վաշխառուական մնա– ցուկների հետ: Զարգացած է մանրապ– րանքային և մասնավոր կապիաափստա– կան մանր արտադրությունը: Հարավա– յին Կ–ի տնտ. զարգացումը ամբողջու– թյամբ ենթարկված է արտաքին կապիտա– լի (ամենից առաջ՝ ամերիկյան կապիտա– լի) շահերին: Նրա պարտքերը օտար– երկրյա պետություններին (գլխավորա– պես ԱՄՆ–ին, ճապոնիային և ԳՖՀ–ին) 1977-ին հասնում էին 8,86 մլրղ դոլլարի: Տնտեսության զարգացման վրա բացա– սաբար են ազդում 1950–53-ի պատերազ– մի ավերածությունները և Կորեայի հս–ի ու հվ–ի տնտ. ավանդական կապի խզումը: Ազգային համախառն արտադրանքի ար– ժեքի 35% –ը բաժին է ընկնում գյուղատըն– տեսությանը, 28% –ը՝ արդյունաբերությա– նը, 8% –ը՝ շինարարությանը, 8% –ը՝ տը– րանսպորտին և կապին, 18% –ը՝ առևտրին: Գյուղատնտեսությունը: Մշակովի հո– ղատարածությունը 2,3 մլն հա է (կեսից ավելին՝ ոռոգելի): Մշակում են բրինձ, գարի, ցորեն, բանջարեղեն, սոյա, ծխա– խոտ, կանեփ, ռամի, բամբակ ևն: Պտղատու տնկարկներն զբաղեցնում են գյուղատնտ. հողահանդակների մոտ 2%-ը: Անասնապահությունը թույլ է զարգացած: Գյուղատնտ. հիմնական տարաների բերքը հզ. Կ ու 1– W 1961 – 65՝ 1966- 70՝ 1971 Բրինձ (մաքրված) 3538 3754 3998 Գարի 1733 2378 2197 Ցորեն 277 339 363 Սոյա 163 214 230 Կարտոֆիլ 664 785 707 Միջին տարեկանը