Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 5.djvu/667

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Jump to navigation Jump to search
Այս էջը սրբագրված չէ

Կռզիներ. 1. Leptocladodia microhelia var. droegeana, 2. Azureocereus hertlingianus, 3. Stenocereus beneckei, 4. Calymanthium substerile, 5,Opuntia microdasys, 6. Echino- cereus caespitosus, 7, Notocact՝us scopa var. ruberrima, 8. Cleistocactus brookei. րը՝ անասնակեր, առանձին տեսակների պտուղներն ու երիտասարդ ցողունները՝ սննդի մեշ: Պ. Սերոբյան

ԿՌԻԼՈՎ Ալեքսեյ Նիկոլաեիչ [3(15).8.1863, գ. Վիսյագա (Սիմբիրսկի նահանգում)– 26.10.1945, Լենինգրադ], սովետական նա– վաշինարար, մեխանիկ և մաթեմատիկոս: ՍՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1916): Սոցիա– լիստական աշխատանքի հերոս (1943): Ավարտել է Ծովային ուսումնարանը (1884) և Ծովային ակադեմիայի նավաշինա– կան բաժանմունքը (1890): 1890-ից դա– սավանդել է Ծովային ակադեմիայում և Պետերբուրգի պոլիտեխնիկական ինստ–ում: 1927-ից ղեկավարել է ՍՍՀՄ ԳԱ ֆիզմաթ ինստ–ը: Աշխատանքները վե– րաբերում են նավի տեսության, մագնի– սային և գիրոսկոպային կողմնացույցների տեսության, հրետանու, նավի շինարարա– կան մեխանիկայի, մաթեմատիկայի հար– ցերին են: Ուսումնասիրել է նավաշինա– րարության դինամիկական պրոբլեմները, ստեղծել նավերի տատանումների տեսու– թյունը: Առաջարկել է առաձգական հիմքի վրա գտնվող հեծանների հաշվարկման ուրույն մեթոդ: Արժանացել է ՍՍՀՄ պետ. մրցանակի (1941): Պարգևատրվել է Լենինի 3 շքանշանով:

ԿՌԻԼՈՎ Իվան Անդրեևիչ [2(13).2.1769 (այլ տվյալներով՝ 1768), Մոսկվա – 9(21).11.1844, Պետերբուրգ], ռուս գրող, առակագիր, լրագրող: Մանկական տա– րիներն անցել են Ուրսղում և Տվերում (այժմ՝ Կալինին): 1782-ին փոխադրվել է Պետերբուրգ, արքունական պալատում եղել մանր աստիճանավոր: 14 տարեկա– նում գրել է «Սրճագուշակուհին» (1782) կոմիկական օպերան, 1786–88-ին՝ «Կա– տաղած ընտանիք», «Հորինողը նախասեն– յակում», «Չարաճճիներ» կատակերգու– թյունները և բռնատիրության դեմ ուղըղ– ված «Ֆիլոմելա» ողբերգությունը: 1789-ին սկսել է հրատարակել «Պոչտա դուխով» («lloHTa ayxoB») երգիծական հանդեսը: Նրա համարձաքկ երգիծանքը հարուցել է Եկատերինա II-ի դժգոհությունը, և գրողը դադարեցրել է գրական գործունեությունը, մի քանի տարի ապրել գավառում: 1809-ին լույս տեսավ առակների առաջին ժողո– վածուն: ի տարբերություն իր նախորդ– ների,, որոնց առակներում գլխավորը բա– րոյախոսությունն էր, Կ. ստեղծեց առակ– երգիծանք, առակ–կատակերգություն: Ի. Ա. Կռիլով Լայնորեն հայտնի են «Գայլն ու գառը», «Ագռավն ու աղվեսը», «ճպուռն ու մըր– ջյունը», «Տերևներն ու արմատները», «Գայլը շնանոցում» և այլ առակներ, որոնցով ռուս գրականություն մտավ ժող. կենդանի խոսքը: Կ–ի առակները թարգ– մանված են աշխարհի 50-ից ավելի լեզու– ներով: Կ–ի հայ առաջին թարգմանիչներն են խ. Աբովյանը, Գ. Այվազովսկին, Հ. Տեր– Զաքարյանը, Հ. Կեոքչյանցը և ուրիշներ: Երկ.Շօդ%, T. 1-2, M., 1969; Առակներ (Ա– ռաջաբանը Ավ. Իսահակյանի), Ե., 1969: Գրկ. Տերաերյան Ա., Ռուս մեծ առա– կախոս–բանասաեղծը, Ե., 1944: XTena- HOB H. Jl.f KpMJIOB, 2 H3 ., M., 1969.

ԿՌՈՆՈՍ (Kp6vog), ըստ հին հունական դիցաբանության, կրտսեր տիտանոս: Ուրանոսի (երկինք) և Գեայի (Երկիր) որդին: Կ. մոր՝ Գեայի սադրանքով տա– պալել է հորը և տիրել աշխարհին: Հոր ճակատագրին արժանանալու երկյուղից Կ. կուլ է տվել իր նորածին զավակներին: Կինը՝ Հռեան, խորամանկորեն փրկել է կրտսեր որդուն՝ Զևսին, որը, հասակ առնե– լով, Կ–ին ստիպել է փսխել զավակներին: Այնուհետև Զևսը եղբայրների օգնու– թյամբ հաղթել է Կ–ին և նետել Տարտարոս: Ըստ Հեսիոդոսի «Թեոգոնիայի», Կ–ի տի– րակալության ժամանակը եղել է աշխար– հի «ոսկեդարը»: Այլ զրույցի համաձայն՝ Կ. տապալվելուց հետո թագավորել է Երանության կղզում: Մինչհելլենիստա– կան Հունաստանում Կ. պաշտվել է որպես հունձքի աստված: Կ–ի տաճարը կառուց– ված էր Աթենքի Ակրոպոլսի ստորոտին: Հռոմայեցիները Կ–ին նույնացրել են Սա– ւոուոնի հետ: Երբեմն հուն. xp6vog (ժամա– նակ) բառի նմանությամբ Կ–ին սխալ– մամբ կոչել են ժամանակի աստված: Կ. պատկերվել է որպես տարեց այր, գըլ– խաշորով, մանգաղը ձեռքին: Զավակնե– րին խժռող Կ–ի կերպարը արտացոլվել է գեղանկարչությունում (Ռուբենս, Գոյա):

ԿՌՎԱԽՆՁՈՐ, գրական ակնարկություն, վեճի, երկպառակության պատճառ՝ փո– խաբերական իմաստով: Կ. արտահայտու– թյունը ծագել է հունական դիցաբանու– թյան մեջ երկպառակության աստվածուհի էրիսի առասպելից. Պելևսի և Թետիսի հարսանիքին չհրավիրված էրիսը հար– սանքատուն է նետում մի ոսկե խնձոր՝ «ամենագեղեցիկին» մակագրությամբ: Վեճ է առաջանում Հերայի, Աթենասի և Աֆրո– դիտեի միջև: Վեճը լուծում ԷՊարիսը՝ խըն– ձորը հանձնելով Աֆրոդիտեին: Դրանից էլ, ըստ ավանդության, ծագել է Տրոյա– կան պատերազմը: Կ. արտահայտության մի փոփոխակն է «կռվածաղիկը»՝ հայերեն դարձվածաբանության մեջ: Գրկ.ԿաԿ Ն.Ա., Հին ՝"Հունաստանի լե– գենդներն ու առասպելները, 2 հրա., Ե., 1979: M. Նազինյան

ԿՌՈՒՍ՛, ճնշմամբ մետաղի մշակման եղա– նակներից. կատարվում է ունիվերսալ գործիքներով և մեքենաներով (տես Դարբ– նոցա–դրոշմիչ արտադրություն): Որպես կանոն Կ–ման ժամանակ մետաղը տաքաց– վում է մինչև որոշակի ջերմաստիճան (պլաստիկությունը մեծացնելու և դե– ֆորմացիայի նկատմամբ դիմադրությունը փոքրացնելու նպատակով): Կ–ման ջեր– մաստիճանային միջակայքը կախված է մշակվող մետաղի քիմ. բաղադրությունից և կառուցվածքից, ինչպես նաև գործողու– թյան կամ անցումի ձևից: Պողպատի հա– մար այդ միջակայքը 800–1100°C է, ալյու– մինի համաձուլվածքների համար՝ 420– 480QC: Կ. կատարում են դրոշմոցներով և առանց դրոշմոցների (ազատ Կ.): Առաջին դեպքում մետաղը բոլոր կողմերից սահմա– նափակվում է դրոշմոցի աշխատանքային խոռոչի պատերով և դեֆորմացիայի ըն– թացքում ստանում խոռոչի ձևը: Ազատ Կ–ման (ձեռքով կամ մեքենայով) դեպքում