Վ, Պ․ Նոգին սովետական պետական և կուսակցական գործիչ։ Կոմունիստական կուսակցության անդամ 1898-ից։ 1896-ից աշխատել է Պե– տերբուրգի գործարաններում, եղել է«Ռա– բոչեյե զնամյա» ս–դ․ խմբի անդամ։ 1898-ին արտաքսվել է Պոլւոավա, 1900-ին տարագրվել Լոնդոն։ Մյունխենում հան– դիպել է Վ․ Ի․ Լենինին։ 1901-ին՝ <Իսկ– /ւա»-ի գործակալ Պետերբուրգում U Մոսկ– վայում։ 1903-ին՝ ՌՍԴԲԿ Եկատերինոսլա– վի կոմիտեի անդամ։ ՌՍԴԲԿ II համագու– մարից հետո4 բոլշևիկ։ ՌՍԴԲԿ Պետեր– բուրգի, Բաքվի, Մոսկվայի կոմիտեների անդամ և արհմիությունների Մոսկվայի կենտրոնական բյուրոյի նախագահ։ Կու– սակցության V համագումարի (1907) պատ– գամավոր, որտեղ ընտրվել է ԿԿ ան– դամ։ Ցոթ անգամ աքսորվել է Արևելյան Սիբիր և հյուսիս, վեց անգամ Փախել աքսորավայրից։ 1914–15-ին աշխատել է Մոսկվայում, Մարատովում, 1916-ից՝
ՌՍԴԲԿ ԿԿ–ի Մոսկվայի մարզային բյու– րոյի անդամ։ Ռեակցիայի տարիներին (1908–10) հաշտվողական դիրք է գրավել էիկվիդաաորների, իսկ առաջին համաշ– խարհային պատերազմի տարիներին (1914–18)՝ մենշևիկ–պաշտպանողական– ների նկատմամբ։ Փետրվարյան հե– ղափոխությունից (1917) հետո Մոսկվայի սովետի կազմակերպիչներից՝ սկզբում նախագահի տեղակալ, ապա՝ նախագահ։ ՌՍԴԲ(բ)Կ VII (Ապրիլյան) կոնֆերանսի և YI համագումարի պատգամավոր, որոն– ցում ընտրվել է ԿԿ անդամ։ 1917-ի հոկտեմբերյան օրերին՝ Մոսկվայի ՌՀԿ անդամ։ ժող․ կոմիսարների խորհրդի առաշին կազմում եղել է առևտրի և արդյունաբերության գործերի ժողկոմ։ 1917-ի նոյեմբ․ 17-ին հանդես է եկել մեն– շևիկների և էսէռների մասնակցությամբ կոալիցիոն կառավարության պաշտպա– նությամբ, դուրս է եկելՌՍԴԲ(բ)Կ ԿԿ–ից և ԺԿԻյ–ից։ Հետագայում ընդունել է իր սխալ– ները։ 1918-ից՝ աշխատանքի ժողկոմի տե– ղակալ։ 1922–24-ին Համառասաստան– յան մանածագործական սինդիկատի վար– չության նախագահ։ Կուսակցության VII– XII համագումարների պատգամավոր, IX համագումարում ընտրվել է ՌԿ(բ)Կ ԿԿ անդամության թեկնածու, X-ում՝ ԿՎՀ անդամ, 1921–24-ին՝ ՌԿ(բ)Կ ԿՎՀ նա– խագահ։ Թաղված է Մոսկվայի Կարմիր հրապարակում։
ՆՈԳՐՆՍ4 (մինչև 1930-ը՝ Բ ոգո– րող ս կ), քաղաք, ՌՍՖՍՀ Մոսկվայի մարզի Նոգինսկի շրջանի վարչական կենտրոնը։ Գտնվում է Կսազմայի ավւին։ 120 հզ․ բն․ (1980)։ Տեքստիլ արդյունաբե– րության կենտրոն է։ Կան բամբակեղենի կոմբինատ, վառելիքային ապարատուրա– ների, երկաթբետոնե իրերի գործարան– ներ ևն։ Ունի դրամատիկական թատրոն, հայրենագիտական թանգարան։ Հիմնա– դրվել է XVI դ․։ Վերանվանվել է ի պա– տիվ Վ․ Պ․ Նոգինի։ ՆՈԴԻէ (Nodier) Շառլ (1780–1844), ֆրանսիացի գրող։ Ֆրանս, ակադեմիայի անդամ (1833)։ 1802-ին հրատարակվել է Ն–ի առաշին վեպը՝ «Վտարանդիները»։ 1803-ին Նապոլեոնի մասին երգիծանք տպագրելուց (Լոնդոն) հետո Ն․ գտնվել է տարագրության մեշ։ Բալկանյան սլավոն– ների՝ անկախության համար պայքարը նրան ոգեշնչել է գրելու <ժան Սբոգար» (հրտ․ 1818, Փարիզ, անստորագիր) վեպը, որը ուղենիշ է եղել ֆրանս․ ռոմանտիզմի պատմության մեշ։ Վերադառնալով Փա– րիզ՝ Ն․ դարձել է ռոմանտիկների «Սե– նակլ» խմբակի անդամ։ Հակումը դեպի «սև ռոմանտիկան» («Սմառա», 1821, հրտ․ Մ․ Օդեն ծածկանունով) չի խանգարել, որ Ն–ի հեքիաթները մոտ լինեն բանա– հյուսականին (հատկապես 1830-ական թթ․)․ դրանց մեծ մասը «հեքիաթ–նովելի» օրինակ է։
ՆՈԴՈՆ Ս ԻՆՍ՛ՈՒՆ» («Աշխատանքային թերթ»), օրաթերթ։ Կորեայի աշխատան– քային կուսակցության Կենտկոմի օրգան։ Լույս է տեսնում Փխենյանում, 1945-ից։ ՆՈձԵՄԱՏՈձ մեղուների, նոզեմա, պեբրինա, վարակիչլուծ, մեղ– վաընտանիքի ինվազիոն հիվանդություն։ Հարուցիչները նոզեմա (Nosema) սեռի միաբշիշ մակաբույծներն են։ Ախտահար– վում են հիմնականում միշնաղու էպիթելա– յին բջիջներն ու մալպիգյան անոթները։ Վարակի աղբյուրը հիվանդ մեղուներն են։ Նոզեմաների սպորները փոխանցվում են մեղրի, ծաղկափոշու, մեղրահացի ևնի մի– ջոցով։ Հիվանդության զարգացմանը նը– պաստում են նաև մեղուների երկարատև ձմեռումը, ձմեռային կերերի ցածրորա– կությունը, ձմեռանոցներում բարձր խո– նավությունը ևն։ Ախտահարված մեղվա– ընտանիքներում նկատվում են զանգվա– ծային անկումներ (հատկապես ձմեռման ընթացքում)։ Սատկած մեղվի որովայնը փքված և փափուկ է, միջնաղին՝ գունա– զրկված։ Ախտորոշում են կլինիկական նշանների (լուծ, թուլություն ևն) և ազինե– րի պարունակության մանրադիտակային հետազոտության արդյունքների հիման վրա։ Բուժման նպատակով օգտագործում են ֆումագիլին (շաքարաջրի հետ)։ Կան– խարգելումը․ մեղուների ձմեռման լավա– գույն պայմանների ապահովում, հիվան– դության հայտնաբերման դեպքում՝ ֆոր– մալինի կամ քացախաթթվի գոլորշիով Փեթակների ախտահանում։ Ա․ ԿոթողյաԱ Ip Ոձ ՈԼՈԳԻՍ, նոսոլոգիա(< հուն․ v6- օօգ–հիվանդություն և ․․․ չոգիա), աիսոա– բանության բաժին, որն ընդգրկում է հի– վանդությունների վերաբերյալ ուսմունքը (ընդհանուր Ն․), պատճառների ոաումնա– սիրությունը (պատճառագիտություն), иь ռաշացման մեխանիզմները և առանձին հի– վանդությունների կլինիկական առանձնա– հատկությունները (մասնավոր Ն․)» հիվան– դությունների դասակարգումն ու անվանա– կարգը։ ժամանակակից բժշկ․ գրականու– թյան մեշ օգտագործվում է «նոզոլոգիա– կան մոտեցում» հասկացությունը,այսինքն՝ Կլինիցիստները և տեսական բժշկության ներկայացուցիչները ձգտում են առանձ– նացնել նոզոլոգիական առանձին ձև, որին բնորոշ են որոշակի պատճառները, ախ– տածնությունը, օրգաններում և հյուսվածք– ներում առաջացած կառուցվածքային խան– գարումները ևն։ Օրինակ՝ կապույտ հազը բնորոշվում է յուրահատուկ հարուցիչնե– րով, հիվանդագին պրոցեսի զարգացման որոշակի մեխանիզմներով և կլինիկական դրսևորման ձևերով։ 1761-ին Ջ․ Մորգանին առանձնացրել է տենդերը, վիրաբուժա– կան և առանձին օրգանների հիվանդու– թյունները և հիմք դրել գիտական Ն–ին։ XIX դ․ վերջին հիվանդությունների պատ– ճառագիտական, կլինիկական և ձևաբա– նական տվյալների համադրմամբ առանձ– նացվեցին նոզոլոգիական հիմնական ձևե– րը։ Կ․ Բեռնարի, Ի․ Պավչովի, Ա․ Սպե– րանսկու, Դ․ Սելյեի աշխատանքներում բնութագրվեցին օրգանիզմի ոչ յուրահա– տուկ պատասխան–ռեակցիաները, որոնք տարբեր հիվանդությունների ժամանակ նման են իրար և կազմում են ախ– տաբանական պրոցեսի կարևոր բաղա– դրամասերը։ ժամանակակից բժշկության մեջ նոզոլոգիական ձևը որոշվում է հի– վանդությունն առաջացնող հիմնական պատճառով (օրինակ, տուբերկուլոզի ցանկացած ձևի զարգացման համար ան– հրաժեշտ է տուբերկուլոզային միկոբակ– տերիաներով վարակումը)։ Սակայն հնա– րավոր են շեղումներ, որոշ հիվանդու– թյունններ (օրինակ՝ շաքարախտը) կա– րող են առաջանալ տարբեր պատճառնե– րից (ժառանգական գործոն, ենթաստա– մոքսային գեղձի վնասվածքային, վարա– կիչ ախտահարում ևն), մյուս կողմից, միև– նույն գործոնը (օրինակ՝ ստրեպտոկոկը) կարող է առաջացնել քութեշ, թարախա– կույտ, սեպսիս ևն։ Արտաքին ախտանշան– ների միասնությունը կազմում է նոզո– լոգիական ձևի կլինիկական պատկերը։ Մի շարք հիվանդություների մոլեկուլային մեխանիզմների բացահայտումը հնարա– վորություն տվեց ճշտումներ կատարել Ն–ում․ օրինակ՝ առանձնացվեցին հեմո– ֆիլիայի А և В ձևերը, որոնք պայմանա– վորված են գենային տարբեր խանգա– րումներով։ Կենսաքիմիական ևtգենե– տիկական անալիզներով բացահայտվել են նոզոլոգիական նոր ձևեր (օրինակ՝ հեմոգլոբինոպաթիաները, սուր լիմֆոբ– լաստային լեյկոզը երեխաների մոտ ևն)։ ժամանակակից բժշկությանը հայտնի է նոզոլոգիական ավելի քան 5000 ձև, որոնց առանձնացումը կարևոր է կլինիկական դիսցիպլինների զարգացման համար, այն նպաստում է յուրաքանչյուր հիվանդու– թյան հանդեպ միասնական մոտեցմանը և բուժման առանձնահատուկ մեթոդների մշակմանը։
ՆՈԿԱՈՒՏ (անգլ․ knock-out, գետնող հար– ված), ուժեղ հարված ստանալուց բռնցքա– մարտիկի այնպիսի վիճակ, որին բնորոշ են գլխապտույտը, կողմնորոշման մաս– նակի կամ լրիվ, երբեմն՝ գիտակցության կորուստը։ Ն–ի ենթարկված մարզիկը այլևս չի կարող շարունակել մարտը։ Նը– իան, որպես կանոն, արգելվում է մրցում– ների մասնակցել ոչ պակաս, քան 3 ամիս։ Բռնցքամարտիկների վարպետության
