աանի թամիլական գրականության հու– նով և զրկված է եղել ազգային ինքնատիպ բնույթից։ XIճդ․ վերջերին–XX դ․ սկըզբ– ներին ազգային ինքնագիտակցության աճի հետ գրականությունը ձեռք է բերել ինքնատիպ գծեր։ XX դ․ առավելապես զարգացել են պոե– զիան և արձակ ժանրերից՝ նովելն ու մեկ գործողությամբ պիեսը։ Անգլ․ գրականությունն առաջացել է XIX դ․ և զարգացել ոչ միայն եվրոպ․ գրա– կանության, այլե Շ․ Լ–ի սինհալական ու թամիլական գրականությունների ազդե– ցությամբ։ ճարտարապետությունը U կերպար– վեստ ։ Շ․ Լ–ի արվեստի հին շրջանը (մ․ թ․ ա․ III դ․–մ․ թ․ VIII դ․) ներկայա– նում է բուդդայականության հետ կապված հուշարձաններով և հիմնականում կենտ– րոնացված է Անուրադհապուրայում [Թհու– պարամա (մ․ թ․ ա․ III դ․), Ռուանվելի (if․ թ․ ա․ II–I դդ․) զանգաձե ստուպա– ները Բուդդայի արձաններով (մ․ թ․ V դ․), Հանդիսավոր արարողություննե– րի դիմակ Իսուրումունիա վիմափոր մենաստանը V–VIII դդ․ որմնաքանդակներով, պա– լատներ, ջրհորներ են]։ Վաղ միջնադա– րում (VIII– XIII դդ․) տաճարներ, պալատ– ներ և այլ շինություններ կառուցվել են հիմնականում նոր մայրաքաղաքում՝ Պո– լոննարուվայում, ուր կանգնեցվել են Բուդ– դայի վիթխարի արձաններ։ Պահպանվել են նաև աշխարհիկ քարե քանդակների բազմաթիվ նմուշներ, աստվածություննե– րի մետաղե արձանիկներ, Սիգիրիայի նշանավոր որմնանկարները (երիտասարդ կանանց 21 ֆիգուր)։ Գաղութատիրության շրջանում (XVI դարից) Շ․ Լ–ի արվեստը հիմնականում անկում է ապրել։ Ստեղծ– վել են ոսկերչական զարդեր, ասեղնա– գործ ու գեղարվեստական գործվածքներ, խսիրներ, փայտե դիմակներ։ Շ․ Լ–ի հաս– Վաաա դա գե տաճարը (XII դ․) Պոլոննարու– վայում տոցային պրոֆեսիոնալ արվեստը սկըզբ– նավորվել է XIX դ․ վերջին, անգլ․ Գեղար– վեստի ակադեմիայի ազդեցությամբ։ Գե– ղարվեստական առաջին միավորումը «Ար– վեստի ցեյլոնյան ընկերությունն» էր (1887-ից․ Ա․ Ամարասեկերա, Ջ․ Դ․ Պերե– րա, Թ․ Ռաջապակշա U ուրիշներ)։ XX դ․ 1-ին կեսին, ազատագրական շարժման զարգացմանը զուգընթաց կազ– մակերպվել է գեղանկարչության դպրոցը՝ ազգային ավանդույթների և եվրոպ․ նոր հոսանքների արտահայտչամիջոցների կիրառմամբ [«43-ի խմբի» (1943-ից․ Զ․ Դա– րանիյագալա, Զ․ Քեյթ, Գ․ Պիրիս և ուրիշ– ներ) ու գուաշի տեխնիկայով աշխատող, հիմնականում ոչ պրոֆեսիոնալ վարպետ– ներ միավորող «Ազգային արվեստի ըն– կերության» (1950-ից․ Վ․ Լ․ Ա․ Մենդիս U ուրիշներ) անդամները]։ Անկախություն ստանալուց հետո բարենպաստ նախա– դրյալներ են ստեղծվել ազգային ճարտ․ դպրոցի ձեավորման համար, կառուցվում են քաղաքային և գյուղական համալիր– ներ, որոնց ճարտ․ ձևերում զուգորդվում են ազգային միջնադարյան և ժամանակա– կից եվրոպ․ շինարվեստի գծերն ու հը– նարքները։ Թատրոնը։ Շ․ Լ–ի թատերարվեստը սկզբնավորվել է հին ցեղերի ժող․ խաղե– րից, ծեսերից, պարերից։ Թատրոնի հնա– գույն ծագման մասին է վկայում «Մահա– վան սա» պոեմ–քրոնիկը (V դ․)։ Բուդդա– յականության ուսմունքներ պրոպագան– դելու նպատակով ներկայացվել են միս– տերիաներ։ Գոյություն են ունեցել նաև ժող․ թատրոնի բազմազան ձևեր, որոնցից պահպանվել են՝ կոլամը (պարով և մըն– ջախաղով, դիմակներով ներկայացում), սոկարին (կատակերգական ներկայացում) ևն։ ժող․-երաժշտ․ ու պարային ավանդույթ– ների հիման վրա առաջացել է թատրոնի նադագամ նոր տեսակը (XX դ․ չի ներկա– յացվում, պահպանվել են միայն երգերը)։ ժամանակակից թատրոնի ծագումը սերտ կապված է ազգային ինքնագիտակցու– թյան և Շ․ Լ–ի ժող․ ազգային–ազատագրա– կան պայքարի վերելքի հետ։ XIX դ․ վեր– ջին գրվել են հստակորեն գործողություն– ների բաժանված պիեսներ, ներկայացում– ներում կիրառվել է վարագույրը, մասնակ– ցել են կին դերասանուհիներ։ Նոր պիես– ներում, այսպես կոչված, «նրիտյա»-նե– րում, պահպանելով նադագամի երաժշտա– պարային հիմքը, մուտք է գործել երկխո– սությունը։ 1920–30-ական թթ․ ի հայտ են եկել սոցիալակաև թեմաներով գրված պիեսներ։ Շ․ Լ–ի անկախության հաստատումը (1948) նպաստել է ազգային ավանդույթ– ների վերածննդին և զարգացմանը։ Ի հայտ են եկել թատերական նոր ձևեր, դրանց թվում՝ բալետը։ 1944-ին ստեղծվել է դպրոց և թատերախումբ (1955-ից՝ Չիտ– րասենայի ցեյլոնյան բալետ, 1960-ին և 1963-ին խումբը հյուրախաղերով եղել է ՍՍՀՄ–ում)։ 1973-ից գործում է Շ․ Լ–ի ազգային պարի պետ․ անսամբլը (ղեկ․՝ Պանի Բհարաթա, 1974-ին հյուրախաղե– րով եղել է ՍՍՀՄ–ում)։ Գրկ․ Силва де С․ ф․, География Цей– лона, пер․ с англ․, М․, 1955; Талмуд Э․ Д․, История Цейлона․ 1795–1965, М․, 1973; Ն ու յ ն ի, Очерки новейшей истории Цейлона, М․, 1960; Бонифатьева Л․ И․, Цейлон, М․, 1970; Е фремов Ю․ К․, Остров вечного лета, М․, 1959; Цейлон․ Проблемы и перспективы экономики, М․, 1972; Республика Шри Ланка։ экономика и политика, М․, 1974; Цвет чая․ Рассказы пи– сателей Цейлона, М․, 1964; Сома․ Новеллы современных писателей Цейлона, М․, 1968; Выхухолев В․ В․, Сингальская ли– тература, М․, 1970; [Т ю л я е в С․], Совре– менная живопись Цейлона․ [Альбом], М․, 1958; Тюляев С․ Й․, Б о н г а р д-Л е- вин Г․ М-, Искусство Шри-Ланка, М․, 1974; Соогау P․ G․, An Introduction to the Geology of Ceylon, Colombo, 1967; Histo– ry of Ceylon, v․ 1 (pt 1–2)–3, Colombo, 1959–1973; Wilson A․ J․, Politics in Sri Lanka, L․, 1974․ ՇՐԻ ԼԱՆԿԱՅԻ ԿՈՄՈՒՆԻՍՏԱԿԱՆ ԿՈՒ–
ՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ (ՇԼԿԿ), հիմնադրվել է 1943-ին՝ երկրում գործող միացյալ սո– ցիալիստական կուսակցության և առանձին կոմունիստական խմբերի հիման վրա․ մինչև 1972-ը գործել է Ցեյլոնի կոմկուս անվանումով։ ՇԼԿԿ I համագումարը կա– յացել է 1945-ի ապրիլին։ Երկրի անկախու– թյուն ձեռք բերելուց (1948) հետո կոմկու– սը դեմոկրատական այլ ուժերի հետ հան– դես է եկել հանուն գաղութատիրության մնացորդների վերացման, ընդդեմ ներ– քին հետադիմության։ ՇԼԿԿ աջակցել է Սոլոմոն Բանդարանաիկեի (1956–59), Սիրիմավո Բանդարանաիկեի (1960–65) կառավարություններին, որոնք իրակա– նացնում էին առաջադիմական, հակաիմ– պերիալիստական միջոցառումներ։ 1965-ի պառլամենտական ընտրություններում կուսակցությունը ստացավ 4 տեղ։ Ցեյ– լոնի ազատության կուսակցության և Ցեյ– լոնի սոցիալիստական կուսակցության հետ ՇԼԿԿ Գադլի Շ․ Սենանաիկեի կա– ռավարության (1965–70) մեջ ստեղծել է դեմոկրատական օպոզիցիա։ 1968-ին մշակվել է այդ օպոզիցիայի միացյալ գոր– ծունեության ծրագիր, ստեղծվել Միաց– յալ ճակատ։ Ծրագիրը նախատեսում էր տնտեսության պլանային զարգացում, ին– դուստրացում, բանկերի ազգայնացում, գյուղատնտեսության մեջ ռեֆորմի իրա– կանացում ևն։ 1970-ի ընդհանուր ընտրու– թյուններում Միացյալ ճակատը հաղթա– նակ տարավ՝ պառլամենտում ստանալով 121 տեղ (157-ից)։ Կոմկուսն ստացավ 6 տեղ և մտավ Սիրիմավո Բանդարանաիկեի կոալիցիոն կառավարության մեջ։ ՇԼԿԿ VIII համագումարը (1972) խնդիր դրեց Միացյալ ճակատի ներսում ամրապնդել ձախ և դեմոկրատական ուժերի միասնու– թյունը; Կուսակցության X համագումարի (1978) ընդունած բանաձևը ընդգծեց մարք– սիզմ–լենինիզմի և պրոլետարական ին– տերնացիոնալիզմի հիման վրա համաշ– խարհային կոմունիստական ու բանվորա– կան շարժման միասնության ամրապընդ– ման անհրաժեշտությունը։ ՇԼԿԿ XI հա– մագումարը (1980-ի մարտ) նշանակալից իրադարձություն էր կոմկուսի պատմու– թյան մեջ, որը ցուցադրեց կուսակցու– թյան միասնությունը և համախմբվածու– թյունը, կոմունիստների վճռականու– թյունն աշխատավորության իրավունքնե– րի համար պայքարում, նրանց հավատար– մությունը մարքսիզմ–լենինիզմի, պրոլե–
