է ճնշման փոփոխությանը։ Չափման տիբույթը 2-ից մինչե 1300 К է։
Հատուկ նշանակության Ջ–երից են օդերեութաբանական ջերմաչափերը (օդերեութաբանական չափումների համար նախատեսված հատուկ կառուցվածքի հեղուկային Ջ–եր, տես նաև Օդերևութաբանական գործիքներ), հիպսոջերմաչափը (նկ․ 5), որը ծառայում է եռացող հեղուկի ջերմաստիճանով մթնոլորտային ճնշումը չափելու համար (մթնոլորտային ճնշման նվազումով հեղուկի եռման ջերմաստիճանն իջնում է), խորջրյա շրջվող ջերմաչափը (նկ․ 6), որը սնղիկային Զ․ է և նախատեսված է ջրամբարների ջրի ջերմաստիճանը տարբեր խորություններում չափելու համար։ Երբեմն կիրառում են նաև երկմետաղական Ջ․, որի գործողության հիմքում ընկած է այն նյութերի ջերմային ընդարձակման տարբերությունը, որոնցից պատրաստված են Ջ–ի զգայուն տարրերի թիթեղները, քվարցային Ջ․՝ հիմնված պիեգոքվարցի ռեզոնանսային հաճախականության ջերմաստիճանային կախման վրա, ունակային Ջ․, որում օգտագործվում է սեգնետոէլեկտրիկների դիէլեկտրական ընկալունակության ջերմաստիճանային կախումը են։ Տես նաև Ջերմաչափություն։
ՋԵՐՄԱՉԱՓՈՒԹՅՈՒՆ, կիրառական ֆիզիկայի բաժին, որն զբաղվում է ջերմասաիճանի չափման մեթոդների ու միջոցների մշակման հարցերով։ Զ․ նաև չափագիտության բաժին է, որի խնդիրներից են ջերմաստիճանային չափումների միասնականության ու ճշգրտության ապահովումը, ջերմաստիճանային ցուցնակների և էաաւոևների ստեղծումը, ջերմաստիճանի չափման սարքերի աստիճանավորման ու ստուգման մեթոդների մշակումը։ Ջերմաստիճանը հնարավոր չէ անմիջականորեն չափել։ Նրա փովւոխությոլնն արտահայտվում է մարմինների ֆիզիկական այն հատկությունների (ծավալ, ճնշում, էլեկտրական դիմադրություն, էլեկտրաշարժ ուժ, ճառագայթման ինտենսիվություն են) փոՓոխությամբ, որոնք ջերմաստիճանի հետ կապված են որոշակի օրինաչափություններով։ Ուստի ջերմաստիճանի չափման մեթոդներն ըստ էության հանգում են թվարկված ջերմաչափական հատկությունների չափման մեթոդներին։ Կոնկրետ մեթոդի կամ սարքի մշակման ժամանակ անհրաժեշտ է ընտրել ջերմաչափական այնպիսի նյութ, որի համապատասխան հատկությունը լավ վերարտադրվում է և նկատելիորեն փոփոխվում ջերմաստիճանի հետ։ Ջերմաստիճանի չափման համար (ցանկացած մեթոդի դեպքում) անհրաժեշտ է ընտրել նաև ջերմաստիճանային ցուցնակ։ Ջերմաստիճանի չափման մեթոդները բազմազան են դրանք կախված են օգտագործվող սարքերի՝ ջերմաչափերի և պիրոմետրերի գործողության սկզբունքից, չաՓվող ջերմաստիճանների տիրույթից, չափումների պայմաններից ու պահանջվող ճշգրտությունից։ Այդ մեթոդները կարելի է բաժանել երկու հիմնական խմբի, կոնտակտային մեթոդներ (դա հենց բուն Ջ․ է) և անկոնտակտ մեթոդներ (ճառագայթման Ջ․ կամ պիրոմետրիա)։ Չափման կոնտակտային մեթոդների համար ընդհանուրն ու էականը այն է, որ միջավայրի ջերմաստիճանը չափող յուրաքանչյուր սարք պետք է ջերմային հավասարակշռության մեջ գտնվի միջավայրի հետ, այսինքն՝ ունենա վերջինիս ջերմաստիճանը։ Ջերմաստիճանի չափման սարքերի հիմնական հանգույցներն են՝ զգայուն տարրը, որը դրսևորում է ջերմաչափական հատկությունը և վերջինիս թվային արժեքները որոշող չաւիիչ սարքը։ Չափիչ սարքերը՝ մանոմետրերը, պոտենցիոմետրերը, չափիչ կամրջակները, միլիվոլտմետրերը են, կոչվում են երկրորդային սարքեր։ Ջերմաստիճանի չափման ճշգրտությունը կախված է երկրորդային սարքերի ճշգրտությունից։ Տեխ․ կիրառության ջերմաչափերը սովորաբար առանձին–առանձին չեն աստիճանավորվում, այլ դրանց կցվում են համապատասխան երկրորդային սարքեր, որոնց ցուցնակներն աստիճանավորվում են հենց °C–ով։
Ցածր և գերցածր ջերմաստիճանային տիրույթներում, չաւիման սովորական մեթոդներից բացի, կիրառում են նաև յուրահատուկ մեթոդներ, դրանցից են մագնիսական ջերմաչափությունը, 7-ճառագայթման անիզոտրոպության և Մյոսբաուերի էֆեկտի ջերմաստիճանային կախման վրա հիմնված մեթոդները են։ Գերցածր ջերմաստիճանների տիրույթում Ջ–յան հիմնական դժվարությունը միջավայրի և ջերմաչաՓի միջե ջերմային կոնտակտի ստեղծումն է։
Ջերմաստիճանային չափումների միասնականությունն ու ճշգրտությունն ապահովում է ջերմաստիճանի միավորի՝ կելվինի պետ․ էտալոնը։
Գրկ․ Попов М․ М․, Термометрия и калориметрия, 2 изд․, М․, 1954; Температура и её измерение․ Сб․, пер․ с англ․, М․, 1960; Сосновский А․ Г․, Столярова Н․И․, Измерение температур, М․, 1970․
ՋԵՐՄԱՍԵՐ ԲՈՒՅՍԵՐ, բույսեր, որոնք իրենց կենսունակությունը կորցնում կամ ոչնչանում են ցածր դրական ջերմաստիճանների (+6°Շ–ից ցածր) պայմաններում։ Դրանք հիմնականում արեադարձային և մերձարևադարձային բույսեր են, ինչպես օրինակ՝ նարինջը, մանդարինը, կիտրոնը, նռնենին են։ Ջ․ բ–ի խմբին են պատկանում նաև ձմերուկը, սեխը, բամբակենին են։ Ցածր դրական ջերմաստիճանի բացասական ներգործությունը Ջ․ բ–ի վրա կախված է միջավայրի էկոլոգիական պայմաններից՝ օդի հարաբերական խոնավությունից, լուսավորությունից, բույսի տեսակից և տարիքից։ Ցածր դրական ջերմաստիճանից Ջ․ բ–ի նյութափոխանակության պրոցեսները խանգարվում են անվերադարձորեն։
ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱՆ, մակրոսկոպիկ համակարգի ջերմային վիճակը բնութագրող ֆիզիկական մեծություն։ Թերմոդինամիկական հավասարակշռության մեջ գտնվող մեկուսացած համակարգի բոլոր մասերի Ջ․ նույնն է։ Եթե մեկուսացած համակարգը հավասարակշռության մեջ չի գտնվում, ապա ժամանակի ընթացքում ջերմության փոխանցումը (ջերմափոխանցում) համակարգի տաք մասերից համեմատաբար սառը մասերին՝ հանգեցնում է ամբողջ համակարգում Ջ–ի հավասարեցման (թերմոդինամիկայի առաջին պոստուլատ կամ զրոյական սկզբունք)։ Ջ–ով են որոշվում համակարգը կազմող մասնիկների բաշխումն ըստ էներգիայի մակարդակների (գրգռման Ջ․, տես Բոլցմանի վիճակագրություն) և արագությունների (կինետիկ Ջ․, տես Մաքսվելի բաշխում), նյութի իոնացման աստիճանը (իոնացման Ջ․, արտահայտվում է Սահայի բանաձևով), մարմնի էլեկտրամագնիսական հավասարակշիռ ճառագայթման հատկությունները, այսինքն՝ ճառագայթման սպեկտրային խտությունը (տես Պչանկքւ ճառագայթման օրենք), ճառագայթման լրիվ ծավալային խտությունը (ճառագայթային Ջ․, տես Ստեֆան–Բոչցմանի օրենք) են։ Գազերի կինետիկ տեսության մեջ և վիճակագրական մեխանիկայի մյուս բաժիններում Ջ–ի քանակական սահմանումն այնպիսին է, որ ազատության 3 աստիճան ունեցող մասնիկի համընթաց
