Էջ:Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարան (Popular medical encyclopedia).djvu/266

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

այլ դասի (G) իմունոգլոբուլինի դեմ: Հիվանդության առավել բնորոշ դրսևորումներից են հոդաբորբը, երիկամների, սրտամկանի, արյունատար անոթների ախտահարումները: Խասիմոտոյի թիրեոիդիտը (վահանագեղձի բորբոքում) տեղային բնույթի ինքնաիմունսւյին հիվանդություն է: Ինքնահակամարմիններն առաջանում են որպես հակածին հանդես եկող սպիտակուցային հորմոնի՝ թիրեոգլոբուլինի հանդեպ: Այդ սպիտակուցի հանդեպ իմունային գրոհը հանգեցնում է վահանագեղձի մեծացման, դրա հյուսվածքի քայքայման, որը փոխարինվում է հորմոնի դեմ հակամարմիններ մշակող լիմֆոցիտներով և պլազմատիկ. բջիջներով:

Ինքնաիմունիտետի գրոհի դեպքում հիվանդության սկզբնապատճառը պարզ չի լինում: Այդ դեպքում պետք է օրգանիզմից հեռացնել ինքնահակամարմիններ սինթեզող լիմֆոցիտները, որի համար կիրառում են քիմիաբուժություն: Լիմֆոցիտները քայքայող նյութերի օգտագործումը փոքր-ինչ թուլացնում է հիմն. հիվանդության ընթացքը և նպաստում հիվանդի ապաքինմանը:

Համակարգային կարմիր գայլախտի և ռևմատիզմանման հոդաբորբի դեպքում հիմն. վնասող գործոններից են իմունային կոմպլեքսները, որի համար էլ նշված հիվանդությունները դասվում են իմունային կոմպլեքսների հիվանդությունների շարքը: Հակամարմինները, կոմպլեքսներ առաջացնելով, հակածինի հետ միացնում են նաև կոմպլեմենտը: Որոշակի պայմաններում հակածին-հակամարմին-կոմպլեմենտ կոմպլեքսը, կուտակվելով հյուսվածքներում, ապահովում է հյուսվածքային ախտահարումների առաջացումը: Այդ հիվանդությունների բուժման համար հակամարմինները և իմունային կոմպլեքսները հեռացնում են արյունակլանման (արյունը կլանիչների՝ ակտիվացրած ածխի, իոնափոխանակային խեժերի և այլ նյութերի միջով անցկացնելու) միջոցով:

Հիբրիդոմներ և հակամարմիններ. իմունային համակարգի հիվանդությունների իմունախտորոշման և բուժման միանգամայն նոր հնարավորություններ ի հայտ եկան 1975-ին՝ կապված նույնասերունդ հակամարմինների սինթեզման հիբրիդոմային տեխնիկայի ստեղծման հետ: Մշակվեց բջջային հիբրիդների՝ հիբրիդոմների ստացման մեթոդ, որն իրականացվում է իմունացված կենդանիների բնականոն լիմֆոցիտների և սննդարար միջավայրում աճեցվող միելոմային մանրէահիմքերի՝ քաղցկեղային բջիջների միաձուլման միջոցով: Միաձուլված հիբրիդոմային բջիջները լիմֆոցիտներից ստանում են որոշակի հակամարմին սինթեզելու, իսկ միելոմային բջիջներից՝ անսահման բազմանալու ունակություն: 1 բջջասերնդի կողմից արտադրվող հակամարմինները բոլոր պարամետրերով (մոլեկուլի դաս, տեսակ, առանձնահատկություն) նույնանման են և փոխազդում են միայն 1 հակածինի հետ:

Այսպիսով՝ Փորձանոթում, սրվակում կամ բջջային ռեակտորում ստացված պատրաստուկն ըստ յուրահատկության կարող է լինել կատարյալ հակազդիչ, հիանալի ախտորոշիչ և բուժիչ միջոց: Առանձնահատուկ հակազդիչների հավաքակազմը, որ կարող է ստացվել, սահմանափակ չէ: Դա կարող է լինել հակամարմիններ՝ արյան սպիտակուցների և հյուսվածքների, օրգանների, քաղցկեղային և բնականոն բջիջների առանձնահատուկ հակածինների, վիրուսների, բակտերիաների, որոշ քիմ. միացությունների դեմ: Նույնասերունդ հակամարմինների օգնությամբ վերլուծվել է իմունոգլոբուլինների կառուցվածքն ու գենետիկան, հայտնաբերվել և հետազոտվել են լիմֆոցիտների ընկալիչները, ստացվել են լիմֆոցիտների ենթապոպուլյացիաների և ուռուցքային բջիջների հակազդիչներ, ստեղծվել է հակամարմինների մեծ խումբ՝ մարդու հյոավածքահամատեղելիության հակածինների ախտորոշման համար, որոնք օրգանների փոխպատվաստման ժամանակ կարևոր են դոնորների և ռեցիպիենտների ընտրության համար: Ստեղծվել և կլինիկայում կիրառվում են հակամարմիններ՝ մարդու սուր լեյկոզների ախտորոշման և ընթացքի կանխորոշման համար, պատրաստվել են նույնասերունդ հակամարմիններ՝ մի շարք միկրոօրգանիզմների հանդեպ: Ստացվել են հակամարմիններ՝ գրիպի վիրուսների, կատաղության և այլ հիվանդությունների հանդեպ: Հիբրիդոմները ստեղծվում են ոչ միայն B-լիմֆոցիտների, այլև T-լիմֆոցիտների հիմքի վրա: Արդեն ստեղծվել են որոշակի միջնորդանյութեր սինթեզող T-հիբրիդոմների կուլտուրաներ: Ստացվել են T-ընկճողների, T-օգնականների և T-քիլերների հատկություններով օժտված հիբրիդային բջջախմբեր: Ենթադրվում է, որ հիբրիդոմային տեխնիկայի կիրառումը հեղաշրջող ներգործություն կունենա իմունաբանության, կենսաբանության և բժշկագիտության հարակից բնագավառների վրա:

Իմունաբանական հսկողություն և կենսաբանական կայունություն. Ի-ի նշանակությունն ամբողջությամբ հասկանալու համար օրգանիզմի այդ ֆունկցիան պետք է պարզաբանել կենսաբանության տեսանկյունից: Հասուն մարդու մարմինը կազմված է 1014 բջիջներից, որոնք միմյանցից տարբերվում են ձևով, չափերով, կենսագործունեությամբ: Այսպես՝ նյարդային բջիջը, որն ունի երկար նյարդառանցքներ (աքսոններ), և աղիքների էպիթելի բջիջը (գլանաձև է) բացարձակ նման չեն իրար՝ չնայած պատկանում են նույն օրգանիզմին և առաջացել են նույն նախասաղմից (զիգոտից): Մաշկի բջիջները նման են տանիքի կղմինդրին, ավշային հանգույցներինը՝ նռան հատիկների, իսկ գլխուղեղի բջիջներն իրենց ելուստներով՝ լիանների միահյուսմանը: Մարդն ունի առնվազն 100 տեսակի բջիջներ, որոնք միավորված են հյուսվածքներում, օրգաններում և կազմում են մի ամբողջություն՝ օրգանիզմ: Դրանք աշխատում են ներդաշնակ և բնության կողմից մշակված ծրագրին խիստ համապատասխան: Հայտնի է, որ բջջային վերականգնումները տեղի են ունենում օրգանիզմի բոլոր հյուսվածքներում, բայց ոչ նույն տեմպով: Այսպես՝ մարդու բարակ աղիքների լորձաթաղանթի բջիջների կյանքի տևողությունը 24 ժ է, մաշկի բջիջներինը՝ 5-35, լյարդինը՝ 180 օր, գլխուղեղի բջիջները չեն վերականգնվում: Մարդու օրգանիզմի բաղադրիչ մասը կազմող բջիջների ընդհանուր թիվը մոտ 1018 է. դա նշանակում է, որ կյանքի ընթացքում տեղի է ունենում բջիջների սերունդների ավելի քան 20 հզ. հաջորդափոխություն: Բջջային վերականգնման այդքան բարձր արագությունը բնորոշ է կենդանի էակների մեծամասնությանը: Բջջային կազմության բարդությունը Երկրի վրա կյանքի էվոլյուցիայի հետևանք է, որի բարձրագույն արդյունքը մարդն է (տես Էվոլյուցիոն ուսմունք):

Յուրաքանչյուր կոնկրետ անհատի (լինի դա մարդ, թե կենդանի) գոյության հիմն. իմաստը սերունդ թողնելն է: Որպեսզի սերնդին փոխանցվի ամեն ինչ (գեների և դրանց կողմից հսկվող հատկանիշների միջոցով), անհրաժեշտ է հասնել սեռ. հասունության, ունենալ սերունդ, նրան հասցնել մինչև հասուն տարիքի: Իրադարձությունների այս ամբողջ շղթայի հաջողությունը, որը կոչվում է կենսբ. կյանք, կախված է օրգանիզմի կատարելությունից: Սեռ. բջիջների ուղին սերնդից սերունդ պետք է լինի անարգել: Անհատի հատկանիշները կենտրոնացնող այդ բջիջներին անհրաժեշտ է հուսալի կրող, որն օրգանիզմն է՝ մարմնական բջիջների բարդ հավաքակազմով: Նշված փոխանցման հաջող իրականացման