դամի, Ֆիզուլիի, Հորադիզի ռազմավարական նշանակության հարձակողական գործողություններր՝ որոնց ընթացքում ինքնապաշտոյանական ուժերն ու կամավորական ջոկատներն առավելության են հասել զինուժու) և միջոցնեուվ զերազանցող հակառակորդի նկատմամբ։ Առավել ուշազոսվէ Շուշիի ազատագրման գործողությունը։ ՀԱՐՈ ՅԱՆ Հմայակ Վարազդատի (ծ. 9.1.1949. գ. Արեգ (այժմ՝ ՀՀ Արագածոտնի մարզումվ. ռազմական գործիչ։ ՀՀ բանակի գեներալ-մայու 11994)։ Ավարտել է Խարկովի ռազմական բարձրազույն ոաումնարանը (1973)։ 1973-81-ին ծառայել է ԽԱՀՄ ԶՈՒ տարբեր զորամասերում.
1990- ից ծառայում է ՀՀ ԶՈՒ-ում. 1992-93-ին՝ Արևելյան, 1993-94-ին՝ Հարավային զորախմբերի հրամանատար, 1994-98-ին՝ ՀՀ պաշտպանության նախարարի՝ սպառազինության հարցերով տեղակալ. 1998-2001-ին՝ ՈԴ-ում ՀՀ դեսպանության ռազմական կցորդ. 2001-04-ին՝ ՀՀ արտակարգ իրավիճակների վարչության պետ։
1991- 94-ին գործուն մասնակցություն է ունեցել Տավուշի (պաշտպանությունը համակարգող), ԼՂՀ Մարտունիի (ՀՀ ՊԿ-ի լիազու ներկայացուցիչ) ինքնապաշտպանական մարտերին. կազմակերպել և իրականացրել է Ավդալ-Գյուլափլոփ, Ղոչազ-Տիգիկ, Ֆիզուլիի շրջակայքի և այլ կրակակետերի ոչնչացման գործողությունները։ 1993-ին վիրավորվել է. ապաքինվելուց հետո վերադարձել է մարտադաշտ։
Պարգևատրվել է ԼՂՀ «Մարտական խաչ» 1ին աստիճանի շքանշանով։
Ն. Գրիգորյան
ՀԱՐՈ Ւ1ԺՅՈ ՒՆԱԳՈՄԵՐ. գյուղ ԼՂՀ Մարտակերտի շրջանում՝ շրջկենտրոնից 44 կմ հարավարևմուտք Թաւթառ գետի աջ ափին՝ 800 մ բարձրության վրա։ Տարածքը՝ 1060 հա։ Բնակչությունը՝ 350 (2003)։ Զբաղվում են անասնապահությամբ, հացահատիկային բույսերի մշակությամբ։ Ունի միջնակարգ ղպրոց (կոչվել է զոհված ազատամարտիկ Զ. Ավետիսյանի անունով) և բուժկետ։ Գյուղի շրջակայքում կան հին բնակատեղիներ («Միջին խութ», «Հունուտ». «Եղցատեղկ, կիասվեր եկեղեցիներ (Ճ11-Ճ111 դդ). խաչքարեր և այլն։
1988- ին Հ-ում կագմավորվել է կամավորական ջոկատ, ուը պատերազմական գործողությունների զարգացմանը զուգընթաց համալւվել է գյուղի և հայաստանաբնակ հարությունագոմերցի կամավորուկաններով (հրամանատար՝ Ա.
Բախշիյան)։ Ջոկատին իրենց խորհուրդներով օժանդակել են երևանաբնակ խորհրդային բանակի պահեստի գնդապետներ Ա. Դանիելյանը, Գ. ճաղարյանը և Շ. Հովհաննիսյանը, Ղ. Պետրոսյանը. Զ. Ավետիսյանը։ Ջոկատը 1989-90-ին շոոջօրյա հերթապահություն է սահմանել գյուղում և գյուղամերձ տեղամասերում. մասնակցել շրջակա գյուղերի ինքնապաշտպանական մարտերին։ 1992-ի վերջին ներառվելէ ՊԲ ստորաբաժանումների կազմում, մասնակցել ԼՂՀ տարբեր շրջանների ազատագրական մարտերին։ Հ-ից ԼՂՀ «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանով պարգևատրվել է Զ. Ավետիսյանը (հետմահու). հրամանատարաներ են եղել Ա. Բախշիյանը. Շ. Հովհաննիսյանը, Հ. Մակյանը, Լ. Տալյանը։ Զոհվել է 13 ազատամարտիկ։ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Անդրանիկ Պավելի. «Բերդաձորի Անդրանիկ» (7.3.1956. Լենինական (այժմ՝ Գյումրի) - 27.8.1992, գ. Այնթապ (այժմ՝ Արարատի մարզումվ. ագրստամարտիկհրամանատար։ ՀՀԴ կուսակցության անդամ (1990) ։ Ավարտվել է Լենինզրադի մանկավարժական ինստիտուտը (1987)։ Հայաստանի գրողների միության (1990), Ազգային խորհրդի (1989) անդամ։ 1974-92-ին եղել է ՀԿԿ կենտկոմի հրատարակչության խմբազիր։ 1989-ից՝ Բերդաձորի ինքնապաշտպանական խորհրդի ղեկավար։
1989- 92-ին մասնակցել է ԼՂՀ տարբեր շրջանների ինքնապաշտպանական մարտեփ։ Շրջափակման ծանւ շրջանում և մարտական գործողությունների առաջին օրերից ղեկավարել է Բերդաձորի ինքնապաշտպանությունը։ ԼՂԻՄ մարզխորհրդի պատգամավոր (1988-89)։
Զոհվել է Այնթապում՝ ավտովթարից։ Հ-ի անունով է կոչվել Բերդաձորի միջնակարգ ղլղլոցը։ Նրա մասին նկարահանվել են «ճանապարհը բաց է». «Հունիս՝ 1991» և այլ ֆիլմեր։ Թաղված է Եռաբլուրում։
Ա. Շահբագյան
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Արա Գևուգի (14.5.1972. գ. Արաքս (այժմ՝ ՀՀ Արմավիրի մարզում) - 15.1.1993. գ. Արխավենդ (ԼՂՀ Մարտակերտի շրջան վ. ազատամարտիկ։ 1991-93-ին ՀՀԴ կամավորական ջոկատի և Շուշիի առանձնակի գումարտակի կազմելում մասնակցել է ՇուշիԼաչին ուղղության. Շահումյանի (Բուզլուխ. Մանաշիդ). Մարտակերտի (Կիչան. Ախավենդ) շրջանների ինքնապաշտպանական և ազատագրական մարտերին։
