մակերպութիւնը հիմնված էր կրօնի վրա։ Պարսիկը, բիլղանգացին, ապա մօնգօլը, թի֊րՔը ՚յէ մէջ նախ և աաս տեսնում էին մի յայտնի կրօն, մի գալանութիւն։ Հպատակութեան հարցից դուրս էր այս կըրօնակտն հտնդամանքը։ Հպատակ լինելը բա լական չէր, Այս պատճառով էլ հայի համար առանձին կարևորսւթիւն ստացաւ նրա ազգային եկեղեցին։ Ամեն կողմից զօրաւոր ձեռքեր քշում էին նրան դէպի եկեղեցինՄ էշ տեղ միայն սա էր երևում, սա էր ահագին զոհեր, արեսքս գետեր պահանում իր գոյութիւնը պահպանելու համարք Եւ հայը իր հոգու և մսքքի ամրողջ կորովով փաթաթվում էր իր այդ ազգային հիէՖարկութեանւ
Այսպիսով նա նեղ ու սահմանափակ էր գաւ&ում էրրե կրօնական մի ժողովուրդ։ Բայց անուրանալի է որ այդտեղ, եկեղեցու Չո,ր9ր> նա դարերով դարսում էր իր մտավոր կարողութիւնները։ Որքան էլ դրանք սահմանափակ լինեն, հքկչպէս իր լեոներին սեղմված, իր երկնքի տակ համախմբված և ծանր լուծերի տակ ճնշված մի փոքրէկ մողսվրգի միսհքն է կարող լինել, այնուամենայնիւ, բացի եկեղեցուց չը կայ մի այլ միջավայր, ուր տեսնէինք թկ ինչպէս էր հայր
իբրև մտածող, բանաստեղծ, <ոետոր, մար֊
