համար։ Սպիտակուցների, ինչպես նաև B1, B2, PP և E վիտամինների պարունակությամբ երկրորդ տեսակի և թեփախառն Ա. առավել լիարժեք են շարմաղի, բարձր և առաջին տեսակի Ա-ի համեմատությամբ, ունեն ավելի մուգ գույն։
Վարսակի Ա-ից երեխաների համար պատրաստում են սնուցիչ խառնուրդներ և փխրաբլիթներ։ Գարու Ա-ից բլիթներ են թխում։ Եգիպտացորենի Ա. խառնում են ցորենի և աշորայի Ա-ին՝ հաց և հրուշակեղեն թխելիս։ Եգիպտացորենի Ա-ի խառնուրդով պատրաստված մթերքը շուտ է կծվում, ուստի երկար պահելու ենթակա չէ։
Սննդարար մանկական Ա. պատրաստում են բարձր տեսակի ցորենի Ա-ից՝ ըստ հատուկ բաղադրատոմսի, ավելացնելով շաքարավազ, ձվի փոշի, անարատ չոր կաթ, կարագ, աղ։ Հիմնականում օգտագործվում է որպես հումք մանկական սննդի համար։ Դրանից պատրաստում են նաև ամոքուն թխվածք։
Ա. պահում են օդափոխվող չոր, զով տեղում՝ սուր հոտ ունեցող մթերքից հեռու, քանի որ այն խոնավություն և հոտ կլանելու հատկություն ունի։
Ա-ի վնասատուների մասին տես Ամբարային վնասատուներ հոդվածում։
ԱՂ կերակրի (նատրիումի քլորիդ), անհրաժեշտ է մարդու օրգանիզմի նորմալ կենսագործունեության համար։ Ա. ոչ միայն լավացնում է կերակրի համը, այլև, կարգավորելով հյուսվածքներում ջրի պարունակությունը, ծառայում է որպես ստամոքսահյութի աղաթթվի գոյացման աղբյուր։ Մարդը սննդի հետ օրական օգտագործում է միջին հաշվով 10-15 գ կերակրի Ա.։ Սակայն Ա-ի ավելցուկը կարող է վնասակար ազդեցության գործել օրգանիզմի վրա։ Սիրտանոթային համակարգի որոշ հիվանդությունների, բորբոքային երևույթների և մի շարք այլ հիվանդությունների դեպքում Ա-ի սահմանափակ օգտագործումը բուժիչ նշանակություն ունի (տես Բուժական սնունդ): Ըստ որակի Ա. լինում է 4 տեսակի. էքստրա, բարձր, առաջին և երկրորդ, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր աղացվածքի համարը։
Ա. օգտագործում են գրեթե բոլոր կերակրատեսակների մեջ։ Մեծ նշանակություն ունի կերակրի մեջ Ա. գցելու ժամանակը։ Մսի արգանակի մեջ Ա. գցում են եփելու ավարտից 30 րոպե առաջ, ձկան արգանակի մեջ՝ քափը քաշելուց և կանաչին ավելացնելուց հետո։ Բանջարեղեն եփելիս Ա. գցում են եփելու ավարտին, իսկ լոբազգիներ (բակլա, լոբի, սիսեռ) եփելիս՝ փափկելուց հետո (հակառակ դեպքում դրանք ուշ են եփվում)։ Մսին և ձկանը Ա. ցանում են տապակելուց առաջ։ Նույնը բանջարեղեն տապակելիս (բացառությամբ կարտոֆիլի, որին Ա. ցանում են տապակելու ավարտին)։ Սևաձավարի փլավ եփելիս 1 բաժակ ձավարին ավելացնում են 5 գ Ա. (1/2 թեյի գդալ)։ Կոտլետի համար 1 կգ աղացած մսին ավելացնում են 20 գ Ա. (2 թեյի գդալ)։ Նույն քանակությամբ Ա. է պահանջվում նաև 1 կգ ձկան սուկիից (առանց կաշվի և փշերի) կոտլետ պատրաստելու համար։
Սեղանը սպասքավորելիս խորհուրդ է տրվում օգտագործել փոքր աղամաններ (40-50 գ տարողության)։ Խոհանոցի աղամանները կարող են լինել մինչև 500 գ տարողության։
Որպեսզի Ա. միշտ չոր մնա, ավելացնում են մի քիչ կարտոֆիլի ալյուր (30-40 գ՝ 500 գ աղին), որը չի փոխում Ա-ի համն ու գույնը։ Աղամանի մեջ ծծան թղթի կտոր կամ մի պտղունց բրինձ դնելը նույնպես կանխում են Ա-ի խոնավացումը և գնդիկների գոյացումը։
Սննդի մեջ օգտագործելուց բացի Ա. կիրառում են նաև այլ նպատակներով։ Օրինակ, գոլ աղաջրով լվացած և սառը ջրով ցայած ապակե ամանեղենը դառնում է թափանցիկ և փայլուն։ Աղաջրով լավ են լվացվում հայելիներն ու ապակիները։ Ա-ով կարելի է այրուքից մաքրել կաթսայի կամ տապակի հատակը (հաստ շերտով Ա. ցանել, մի քիչ ջուր լցնել և թողնել մի քանի ժամ)։ Խոհանոցի կրակարանի ճարպաբծերը մաքրելու համար տաք կրակարանի վրա առատորեն Ա. են ցանում, ապա մի քանի անգամ մաքրում լրագրաթղթով։
Մուգ գույնի մետաքսե և սատինե հագուստն ավելի երկար է պահպանում փայլը, եթե այն լվանալուց հետո ցայում են կերակրի Ա-ի սառը լուծույթով (5 լ ջրին՝ 125 գ Ա.)։
ԱՂՑԱՆ, բանջարեղենից աղով ու քացախով պատրաստված ուտելիք։ Որպես համեմունք օգտագործվող մթերքը (քացախ, աղ, պղպեղ, սխտոր) ավելացնել ըստ ճաշակի։
Ա. սպանախի. սպանախն ընտրել, լվանալ, խոշոր-խոշոր կտրտել, լցնել աղ արած եռացող ջրով կաթսայի մեջ և եփել, այնուհետև փլավքամիչով քամել և թողնել հովանա։ Սպանախը լցնել խորտկամանի մեջ, վրան ցանել պղպեղ և լցնել քացախ։ Առանձին մատուցել ծեծած սխտոր։
Կաղամբի Ա. ընկույզով. թարմ կաղամբի վնասված տերևները հեռացնել, ամբողջությամբ լվանալ, խոշոր կտրտել, լցնել աղ արած եռացող ջրի մեջ, եփել, այնուհետև փլավքամիչով քամել։
Ընկույզի միջուկը ծեծել կամ մանրացնել, ավելացնել կարմիր պղպեղ, խառնել, ապա բացել եռացրած գոլ ջրով, լցնել եփած կաղամբի վրա և խառնել։
1 կգ կաղամբին՝ 1 բաժակ ընկույզի միջուկ, 1 բաժակ ջուր (ընկույզի համար), աղը, պղպեղը՝ ըստ ճաշակի։
Ա. ծաղկակաղամբի. միջին մեծության ծաղկակաղամբը դնել կաթսայի մեջ, ավելացնել սառը ջուր այնքան, որ կաղամբը ծածկվի, աղ ցանել, լցնել կիտրոնի կտրտած կեղև և դնել կրակին, 5 րոպե եռալուց հետո վերցնել, թողնել, որ հովանա։
Պատրաստի ծաղկակաղամբը մանր կտրտել, դնել ափսեի մեջ, վրան լցնել կիտրոնի հյութի և ձեթի խառնուրդ և զարդարել մի քանի ձիթապտղով։
1 կգ ծաղկակաղամբին՛ 2 ճաշի գդալ աղ (աղաջրի համար), 1 կիտրոն, 3 ճաշի գդալ ձեթ։
Ա. ավելուկի. չորացրած ավելուկը կտրտել, գոլ ջրով լվանալ, լցնել աղ արած եռացող ջրի մեջ, եփել, այնուհետև քամել փլավքամիչով և համեմել մանր կտրտած սխտորով և քացախով։
Ա. սիբեխի. սիբեխն ընտրել, լվանալ, լցնել աղ արած եռացող ջրի մեջ, եփել, ապա քամել փլավքամիչով և թողնել, որ հովանա։ Սիբեխը լցնել սկուտեղի մեջ, վրան ցանել կտրտած համեմ և մաղադանոս։ Քացախը և ծեծած սխտորը մատուցել առանձին։
Ա. բոխու. բոխին ընտրել, լվանալ, լցնել աղ արած եռացող ջրի մեջ, եփել, հետո քափկիրով հանել, լցնել սառը ջրի մեջ, թողնել 15-20 րոպե՝ դառնությունը վերացնելու համար։ Քամած բոխին լցնել սկուտեղի մեջ, վրան ցանել կտրտած համեմ ու մաղադանոս։ Քացախը և ծեծած սխտորը մատուցել առանձին։
Ա. դանդուռի. դանդուռն ընտրել, լցնել աղ արած եռացող ջրի մեջ, եփել, ապա քամել փլավքամիչով և թողնել, որ հովանա։
Դանդուռը լցնել սկուտեղի մեջ, վրան ցանել մանր կտրտած սխտոր, լցնել քացախ, ապա ցանել կտրտած համեմ և մաղադանոս։
ԱՂՑԱՆԱԲՈՒՅՍԵՐ, տերևաբանջարներ , միամյա, երկամյա և բազմամյա
