Լ-ների ձևով գրտնակում են փայտե գրտնակով, ապա գցում ձվաձև փափուկ բարձի վրա (երկարությունը՝ 50-80 սմ, լայնությանը՝ 35-40 սմ)։
Ձևավորված Լ. թեթև հպումով խփում են թոնրի տաք պատին։ 3-5 րոպե անց պատրաստի Լ. հեշտությամբ պոկում են պատից։ Լ. բնորոշ է նրանով, որ փափուկ միջուկ գրեթե չունի։
ԼԵԶՈՒ, թարմ կամ աղ դրած Լ-ից պատրաստում են սառը խորտիկներ և այլ կերակրատեսակներ։ Եփելուց առաջ թարմ Լ. պետք է լավ լվանալ, իսկ աղ դրածը՝ դնել սառը ջրի մեջ (մեծ Լ.՝ 5-6 ժամ, փոքրը՝ 2-3 ժամ)։
Լ. խաշած. Լ-ի վրա սառը ջուր լցնել և 3-3 1/2 ժամ եփել դանդաղ եռքով։ Թարմ Լ. եփել աղ արած ջրում՝ ավելացնելով արմտիք (գազար, մաղադանոս, նեխուր, սոխ), պղպեղ և դափնու տերև։ Աղ դրած Լ. եփել անալի ջրում։ Խաշած Լ. 2-3 րոպեով դնել սառը ջրի մեջ և մաշկն անմիջապես հանել, ապա փակ ամանով պահել սառը տեղում։ Սառած Լ. բարակ կտրտել և մատուցել վարունգի, կաղամբի, կանաչ ոլոռի հետ։ Առանձին կարելի է մատուցել նաև քացախով ծովաբողկ։ Արգանակով կարելի է ապուր կամ սոուս եփել։
Լ. դոնդողածածկ. Լ. խաշելուց առաջացած 1 լ արգանակին ավելացնել 40 գ (2 1/2 ճաշի գդալ) դոնդողանյութ (նախապես սառը ջրում թրջած), խառնելով հասցնել եռման, քամել և հովացնել։ Լ. մանր կտրտել, դնել ամանի մեջ և վրան լցնել (2-3 անգամից) հեղուկ դոնդողակը։ Պնդանալուց հետո դոնդողակը և մսի կտորները կտրտել և դնել ափսեի մեջ։ Խավարտը նույնն է, ինչ խաշած Լ-ի համար։
ԼՅԱՐԴ, Լ-ից պատրաստում են տարբեր կերակրատեսակներ (օրինակ, տժվժիկ) և սառը խորտիկներ (պաշտետ ևն)։ Խոզի Լ. տավարի Լ-ից տարբերվում է խոշորահատիկ հյուսվածքով։ Թռչնի Լ. սննդի մեջ չեն օգտագործում։ Տապակելուց առաջ տավարի Լ. պահում են կաթի մեջ, որ փափկի։
Լ. տապակած. Լ-ի թաղանթները և լեղածորանները հեռացնում են, լավ լվանում, բաժանում 1 սմ հաստության լայն կտորների, աղ ցանում, թավալում ալյուրի մեջ և յուղով կամ մարգարինով տապակում 10 րոպե։ Չափից ավելի տապակած Լ. չոր է ստացվում։ Լ-ի պատրաստ լինելը որոշում են կտրվածքի մասում հյուսվածքի գույնով. այն պետք է կարմրավուն երանգ չունենա։
Տապակած Լ. դնում են ափսեի մեջ և զարդարում պոմիդորով կամ տապակած սոխով։ Որպեսզի տավարի տապակած Լ. փափուկ ստացվի, կարելի է վրան լցնել թթվասերի սոուս և 10-15 րոպե շոգեխաշել։
Խավարտը՝ տապակած կարտոֆիլ, կարտոֆիլի խյուս, սևաձավարի շիլա։
500 գ Լ-ին՝ 2 ճաշի գդալ ցորենի ալյուր, 2-3 ճաշի գդալ կարագ կամ մարգարին, 2-3 գլուխ սոխ կամ 3 թարմ պոմիդոր. աղը և պղպեղը՝ ըստ ճաշակի։
Լ. շոգեխաշած. Լ. մշակում են վերը նկարագրված եղանակով և բաժանում 3-4 սմ երկարությամբ ու 1/2 սմ հաստությամբ կտորների։ Լցնում են նախապես տաքացրած յուղով տապակի մեջ, մի քանի րոպե անց վրան ալյուր ցանում, ապա ավելացնում մանր կտրտած և տապակած սոխ, թթվասեր, խառնում և 30-40 րոպե շոգեխաշում մարմանդ կրակի վրա։ Ցանկության դեպքում կարելի է ավելացնել 1/2 ճաշի գդալ որևէ կծու սոուս կամ տոմատախյուս։
500 գ Լ-ին՝ 2 ճաշի գդալ յուղ կամ մարգարին, 1 ճաշի գդալ ալյուր, 1/2 բաժակ թթվասեր, 1 գլուխ սոխ. աղը՝ ըստ ճաշակի։
ԼՈԲԻ, Հայաստանում մշակում են գրեթե ամենուր։ Տարբերում են բանջարային (կամ կանաչ) և հատիկային Լ-ու սորտեր։
Կանաչ պատիճներն օգտագործում են խոհարարության մեջ և պահածոյման համար։ Սննդի մեջ օգտագործվող կանաչ Լ. հավաքում են խակ պատիճավորման փուլում, երբ պատիճների նուրբ փեղկերը (պատիճը ծալելուց հեշտությամբ ջարդվում է) առանց կոպիտ թելերի և մագաղաթաթաղանթի են, հատիկները թերզարգացած և չափերով չեն գերազանցում ցորենի հատիկին։ Լ–ու պատիճները պարունակում են սպիտակուցներ, օսլա, շաքար, 20 մգ % C վիտամին։
Լ-ու հատիկապատիճային սորտերն ըստ պատիճների որակի և կառուցվածքի լինում են բանջարային, կիսաբանջարային և կճպվող։ Բանջարային սորտի Լ-ու ունդ-պատիճները չունեն մագաղաթաշերտ և կոպիտ թելեր։ Կիսաբանջարային սորտի Լ-ու պատիճները կոպիտ թելերով են, սննդի մեջ օգտագործում են մատղաշ ունդ-պատիճները։ Կճպվող Լ-ու ունդերը կոպիտ են, խիստ թելավոր, մսոտ չեն, հասունանալուց ունդերը ճաքճքում են։
Լ-ու բերքը հավաքում են ելնելով պատիճների աճի ու զարգացման աստիճանից՝ հունիսի վերջերից մինչև օգոստոս-սեպտեմբեր։ Սովորական պայմաններում Լ. կարելի է պահել մեկ օրից ոչ ավելի (պատիճներն արագ հասունանում են, կոշտանում և չորանում), ցածր ջերմաստիճանում (մոտ 0 °C) և բարձր հարաբերական խոնավության (մոտ 94 %) պայմաններում՝ մինչև 5-7 օր։
Բանջարային Լ. եփում են որպես ինքնուրույն կերակրատեսակ (յուղով եփած կամ յուղով ու ձվով տապակած), ինչպես նաև օգտագործում են ապուրներ, վինեգրետ, խավարտ ևն պատրաստելու համար։
Հատիկային Լ., ի տարբերություն բանջարայինի, օգտագործում են լրիվ հասունացած։ Լ-ու գնդաձև կամ երիկամաձև, 0,5 մինչև 1,5 սմ երկարության հատիկները տարբեր գույնի են։
Հատիկային Լ-ով եփում են ապուրներ, պատրաստում վինեգրետներ և խավարտ (եփած և տապակած մսի ու ձկան հետ)։
Հատիկային Լ., կերակուր պատրաստելուց առաջ մաքրում են և լվանում սառը ջրով։
Լ-ու եփվելու տևողությունը կրճատելու համար, խորհուրդ է տրվում նախօրոք թրջել սառը ջրով (նպատակահարմար է թրջել գիշերը և թողնել ջրի մեջ 3-5 ժամ)։ Ջուրը պետք է երկու անգամ ավելի լինի քան Լ. և ունենա մինչև 15 °C ջերմաստիճան, այլապես Լ. կարող է թթվել։ Նույնիսկ աննշմար թթվելիս Լ-ու հատիկները թերի են եփվում (չթրջած Լ. եփելիս հատիկները գերեփվում են, կորցնում իրենց ձևը)։ Եփելուց առաջ ջուրը քամում են և վրան նորից լցնում սառը ջուր, մինչև բոլոր հատիկները ծածկվեն։ Եռալուց հետո ջուրը քամում են, վրան ավելացնում են եռջուր և մարմանդ եփում կափարիչով ծածկված կաթսայում։ Խորհուրդ է տրվում Լ-ուն աղ ավելացնել եփվելուց հետո։ Եփվելու տևողությունը 1-2 ժամ է։ Լ., ինչպես նաև բոլոր ընդեղենները, թթու մթերքների հետ երկար ժամանակ չեն եփվում։ Այդ պատճառով տոմատի մածուկ ավելացնում կամ համեմում են քացախի սոուսով միայն Լ-ու հատիկները փափկելուց հետո։
Եփելիս Լ-ու վրա չի կարելի սոդա ավելացնել, այն արագացնում է եփվելը, սակայն նպաստում է լոբու հատիկներում պարունակվող C վիտամինի քայքայմանը և վատացնում համը։
