ԱԼՈՃԵՆԻ, վայրի վիճակում տարածված է Միջին Ասիայում, Ղրիմում, Կովկասում և այլուր։ ՀՀ-ում (հայտնի է 11 տեսակ) աճում է Զանգեզուրի, Վայքի, Մեղրիի անտառային և մերձանտառային գոտիներում։ Մշակության մեջ օգտագործվում է որպես պտղատու, դեղատու և գեղազարդիչ բույս։ Ա-ուն բնորոշ է ամենամյա առատ բերքատվությունը, ցրտադիմացկունությունը և երաշտակայունությունը, որի շնորհիվ կարելի է այն աճեցնել տարբեր հողակլիմայական գոտիներում։
Պտուղներում պարունակվում են շաքարներ (առավելապես պտղաշաքար), օրգանական թթուներ (հիմնականում խնձորաթթու), աղաղանյութեր, պեկտիններ, ասկորբինաթթու, վիտամին Բ, իսկ կարոտինի պարունակությամբ դրանք չեն զիջում գազարին։ Պտուղները, տերևները և ծաղիկները հարուստ են կենսաբանորեն ակտիվ նյութերով և օգտագործվում են որպես դեղային հումք։ Որպես գեղազարդիչ բույս կիրառում են խմբային տնկումների, կենդանի ցանկապատեր ստեղծելու նպատակով (տես Կանաչապատում):
Առավել տարածված են սովորական, վառ կարմիր, փշոտ, արևելյան, պոնտական տեսակները։ Մ. ծառ է (3-6 մ բարձրության) կամ թուփ։ Ծաղկման տևողությունը 10-20 օր է։ Ինքնապտղաբերող բույս է, պտուղները հասունանում են օգոստոս-սեպտեմբերին։ Մեկ թփից հավաքում են 4-20 կգ պտուղ։
Ա. պահանջկոտ է լույսի նկատմամբ։ Ունի հզոր արմատային համակարգ և կարող է աճել տարբեր տիպի հողերում։ Մշակելիս պետք է հաշվի առնել վնասատուների և հիվանդությունների նկատմամբ բույսի ցածր կայունությունը։ Ա. բազմացվում է սերմերով (հիմնականում), անդալիսներով, արմատային շիվերով, կանաչ կտրոններով և պատվաստման միջոցով։
Ցանքսի համար խորհուրդ է տրվում օգտագործել խակ պտուղներից ստացված սերմերը։ Թարմ սերմերը պետք է թրջել 1%-անոց կալիումի նիտրատի լուծույթով (1 օր) և շերտադասավորել 8 ամսվա ընթացքում)։ Սերմնաբույսերը սածիլում են, տնկում մարգերում։ Երկամյա բույսերն օգտագործում են տնկման համար։ Լավագույն ձևերը պատվաստում են ցրտադիմացկուն սերմնաբույսերի վրա։ Դրանք էլ կարելի է օգտագործել որպես թզուկ պատվաստակալ խնձորենու և տանձենու համար։
Ա. կարելի է տնկել այգու շուրջը որպես կենդանի ցանկապատ։ Տնկիների հեռավորությունը՝ 1 մ։ Փոքր այգիներում բավական է ունենալ 1-2 բույս։ Առավել հարմար է դրանք տեղադրել այգու հյուսիսային սահմանի կողմում։
Ա-ու տնկման համար անհրաժեշտ է փորել 70 սմ տրամագծով և 60 սմ խորությամբ փոսեր։ Բույսերի նկատմամբ խնամքը նույնն է, ինչ մյուս պտղատու տեսակներինը (այդ մասին տես Այգի հոդվածում)։
ԱԼՊԻԱԿԱՆ ԲԼՈՒՐ, ալպիական քարապարտեզ, քարերի և բույսերի զուգակցումը փոքրիկ լեռնային լանդշաֆտի ձևով։ Ա. բ. ստեղծելիս հարկավոր է հասնել առավելագույն բնականության։ Բլուրը պետք է պատրաստել ցամաքուրդային հիմքի վրա, որովհետև բոլոր լեռնային բույսերի համար ջրի կանգը աննպաստ է։ Այդ նպատակով բլուրի համար նախատեսված տարածքից անհրաժեշտ է 20-25 սմ խորության հողի շերտ հանել, հեռացնել մոլախոտերը արմատներով, 10-15 սմ խորությունը լցնել խճով, ջարդված աղյուսով կամ այլ նմանօրինակ նյութով և տոփանել։ Գերխոնավ հողերում ցամաքուրդի շերտն անհրաժեշտ է մեծացնել։ Այդ հիմքի վրա լցնել հող՝ ստեղծելով հարավ-արևմուտք կամ հարավ-արևելք թեքության 30-40 սմ բարձրություն (ոչ ավելի, որովհետև հողը կթափվի և հեշտությամբ կլվացվի)։
Լեռնային բույսեր տնկելու համար հարմար է թեթև կավավազային կամ ավազակավային հողը։ Հողի կազմը տնկման տարբեր տեղերում կարելի է փոփոխել, թթվայնացման համար հանձնարարվում է ավելացնել տորֆ, հիմնայնացման համար՝ կիր։ Չի կարելի հողը պարարտացնել թարմ գոմաղբով, որովհետև ալպիական բույսերը վատ են աճում և ոչնչանում են։ Այնուհետև պետք է ընտրել նույն տեսակի միևնույն գույնի քարեր՝ կրաքար, ավազաքար, գրանիտ։ Դրանք կարող են լինել կլոր կամ ոչ կանոնավոր ձևի. տարբեր չափերի (որպեսզի չստեղծվի միատեսակություն), 10-25 կգ զանգվածով։ Քարերը պետք է տեղադրել հողամասի մակերևույթին զուգահեռ, խորացնել 1/3-ով կամ 1/2-ով նախապես տոփանված հողի մեջ՝ սուր ծայրերը ներքև։
Բույսերի տնկման համար մեծ նշանակություն ունի տեղի ընտրությունը։ Որոշ բույսերի համար պահանջվում է արևահայաց, մյուսներին՝ ստվերոտ տեղադրություն։ Ժամանակի ընթացքում բույսերը սերտաճում են. դրա համար հարկավոր է տնկել այնպես, որ շուրջը ազատ տարածություն մնա։ Ընտրության ժամանակ հարկավոր է հաշվի առնել նաև բույսերի ծաղկման ժամկետները, որպեսզի դրանք անընդհատ ծաղկեն՝ վաղ գարնանից մինչև ուշ աշուն։ Խմբերով կարելի է տնկել գորգային և ցածր կամ միջակ աճ ունեցող բույսեր՝ գեղեցիկ ծաղիկներով կամ զարդարիկ տերևներով։ Բարձրաճ բույսերը՝ պտերները, հացազգիները, բոշխը և ուրիշներ ավելի լավ է տնկել ոչ մեծ քանակով։ Բույսերը ցանկալի է ընտրել բնական լեռնային տեսակներից։ Տնկման համար հանձնարարվում է վաղ գարնանային մանր սոխուկավոր բույսեր՝ մկնասոխ, պուշկինիա, քրքում (զաֆրան), զանգակածաղիկ, գնարբուկ ևն։ Զարդարում են նաև ցածրաճ վաղ ծաղկող վարդկակաչները։ Բլուրի վրա կարելի է տնկել զարդարիկ սոխեր (օրինակ, կապույտ, դեղին, մոլի ևն), որոնք ունեն նրբագեղ գնդաձև ծաղկաբույլեր՝ կազմված սպիտակ, կապույտ, վարդագույն, մանուշակագույն, դեղին ծաղիկներից։ Ծաղկաբույլերի ծաղկման ավարտից հետո բլուրը զարդարում են սոխի բաց կանաչ մետաղական փայլով տերևները։
Ա. բ-ի համար անփոխարինելի են գորգային բույսերը, որոնք սերտաճելով ստեղծում են վառ բծեր (վառվռուկը, արաբախոտը
