Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/642

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

Բաց գրունտում հիմնականում աճեցվում են մշակովի (հիբրիդային) Ո-ի սորտերն ու ձևերը։ Ո. կարելի է օգտագործել ծաղկային ձևավորումներում (առանձնապես գեղեցիկ են սիզամարգերում), կտրած ծաղիկներ ունենալու համար։

Մշակովի (հիբրիդային) Ո. բազմամյա խոտաբույս է։ Ցողուններն ուղղաձիգ են, ողկույզ ծաղկաբույլերի հետ միասին ունեն մինչև 2 մ բարձրություն։ Առավել գեղեցիկ են այն սորտերը, որոնց ծաղկաբույլերը գետնի մակարդակից բարձր են 60 սմ։ Ծաղիկները հիմնականում կիսաբազմաթերթ են, սկավառակաձև կամ աստղաձև, որոշ սորտերինը՝ բազմաթերթ, մեծ մասամբ՝ երկնագույն և մանուշակագույն։

Ըստ ծաղկման ժամկետի տարբերում են վաղահաս (ծաղկում է հունիսի սկզբներին-կեսերին), միջահաս (հունիսի վերջին), ուշահաս (հուլիսի կեսերին) սորտերը։ Ծաղկումը տևում է 20-30 օր։ Ծերացած ցողունները հեռացնելուց հետո առաջանում են երիտասարդ ընձյուղներ, և բույսը կրկին ծաղկում է։

Ըստ բազմացման եղանակի և ծագումնաբանական որոշ հատկանիշների մշակովի Ո. բաժանում են 5 խմբի։ Ծաղկաբուծության մեջ լայնորեն օգտագործում են խաղաղօվկիանոսյան և Մարֆինյան հիբրիդներն ու դրանց բազմաթիվ սորտերը։

Տեղի ընտրությունը. Ո. լավ է աճում բաց, լուսավոր, կեսօրին սակավ ստվերոտ, ուժեղ քամիներից պաշտպանված հողամասերում, քանի որ բարձր ծաղկաբույլերն ուժեղ քամուց հեշտորեն կոտրվում են։

Հողը. Ո. լավ է աճում փուխր, խոր մշակված, բերրի, ավազակավային հողերում։ Գարնանը տնկելու համար հողը պետք է նախապատրաստել աշնանը, վերափորել 30-40 սմ խորությամբ, պարարտացնել փտած գոմաղբով (կոմպոստ, տորֆ, 1 մ²–ին՝ 8-10 կգ)։ Գարնանը հողը նորից վերափորել և պարարտացնել հանքային պարարտանյութերով (100-120 գ)։ Նախապատրաստված հողամասում կարելի է տնկել երիտասարդ սերմնաբույսեր կամ բաժանված թփեր։

Տնկումը կատարել մինչև շոգերի սկսվելը (ապրիլի կեսերից մայիսի սկզբները)։ Անհրաժեշտ է հետևել, որ տնկելիս, աճման կետը հողով չծածկվի, իսկ արմատները չծալվեն։ Տնկելուց հետո (չորային եղանակին՝ նաև հաջորդ օրերին) առատ ջրել։

Խնամքը. Ո. պահանջկոտ բույս է։ Ամռան ընթացքում առնվազն 3 անգամ սնուցել հանքային կամ օրգանական պարարտանյութերով, գարնանը՝ նիտրոֆոսով (1 մ²–ին՝ 20 գ) կամ փտած գոմաղբի թուրմով 1:10 (5 բույսին կամ 20 սերմնաբույսին՝ 1 դույլ)։ Ծաղկային ողկույզների առաջացման շրջանում կատարել 2-րդ սնուցումը՝ հանքային պարարտանյութերում մեծացնելով կալիումի բաժնեչափը. 2 շաբաթվա ընթացքում մի քանի անգամ արտարմատային սնուցում բորաթթվի լուծույթով (1 լ ջրին՝ 0,02 գ)։ Հուլիսին, ծաղկելուց անմիջապես հետո, տալ 3-րդ սնուցումը (նույն քանակությամբ, ինչ 2-րդի դեպքում), որի համար կարելի է օգտագործել բուսահող կամ կոմպոստ (1 մ²–ին՝ 23 կգ)՝ տարածելով հավասար շերտով։

Մեծ նշանակություն ունի գարնանը թփերի նոսրացումը (երբ ցողունների բարձրությունը հասնում է 20-30 սմ-ի)։ Յուրաքանչյուր թփում թողնել 2-3 ուժեղ ընձյուղ, ավելի ուշ առաջացած թույլ ընձյուղները կոտրել հողի մակերևույթին մոտ։ Բարձրաճ սորտերի մոտ (40-50 սմ բարձրության) տեղադրել հենարաններ՝ ցցեր կամ մետաղալարե շրջանակներ։ Ցցերը պետք է դնել արմատավզիկից որոշ հեռավորության վրա, բույսը կապել 2 տեղից, հողի մակերևույթից 40-50 սմ և 100-120 սմ բարձրության վրա։

Վեգետացիայի շրջանում, առանձնապես կոկոնակալման փուլում, պետք է կանոնավոր ջրել (թփի տակ, այլ ոչ վերևից), ապա հողը պարտադիր փխրեցնել։ Ծաղկումից հետո ծաղկաբույլերը կտրել (եթե սերմերը չեն հավաքվելու), 2-3 շաբաթ անց առաջանում են 2-րդ ծաղկման ընձյուղները։ Դրանք նույնպես խորհուրդ է տրվում նոսրացնել՝ թողնելով սոսկ 2-3 ամենաուժեղները։ Պետք է նկատի ունենալ, որ երկրորդային ծաղկումը որոշ չափով թուլացնում է բույսը, հետևաբար և հաջորդ տարվա ծաղկումը։ Եթե ծաղկաբույլերը թողնված են սերմառաջացման համար, կոկոնակալման փուլում դրանք 1/3-ով կտրում են, իսկ կողմնային մանր ծաղկաբույլերը՝ հեռացնում։ Ավելի լավ է սերմերը հավաքել 1-2-ամյա բույսերից (հասունանում են օգոստոսին)։ Տերևապտուղները (պարկուկները) պետք է հավաքել գորշանալուց հետո։ Սառնամանիքները սկսվելուց հետո ցողունները կոտրել հողի մակերևույթից 30 սմ բարձրության վրա, չոր ճյուղերն ու տերևները այրել, ցցերը հանել։ Ո. ցրտադիմացկուն է, ուստի ձմռանը ծածկելու կարիք չկա։

Բազմացումը. կարելի է բազմացնել տարբեր եղանակներով։ Սերմերով բազմացնելիս բույսերը քիչ են հիվանդանում։ Ցանքի համար պետք է ընտրել ամենախոշոր