Հնդեվրոպական նախալեզվի և նախահայրենիքի հնարավոր տարածման տարածքների և նախաքարթվելերենի տարածման մոտավոր տարածքների միջև մնում է մի ընդարձակ «ազատ» տարածություն Մեծ Հայքի Տայք, Այրարատ, Ուտիք, Արցախ, Սյունիք, Փայտակարան,Պարսկահայք նահանգները և Վասպուրական նահանգի արևելյան մասը, ուր չի նշված, թե որ լեզվաընտանիքի ներկայացուցիչների նախնիներն են այդ ժամանակներում (Ք.ա. մինչև չորրորդ հազարամյակ) զբաղեցրել տվյալ տարածքները։ Սակայն այդ «ազատ» տարածությունները, ուր Ք.ա» չորրորդից երկրորդ հազարամյակներում ձևավորվեց Կուր-Արաքսյան Միջագետքի մշակույթը, թե ինչպես են լրացվում, կտեսնենք գրքի խմբագրված քարտեզի նկարագրության ընթացքում...
1984 թվականին, այլ ոչ թե 1980թ., ինչպես գրել էր Ս. Օրլովան, Թբիլիսիում տեղի համալսարանի հրատարակչությունը լույս ընծայեց Թամազ Գամղրելիձեի և Վյաչեսլավ Իվանովի “Индоевропейский язык и индоевропейци" մենագրությունը, որը միանգամայն արդարացիորեն արժանացավ Լենինյան մրցանակի (այս նոր տեսությունը, փաստորեն, դրանով արժանացավ համընդհանուր ճանաչման)։
Գիրքը լույս է տեսել լրիվ վրացական միջավայրում, վրացի մասնագետների խմբագրությամբ (հրատարակչության խմբագիր Մ. Ռ. Չխաիձե, գեղարվեստական խմբագիր Ի. Կ. Չիկվինիձե, տեխնիկական խմբագիր Ա. Վ. Օմիաձե, Ի. Վ. Խուցիշվիլի և այլք), որի հետևանքով, անկասկած, գրքի նախկին քարտեզը, որին մենք արդեն ծանոթ ենք Ս. Օրլովայի հոդվածից, փոխարինվել է միանգամայն այլ քարտեզով։
Այս վերագծված քարտեզում բավականին «ներողամտություն» ցուցաբերելով հնդեվրոպական նախալեզվի կրողների նկատմամբ,նրանց զբաղեցրած տարածքների մեջ մեծահոգաբար ընդգրկել են նաև Ուրմիա լիճը... բա։
Իսկ նախահայերենի տարածման շրջանը, որը նախորդ քարտեզում բավականին ընդարձակ էր, այս դեպքում, նախաքարթվելերենի տարածքի հետ համեմատած. 7-8 անգամ փոքր է, այն «կուչ է եկել» Վանա ծովից արևմուտք ընկած Մեծ Հայքի Տուրուբերան նահանգում... Սա էլի լավ է, եթե նկատի ունենանք Ակակի Գելովանու գրքի քարտեզը, որտեղ հայ ժոդովրդին Հայկական լեռնաշխարհում Ք.ա. երկրորդ հազարամյակում ընդհանրապես գոնե մի փոքրիկ անկյուն չեն հատկացրել...
― 62 ―
