պատերու վրա նկարված դեմքերը կպատկանեն թագավորներուն և իշխանազուններուն։
Պատերեն վեր առաստաղները, ճակատները և սյուները կապող փայտյա կամարները զարդարված են եղեր բազմապիսի նյութերով։ Գաճե ձուլված զարդաքանդակներն իրենց կարևոր տեղն ունեցեր են այս դահլիճի մեջ ալ․ բազմաթիվ մեծ ու փոքր վարդաձևներ, ոմանք ուռուցիկ և ոմանք գոգավոր թերթերով, դասավորված են եղեր երկրաչափական մանվածոներե գոյացած զանազան ձևի մեծ ու փոքր խորշերու մեջ և փայտյա հատակի վրա երկաթի գամով գամված։
Բացի հինգեն մինչև ութ տերևանի վարդաձևերե կան բավական թվով քանդակազարդ կիսագունդեր, որոնք ուռուցիկ կերպով կկախվեին առաստաղի մակերևույթեն վար, և ինչ որ ուշագրավ է, ասոնց մեծ մասը, թերևս ամենն ալ մաքուր ոսկով պատված են եղել, հակառակ երկար դարեր խոնավ հողին տակ մնալուն, դեռ շատ մը կտորներու վրա կփալփլան թանձր ոսկեզօծման զորեղ հետքերը։ Որպեսզի պատկերը կատարյալ ըլլա, երևակայեցեք, ասոնց հետ խառնված նույնպես ձուլված տերևազարդ մանվածոներ, անասնոց, վայրի գազաններու և թռչուններու պատկերներ, այն ատեն կարելի է ըմբռնել, թե ի՜նչ արտակարգ շքեղություն կտիրեր այս դահլիճին մեջ։
Մոտենանք պահ մը ուրիշ ապակե դարանի մեջ դրված ածխացած անկերպարան զանգվածի մը, որուն վրա տեղ տեղ անաղարտ մնացած զարդաքանդակներու վեհությունն ու շքեղությունը պարզապես կապշեցնե. սա ոչ քար է և ոչ ալ գաճ. հասարակ կաղնի փայտի կտոր, որ սահմանված էր դահլիճի քարե սյուները միացնելու։ Որչափ որ ածխացած են կամարի կիսաբոլորակ զանազան գծերը, սակայն յուրաքանչյուր կամարամեջի եռանկյունի մասերուն մեջ մեզ ծանոթ 13-րդ դարու ոճով փորագրված ոստերու շնորհալի ոլորումներուն խառնված թռչուններու և կենդանիներու հետքերը դեռ պարզ կերևան։ Այսօր մենք բարեբախտություն ունինք այդ կամարամեջերուն գոնե մեկ հատը մասամբ անաղարտ տեսնել այնպիսի ճարտարությամբ և նրբությամբ փորագրված, որպիսին դեռ ոչ մի տեղ չենք տեսած։ Ոստերին հրապուրիչ ճկումները, տերևներուն ու ծաղիկներուն արտաքո կարգի փափկությունը, տեսնողները միանգաման կդադարին հիանալե հին Հռոմին ու Բյուզանդիոնին, Արաբիային ու Սպանիային վրա։ Մի ուրիշ գերան, որուն երկարությունը հինգ մետրե ավելի է, ամբողջ նկարազարդված է երկրաչափական զարդերով ու տեղ տեղ ոսկեզօծված գծերով, անշուշտ այս ալ մեկ մասը կկազմեր շքեղ առաստաղին։ Դահլիճին վրա ծածկված է եղեր հաստ գերաններով, որոնց մնացորդներեն մեկուն տրամագիծը 55 սմ․ կհասնի։
Բազմաթիվ են այս դահլիճին մեջ գտնված գունագեղ նկարներով ոսկեզօծ գծերով ճոխ ամաններու կտորներ, և ուրիշ զանազան մետաղյա առարկաներ, որոնք հետզհետե կփոխադրվեն թանգարան, կդասավորվեն և կցուցակագրվեն պ․ Մառի օգնական աշխատակիցներու կողմանե։ Ես կնկարագրեմ մի սուր,որ հարգելի գիտնական պ. Մառի կարծիքով այս կողմերու ամենահին օրինակ է։ Սուրին երկարությունը 95 սմ. է, լայնությունը՝ 6 սմ․, վերեն ի վար ուղիղ մեկ լայնության վրա հազիվ վարի ծայրը քիչ մը նեղցած, պատյանը փտած և խառնվելով սուրի երկաթի ժանգին հետ կպած է բոլորովին այնպես, որ անհնար է դուրս քաշել առանց մեկին կամ մյուսին վնասելու։ Բնականաբար հայտնի չէ, թե սուրը քանդակազարդված էր թե ոչ, բայց հայտնի հետքեր կան, որ պատյանը բավական ճոխ զարդարանք ունեցեր է վրան, նկատելի են մետաղյա ժապավեններու թողած ակոսներ, որ փաթթված է եղել պատյանին շուրջը տեղ տեղ ուղիղ հորիզոնական և տեղ տեղ ալ շեղակի ոլորումներով, երախակալը գրեթե չունի սովորաբար ընդունված խաչաձևը, իսկ վերի ծայրը վերջացած է չափավոր գունդով մը, վարի ծայրը ագուցված է եղեր մետաղյա կարճ պատյան մը, որուն անկյունները հազիվ նշմարելի կերպով կլորացած են։
Այժմ անցնինք քիչ մ' ալ ուրիշ տեղերու տված արդյունքներու, որոնք ոչ նվազ հետաքրքրական են քան սյունազարդ դահլիճը։
Բլուրի հյուսիսային լանջի վրա մի սենյակի պատի մեջ որպես խաթիլ հյուսված գտնվեցան երկու հատ 6 մետր երկարությամբ փայտեր, որոնց յուրաքանչյուրին մեկ ծայրը փորագրված է տարբեր տեսակի քանդակներով․ այս փայտերը, որոնք կարող են մրցել արվեստի տեսակետով սյունազարդ սրահի փորագրության հետ, անպայման կվերաբերեն 10-11-րդ դարու արվեստագիտության, երկուքն ալ փորագրված են երկրաչափական զարդաքանդակներով խիստ խոր և մաքուր, միայն մեկուն մեջ խառնված են բաց տերևներ համաչափորեն դասավորված երկրաչափական ձևերու հետ խառն։ Մյուսը գրեթե բոլորովին նմանն է մայր եկեղեցիի արևմտյան ճակատի հարավակողման պատուհանի շրջանակին և կամ արևելյան կողմի խորշի կամարին քանդակներուն։ Գեղարվեստի վերջին վերածնության շրջանի մարդիկ անպետք համարելով այդ հնացած օրինակները, հյուսեր են նույնիսկ պալատի կից սենյակներու պատերու մեջ և տեղը նոր ոճով և նոր արվեստով քանդակեր են։
Անցյալ տարի գտնված հունարեն արձանագրության մասերեն այս տարի ալ գտնվեցան կտորներ, որոնց մեկուն վրա էր 1058 թվականը, բայց դեռ չէ ամբողջացած, փնտրվելու վրա է մյուս մասերը։ Պատի մը տակե գտնվեցավ մի տեղի վրա լեցված 500-ե ավելի զանազան տեսակի երկաթյա նետեր, որ անշուշտ տանտերը իբրև պաշար պահած էր սենյակին մեջ։ Գտնվեցավ շատ հետաքրքրական ձևով թանաքաման մը, սև թանաքը մեջը չորացած և տակավին փայլուն։
Ընդհատելով առայժմ պալատի պեղումներու մասը անցնինք քիչ մ' ալ ուրիշ տեղերու վրա եղած մասնավոր պեղումներու և խուզարկություններու արդյունքներուն։
Միջնաբերդի պեղումներու հետ միաժամանակ սկսվեցավ քաղաքին հյուսիսային կողմը, քաղկեդոնական եկեղեցիեն քիչ դեպի հարավ, շատ հետաքրքրական մնացորդի մը պեղումներ, որ դեռ նախորդ տարին նշմարված էր. այս շինությունը խիստ հետաքրքրական է նախ, եթե ոչ նախաբագրատունի, գոնե Բագրատունյաց սկզբնական շրջանի պատկանելուն, երկրորդ, շինության
