Էջ:Bitter bread, Vazgen Shushanian.djvu/13

«Դառն հացը»

մեր կան, երբ ան կը վերածուի գերզգայուն մեքենայի մը՝ ենթակայ արտաքին ու թշնամի ուժերու։ Ոչ մէկ տարերք աւելի անկայուն է ու յեղաշրջութեան ենթակայ, քան կին էակը։ Ու իր սէրը մահ է յաճախ, քանի որ կ՚արգիլէ բազմաթիւ կարողութիւններու ազատ զարգացումը։
Ո՞վ է այս աղջիկը, ի՞նչ անցեալ ու ի՞նչ պատմութիւն ունի։ Ո՞վ երբեւիցէ կրնայ իր սիրած էակին անցելոյն տիրանալ։ Ցայժմ ապրած է ան իր անհատական ու ինքնուրոյն կեանքովը, իր յուզումներովը, որ կը նմանին խորաթափանց արմատներու՝ խրած իրենց նուրբ մագիլներով հողին մէջ։ Եթէ պատահի, որ շատ սիրեմ զայն, ախտագին հետաքրքրութեամբ մը պիտի ջանամ պեղել իր անցեալն, ու ինձմէ դուրս իր ամբողջ կեանքը կասկածելի պիտի թուի թշնամի երկրի մը պէս։
Լռութեամբ կը քալէր քովէս։ Կը նշմարէի միայն իր մարմինը, որ դիւրութեամբ ու ազատութեամը կը շարժէր գիշերուան մէջ։ Կը մտածէի, թէ կրնար դիւրին ու անապական ըլլալ հաճոյքը իրեն հետ։
— Այսուհանղերձ, պէտք չէ վերջին շոգեկառքը փախցնել...
Պարզութեամբ ով ըլլալը ըսաւ։ Նախնական վարժարանի պզտիկ ուսուցչուհի մըն էր՝ Լիւսի Տըվալօ։ Կ՚ապրէր եղբօրը տունը՝ մոտակայ արուարձան մը։ Ստուգիլ կեանքը խնայած էր իր քաղցր երիտասարդութեան։ Կեանքը դեռ ոչ ոքի խոստացած էր զայն։ Գուցէ աղջիկ մըն էր, որ տակաւին սէրը չէր ճանչնար։
— Վիպական պատանութիւն մը,— կ՚ըսէր՝ հայեացքը կախած գետին,— գրքերու հիւանղ սէր մը։ Նախապաշարումներու, պայմանադրականութեանց բացարձակ ժխտում մը սկիզբը ու յետոյ քանի մը տարիէ ի վեր դանղաղ ընտանեցում մը։ Իրական գեղեցկութիւնը՝ մեր ներքին սնունդը, որոնել գրքերուն մէջ՝ ի՜նչ դառնութիւն, ի՜նչ ողբերգութիւն։
Մաքիի մը հեզ ու վիրաւոր ակնարկովը նայեցաւ աչքերուս։ Խորապէս երջանիկ էի ներշնչած վստահութեանս համար։ Խորին ուշադրութեամբ մը նայեցայ դէմքին, ու հոգիս ապահովութիւն ու խաղաղութիւն զգաց։ Երկար ամիսներէ ի վեր, առաջին անգամ ըլլալով, ցանկացի կնոջ մը շրթունքները համբուրել, բայց երբ նայեցայ աչքերուն, զգացի, թէ միւսն էր, որ խռոված էր մարմինս։
— Տղամարդիկը կարծես երբեք չեն կրցած զգալ երիտասարդ աղջիկներուն վիճակուած ողբալի ճակատագիրը։ Ամէն համակրելի երիտասարդի նայիլ որպէս հաւանական ամուսնի մը, որ կրնայ ընկերային դիրք մը ապահովել ինձ նման աղջկան մը, նուաստութիւն չէ՞ միթէ։ Երբ աղջկանց ուսուցչանոցն էի, ամէն գիշեր անկողնիս մէջ զուարթ յոյսով մը կը ղիմաւորէի կեանքը։ Երկու տարի է՝ կը պաշտօնավարեմ արդէն՝ ամէն երեկոյ տուն տանելով խորունկ հիասթափութիւն մը։
Լոյսի կտուցի մը տակ վայրկեան մը կեցանք։ Անհամբերութեամբ նայեցաւ թեւի ժամացոյցին։ Վերստին երկարօրէն դիտեց զիս։
— Ինչո՞ւ համար,— յարեց,— Ժիտ համբուրեց այդ կնոջ ձեռքը։ Ժամ մը առաջ կռուփը օղը բարձրացուց բոլորիս պէս ու յետոյ ծռեցաւ՝ շրթունքներով հպելու համար այդ գունատ ձեռքին։ Յաճախ մեր անուղղայ երիտասարդութեան պատճառաւ կը խանդավառուինք անհատներով, որ վաղը գուցէ պիտի յուսալքեն մեզ...
Կայարանին երկաթէ ցանկորմերուն առջեւ կեցանք՝ սպասելով բաժանումի պահուն։ Կ՚ուզէի ընկերանալ իրեն մինչե շոգեկառքին մեկնումը, բայց ծանօթութեան առաջին գիշերն իսկ քիչ մը ծիծաղելի կը թուէր ատիկա։ Ձեռքս երկարեցի ու զգալով փափկանկատութեանս պակասը՝ անզգալիօրէն ետ քաշեցի զայն։ Այլեւս կարելի չէր անվաղորդայն բաժանումը։
— Կրնամ երեկոյ մը սպասել Ձեզի,— ըսի ամչնալով։

347